پیشینه تجربی تحقیق                                                                                  13     

مروری بر نظریات جامعه مدنی                                                                      20

دیدگاه های فلسفی                                                                                    20

دیدگاه های کلاسیک                                                                                  21

دیدگاه های معاصر                                                                                    25    

مروری بر سایر نظریات                                                                               26

فوکویاما                                                                                                 27

هانا آرنت و ویلیام کورنهاوزر                                                                        28

چارلز تیلور                                                                                             30

هابرماس                                                                                                32     

هانتینگتون                                                                                               35     

آلموند و وربا                                                                                           41

 

چارچوب نظری                                                                                        46     

قضایای نظری                                                                                          50     

مدل نظری                                                                                              51

سئوالات نهایی تحقیق                                                                                 52     

تعریف مفاهیم                                                                                          52

فصل سوم: روش شناسی                                                                            55

روش تحقیق                                                                                           57         

داده های تحقیق                                                                                        57

روش گردآوری اطلاعات                                                                            58

تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                58   

فصل چهارم: یافته های تحقیق                                                                      59

الف) ساختارهای اجتماعی و توسعه نیافتگی سازمان های اجتماع محور                         60

1- الف) عدم گسترش طبقه متوسط                                                                 60

طبقه متوسط در عصر پهلوی                                                                          62

طبقه متوسط در جمهوری اسلامی                                                                    64     

2- الف) توده ای بودن جامعه                                                                       65

3- الف) روند ناقص شهروندی                                                                     69

امکان و ایجاب شهروندی پس از مشروطیت                                                       70

قانون اساسی و شهروندی در جمهوری اسلامی                                                    72

 

قوانین موضوعه مجلس شورای اسلامی و شهروندی                                               73

امکان و ایجاب شهروندی پس از انقلاب 1357                                                    74

4- الف) عدم نهادمندی                                                                              76

بی ثباتی ناشی از تعارض ارزش های سنتی و جدید                                               76

ناپیوستگی و نوپایی نهادهای مدنی                                                                   77

 

نقش مردم در نهادمندی                                                                               79

ب) ساختارهای فرهنگی و توسعه نیافتگی سازمان های اجتماع محور                           81

1- ب) فرهنگ آمریت- تابعیت                                                                     82

2- ب) فرهنگ ترس از قدرت و دولت                                                            85

3- ب) فرهنگ تقلید و خرد ناورزی                                                                86

4- ب) فرهنگ ذهنیت توطئه گر                                                                    87

ج) ساختارهای سیاسی و توسعه نیافتگی سازمان های اجتماع محور                             90

1- ج) صنف گرایی                                                                                   90

حاکمیت و تمرکز قدرت                                                                              90

حکومت تک حزبی پهلوی                                                                           90

حکومت ایدئولوژیک جمهوری اسلامی                                                              91 

ویژگی های دولت ایدئولوژیک ایران تا سال 1376                                                94

دولت اصلاحات پس از سال 1376                                                                 94

واکنش های ضد اصلاحی                                                                            95

2- ج) نبود افکار عمومی آزاد                                                                        95

3- ج) عدم تعادل اقتدار- مسئولیت                                                                 100

اقتدار کاریزمایی                                                                                       102

اقتدار سنتی                                                                                            103

گرایش به سیاست و اقتدار قانونی ومردمی                                                         104

د) یافته های تحقیق                                                                                   105

فصل پنجم: نتیجه گیری                                                                              118

نتیجه گیری                                                                                            119

پیشنهادات                                                                                             132

منابع                                                                                                    133

 

چکیده انگلیسی                                                                                       138

فهرست جداول

جدول (1): کلیات تحقیق                                                                              9

جدول (2): خلاصه نظریات                                                                          49     

جدول (3): موانع ساختاری عدم تقویت زمینه های شهروندی در رژیم پهلوی                  71

 

چکیده:

یک مطلب دیگر :

سازمان های جامعه محور (CBOs)، مفهومی است که نه می توان تعریف خاص و دقیقی برای آن قائل شد و نه تاریخچه پیدایش مشخصی دارد، با این حال رشد بی سابقه اینگونه سازمان ها، به ویژه دردهه های اخیر، باعث شده که ساختار آن از مفهومی تقریباً ناشناخته؛ به گونه ای شگفت انگیز تغییر یافته و به بازیگری قدرتمند در عرصه ملی و بین المللی تبدیل شود، اما فقدان منابع مکتوب و در دسترس در زمینه سازمان های جامعه محور در کشور عزیزمان، همواره از موانع مهم بر سر راه این نهادها به شمار آید، به این دلایل تحلیل جامعه شناختی موانع استقرار نهادهای جامعه محور در سالهای بعد از انقلاب (1384-1357)  هدف این پژوهش بود. در همین راستا سوالاتی مطرح شدند، مبنی بر اینکه آیا موانع استقرار نهادهای جامعه محور ریشه در ساختار اجتماعی دارد؟ آیا ساختارهای فرهنگی از موانع ایجاد و استقرار نهادهای جامعه محور بوده اند؟ آیا رژیم حاکم و ساختار سیاسی را می توان از موانع استقرار نهادهای جامعه محور به شمار آیند؟ در این پژوهش سعی شده است به سوالات مذکور پاسخی بر پایه تحلیلی جامعه شناختی ارائه شود. چارچوب نظری از تلفیق نظریات؛ فرانسیس فوکویاما، هانا آرانت و ویلیام کورنهاوزر، یورگن هابرماس، ساموئل هانتینگتون، آلموند و وربا و چارلز تیلور تهیه شد و بر اساس آن چارچوب و مدل نظری تحقیق بدست آمدند. روش جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه تحقیقات کیفی و با مطالعات اسنادی و کتابخانه ای می باشد و داده هایی در باره طبقه متوسط، جامعه توده ای، میزان رشد شهروندی، نهادمندی سازمانی، فرهنگ سیاسی، نوع و میزان اقتدار گرایی در کشور و ادغام گرایی نهادها، جمع آوری شدند و با روش تاریخی مورد تحلیل قرار گرفتند و مشخص گردید که هر سه ساختار یعنی، ساختارهای اجتماعی، ساختارهای فرهنگی و ساختارهای سیاسی با توجه به مولفه های ذکر شده برای هر کدام، به عنوان مانع بر سر راه استقرار نهادهای جامعه محور قرار دارند.

 

 

 

مقدمه :

سازمان های جامعه محور (CBOs)[1] مفهومی است که تعریف خاص، دقیق و جامعی برای آن وجود دارد و نه تاریخچه پیدایش معینی دارد. با این حال رشد بی سابقه اینگونه سازمان ها، به ویژه در دهه های اخیر باعث شده است که ساختار آن از مفهومی تقریبا ناشناخته با حیطه وظایف  ثابت و محدود به گونه ای، شگفت انگیز تغییر یافته و به بازیگری قدرتمند در عرصه ملی و بین المللی تبدیل شود. بسیاری معتقدند نفرت و دلزدگی از جنگ های جهانی سبب شد تا ملت ها، همپا با نوسازی خویش، به تدریج به ضرورت مشارکت در امور مربوط به کشور و حکومت خود پی برده و با سازماندهی خویش،  در چارچوب هایی همانند سازمان های جامعه محور(CBOs)، نوع همکاری و تعامل با دولت را نهادینه سازند. بعدها این ساختار تکامل یافت و به اهرمی تبدیل شد که می توانست با بهره گیری از مهمترین عامل قدرت خویش   -یعنی کسب قدرت و مشروعیت ازمردم- به اعمال فشار بر دولت برای تغییر در وضعیتی نامطلوب، توجه به اموری خاص و یا انجام فعالیتی ویژه بپردازد.

فقدان منابع مکتوب و در دسترس در زمینه سازمان های جامعه محور (CBOs) در کشور عزیزمان، همواره

از موانع مهم موجود بر سر راه این نهادها به شمار می آید. رشد و گسترش سریع و وسیع این سازمان ها به ویژه در میان جوانان، نوید بخش حرکتی سازنده در عرصه مشارکت جویی است، با این حال محدود کردن حیطه فعالیت به عرصه های داخلی نقیصه ای است که متاسفانه طیف وسیعی از سازمان های داخلی را در بر گرفته است. سالهای سال است که در کشورمان نهادهای خودجوش و غیروابسته به ترتیبات دولتی،     پا گرفته و ادامه حیات داده و گاهی نهادهای مقتدری هم به وجود آورده اند که دوام چند صد ساله ای نیز داشته اند. ویژگی این تشکل ها و جمعیت ها در سرزمین ما این است که همگی آنها، هم ریشه در سنت دارند، هم آداب شریعت، و پاسخی بوده اند به نیازهایی که تحولات تاریخی فراهم می کرده اند. در حقیقت نهادهای خیریه مردمی و همچنین هیئت های مذهبی و عزاداری، از جمله نمودهای بارز این تشکل ها هستند که هر چند بسیاری از آنان همخوانی کاملی با معیارهای مدرن و کلاسیک غیردولتی ندارند،         اما بسیاری از ویژگیهای خاص آن همچون غیر دولتی بودن و داوطلبانه بودن را به شکلی طبیعی دارا هستند

(مجتهدزاده، 1379: 29-28).

بیان مسئله:

یکی از راه‌های دستیابی به توسعه، کارآمدی سازی سیستم و انجام بهتر امور و اثر بخشی در فعالیت ها در ایران تقویت نهادهای جامعه محور است. تقویت و ایجاد شرایط لازم برای ادامه حیات صحیح و موثر نهادهای جامعه محور در جامعه می‌تواند به توسعه اساسی و پایدار در سیستم ها رقم بزند. در جامعه امروز ایران این نهادها می‌توانند مشارکت سیاسی را بالا برده و رقابت سیاسی و تحرک اجتماعی سالم به وجود آورند، البته شروط تحقق این کارکردها، قانون مند بودن دولت است. آنها در صورتی می‌توانند تأثیرگذار باشند که اولاً درست تشکیل شوند و ثانیاً کارکردهای واقعی‌شان را به نمایش بگذارند، از سوی دیگر، فعالیت مستمر و طولانی مدت داشته باشند، بتواند به وظایف مصرح و مورد نظری که از آنها انتظار می رود بپردازند، با موانع کمی برای فعالیت مواجه شوند و هزینه های کمی را برای فعالیتهایشان پرداخت نمایند .

با نگاهی به تاریخ نهادهای جامعه محور در ایران به نظر می رسد که کمتر نهادهای وجود  داشته  که بتوانند قوام نهادی داشته باشند و بتوانند در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران تدوام یابد.البته مشکل اصلی در زمینه نهادهای جامعه محور مدرن است، بعضی از نهادهای جامعه محور سنتی قوام و دوام  و استمرار کافی را داشته اند و در ساختار ایران حضور  و عمل نموده اند. به نظر می رسد مشکل اساسی در سیستم ایران این است که آمادگی پذیرا بودن به نهادهای مدرن اجتماع محور نیست و در زمینه بومی آنها مشکل کمتری دارد. این موضوع علت متعددی دارد که می توان برخی از این علل را شامل بیگانه هراسی جدی و به دیده تردید نگریستن به هر عنصر و نهاد خارجی و تقابل اعتقادی که از آنها متصور هستند، و غیره  اشاره نمود. چرا نهادهای جامعه محور سنتی مانند مساجد، تکایا، هیئت های مذهبی و غیره از استمرار کافی برخوردار هستند و علل ماندگاری و دوام آنها چیست؟ چرا نهادهای جامعه محور سنتی از دوام بیشتری در قیاس با نهادهای مدرن جامعه محور برخوردار هستند؟

از این روی اینکه چه موانعی برای استقرارCBO های مدرن وجود دارد محور اساسی این پایان نامه را تشکیل می دهد.

در مورد عدم استقرار نهادهای مدنی مدرن  دلایلی زیادی قابل طرح است که بعضا جامعه شناختی هستند مانند پایین بودن سرمایه اجتماعی[2]، اعتماد اجتماعی نسبت به این نهادها، فرهنگ سیاسی غیر مشارکتی و بعضا این دلایل سیاسی هستند که می توان به ساختار رژیم های سیاسی، ساختار قوانین و غیر اشاره نمود (ازغندی، 1379: 72 ).

برای بستر سازی استقرار این نهادها نیز استراتژی های زیادی مطرح است. برخی معتقدند، تغییر ساختار دولت، از حالت سنتی و استبدادی و مبدل شدن آن به دولتی دموکراتیک و قانون‌مند زمینه را برای ایجاد این نهادها را  فراهم می‌آورد. برای عبور از جامعه سنتی به جامعه باز و دارای نهادهای جامعه محور تغییر منش مردم و نیروهای اجتماعی هم لازم است، آنها باید به جای انتظار به ظهور ناجی و قهرمان به خود اتکایی برسند و عوض ترس و خودسانسوری باید مننقدانه و شجاعانه آراء خود را طرح، خزافه پرستی و باور به سنت های غلط را کنار بگذارند و راه خرد و دانش را پیش گیرند و به جای اعتقاد به قضا و قدر و تسلیم  برابرآن به این درک برسند که انسان، خودش سرنوشتش را می‌سازد(شارپ و هلوی، 1386: 21).

اما مشکل اساسی سر راه این موضوع این است که عموما نهادهای قدرت مانع جدی در مقابل فرآیند استقرار و نهادینگی CBO ها هستند. عموما ذات قدرت سیاسی انحصار طلب است و به ویژه گفتمان‌های سیاسی اقتدار طلبانه، موانعی بر سر راه  ایجاد و استقرار آنها هستند. بنابراین استقرار و نهادمندی سازمانهای جامعه محور نه تنها به تحولات در حوزه ساختارهای اجتماعی و اقتصادی، بلکه به تغییر در ساختارهای قدرت و ذات قدرت نیز بستگی دارد، بنابراین در بحث از موانع استقرار جامعه مدنی نهادهای جامعه محور در ایران باید از شرایط سه گانه یعنی موانع اجتماعی، موانع فرهنگی و موانع سیاسی صحبت نمود

(بشیریه، 1378 : 63).

از نظربرخی دیگر، استقرار نهادهای جامعه مدنی نیازمند پیش زمینه‌های اجتماعی ـ اقتصادی، روانشناختی ـ آموزش و ارتباطی است. معمولاً دشمنان جامعه مدنی روی زمینه‌های نارس اقتصادی اجتماعی و تاریخی تأکید می کنند، اما مهمترین عامل برای رشد و گسترش جامعه مدنی، نفس فعالیت آن حتی به صورت نارس است. نمی‌توان گفت که باید همه شرایط نهادهای مدنی پیدا شود تا آنگاه جامعه مدنی شکل بگیرد. شرایط تحقق جامعه مدنی به وسیله عملکرد نهادهای جامعه محورقوام می‌یابد. در سیاست نمی‌توان منتظر فرصت‌های بزرگ شد؛ فرصت‌های بزرگ هیچگاه دست نمی‌دهد، باید از هر فرصت کوچکی برای دموکراتیزه کردن جامعه بهره جست.

از دیر باز کسانی که داعیه قیومیت بر مردم داشته‌اند، جامعه ایران را برای دموکراسی نارس می‌شمرده‌اند یا آماده آن نمی‌دانسته‌اند. امروز هم همین مطالب را در خصوص نهادهای جامعه محور مطرح می‌کنند، اما نهادهای جامعه محور تا آنجا که به نیروهای هوادار آن مربوط می‌شود نیازمند مبارزه مستمر در جهت استقرار آن است. (بشیریه، 1378: 56)

با توجه به مطالب یاد شده این پایان نامه درصدد است تا به تحلیل موانع جامعه شناختی تحقق نهادهای جامعه محور در ایران بین سالهایی (1384-1357) بپردازد و با توجه به منابع موجود در این زمینه این موانع را تحلیل و موشکافی کند.

 

سوالات تحقیق:

کلید وازگان    ………………………………………………………………………………………………….  8

فصل دوم پیشینه ی تجربی و نظری      

پیشینه ی تجربی و نظری …………………………………………………………………………………….. 10

نظریه ی طرحواره های جنسیتی……………………………………………………………………………. 12

نظریه ی یادگیری اجتما…………………………………………………………………………………….. 13

رویکردهای فمینی…………………………………………………………………………………………….. 15

نظریه های فمینیستی لیبرا……………………………………………………………………………………. 15

نظریه های فمینیستی اگزیستانسیالیسم…………………………………………………………………… 17

نظریه های فمینیستی راد…………………………………………………………………………………….. 17

 

فمینیسم سوسیالیستی………………………………………………………………………………………. 17

نظریه های روان شناختی ………………………………………………………………………………….. 18

پژوهش های انجام شده   …………………………………………………………………………………. 19

پزوهش های انجام شده در ایران  ………………………………………………………………………. 19

نقد و بررسی پژوهش های انجام شده در ایران  …………………………………………………….  24

پژوهش های انجام شده درخارج از ایران …………………………………………………………….  25

نقد و بررسی پژوهش های انجام شده در خارج از ایران  ………………………………………….  26

فصل سوم :روش شناسی پژوهشی

روش اجرای تحقیق   ………………………………………………………………………………………..  29

عناصر اصلی در روش پدیدار شناسی   …………………………………………………………………. 30

دلایل استفاده از روش کیفی در این پژوهش   ……………………………………………………….. 31

مصاحبه با مشارکت کنندگان  …………………………………………………………………………….  31

 

مصاحبه ی ساخته شده  …………………………………………………………………………………….  32

مصاحبه ی نیمه ساخته  ……………………………………………………………………………………..  32

مصاحبه ی ازقبل ساخته نشده  ……………………………………………………………………………  32

پرسش های تحقیق  …………………………………………………………………………………………  33

افراد مشارکت کننده   ………………………………………………………………………………………. 39

میدان مطالعه  ……………………………………………………………………………………………… 42

نمونه گیری  ………………………………………………………………………………………………  42

روش گردآوری داده ها  ……………………………………………………………………………..  46

روش تجزیه و تحلیل داده ها  …………………………………………………………………………  46

قابلیت اعتماد   …………………………………………………………………………………………….   47

یک مطلب دیگر :

فصل چهارم :یافته هها

اسباب بازی های جنسیتی شده  ……………………………………………………………………….  50

نگرش های کلیشه ای جنسیتی در زمینه ی آزادی فرزندان  …………………………………..  53

نگرش کلیشه ای جنسیتی در والدین در مالکیت ناموسی فرزندان  ………………………….. 61

نقش های کلیشه ای جنسیتی شده ی فرزندان در تقسیم کار خانواده ………………………… 67

نگرش جنسیتی والدین در رابطه با شکل گیری شخصیت کودک  …………………………… 72

جنسیت بریر فرزندان خانواده ……………………………………………………………………………. 86

نگرش کلیشه ای جنسیتی والدین نسبت به سن ازدواج و انتخاب همسر ………………………. 91

فصل پنجم : نتیجه گیری

نتیجه گیری    ………………………………………………………………………………………………….. 98

محدودیت ها …………………………………………………………………………………………………. 101

پیشنهادات     ………………………………………………………………………………………………… . 101

 

 

 

فصل اول

کلیات

مقدمه

وقتی کودکی متولد می شود ، یکی از نخستین سوالات این است که آیا دختر است یا پسر ؟ به نوزادان دختر لباس صورتی رنگ می پوشانند  و اتاق اورا بارنگ های ملایم و روشن تزیین می کنند و به نوزادان پسر البسه ی آبی رنگ می پوشانند و اتاق های آنان  معمولا رنگ های بسیار تند و روشن دارد . از اولین روز حیات ، نوزاد انسان در دنیایی که بار جنسیتی زیادی دارد زتدگی را آغاز می کند . (گولومبوک ، فی وش ، 1377 :31)

جنسیت در طول زمان های مختلف به شیوه های متفاوت ادراک ، تفسیر و ارزش گذاری می شود و گذر جوامع از وضعیت سنتی به مدرن به بازتعریف هویت انسانی و اجتماعی زنان و مردان منتهی شده است .

در جوامع سنتی خانواده گسترده نقش بسیار مهمی در تربیت و جامعه پذیری جنسیتی فرزندان و کودکان بر عهده داشته است . امروزه با ورود به دنیای مدرن و تبدیل خانواده از گسترده به
هسته ای  خانواده نقش خود را به عنوان جایگاه اصلی جامعه پذیری جنسیتی فرزندان حفظ کرده است .

آنچه اهمیت دارد که در بیشتر فرهنگ ها خانواده  تحت تاثیرفرهنگ  پدرسالاری نتوانسته عاری از تبعیض جنسیتی باشد که این به نوبه ی خود در تقویت جامعه ی پدر سالار و نابرابر نقش داشته است .به عنوان مثال جلوگیری از تحصیل دختران  باعث می شود از شناخت حقوق انسانی خود و حضور در اجتماع  باز بمانند.

یکی از اهداف فمینیست ها  اثبات این مسئله بوده است که تفاوت های بین دوجنس (زن و مرد ذاتی نیست ، فمینیست های لیبرال تفاوت بین دو جنس را نتیجه ی نحوه ی جامعه پذیری و شرطی سازی نقش های جنسیتی می دانند و معتقدند که با پسرها و دخترها تقریبا از لحظه ی تولد با شیوه های متفاوتی رفتار می شود که احتمالا زنان را  از پرورش تمامی استعدادهایشان به عنوان انسان باز می دارد . (ابوت و والاس ، 1380 ، 228)

زمانی که شخصی به عنوان زن یا مرد مقوله بندی می شود ، از جنسیت برای سازماندهی و تفسیر اطلاعات اضافی درباره ی آن شخص و شکل دادن به انتظارات رفتاری او ، استفاده می شود ، این مسئله هنگام تولد و یا حتی زودتر از آن آغاز می شود . پزشکان و والدین اغلب سعی می کنند  مقوله ی یک جنس را به کودک نسبت دهند و اندام ها ی جنسی را متناسب آن بسازند. (سفیری ، ایمانیان ، 1388:88)

به گفته ی فمینیست ها در خانواده دو ساختار درهم تنیده برای انقیا د زنان دست اندرکار است :

1) جایگاه زن در مقام همسر و مادر ؛

2) روندهای تربیتی خانواده که منش های زنانه و مردانه را در فرزندان نهادینه می کند و آنان همین منش ها را به فرزندان خود منتقل می کنند و به این تربیت سلطه ی مرد و فرودستی زن را تداوم می بخشند . (ابوت و والاس ،1390 : 114)

بنابر دیدگاه فردگرایی ، جامعه پذیری والدینی ، منبع اولیه اکثر تفاوت های جنسیتی در ویژگی ها و خلق و خوی شخصیتی می باشد . برای جلب حمایت از این دیدگاه ، پژوهشگران مطالعاتی را  به منظور بررسی زمینه هایی که والدین به طور متفاوتی  با فرزندان دختر و پسر خود رفتار می کنند طراحی کردند . در صورت اثبات رفتار متفاوت والدین با فرزندان دختر و پسر خردسالشان ، مشکل تر از آن است که بنظر رسد . (سفیری ، ایمانیان ، 1388 : 89)

1-7. پیشینه تحقیق: 7

1-7-1.کتاب ها 8

1-7-2. مقاله ها و پژوهش ها: 10

1-7-3. پایان نامه ها: 17

1-8. نقد و بررسی منابع نظری و تحقیقی مرتبط با موضوع تحقیق: 22

1-8-1. جمع بندی و نتیجه مطالعه کتاب ها: 22

1-8-2 جمع بندی و نتیجه مطالعه مقالات: 23

1-8-3 جمع بندی و نتیجه مطالعه پایان نامه ها 25

1-9. موانع و تنگناهای اجرایی موضوع تحقیق: 26

فصل دوم: مبانی و چارچوب نظری تحقیق.. 27

2-1. مقدمه. 27

بنیان نظری و جامعه شناختی.. 27

2-2 مباحث نظری: 27

2-2-1 نظریه ها و رویکردهای جامعه شناختی مرتبط به گروه های اجتماعی: 27

جمع بندی: 30

2-2-2. نظریه ها و رویکردهای مرتبط با آموزش و پرورش: 31

2-2-3. نظریه‌ها و رویکردهای مرتبط با تدوین کتاب‌های درسی: 32

2-2-4. نظریه ها و رویکردهای مرتبط با مشارکت معلمان در تدوین برنامه های درسی.. 38

جمع بندی: 43

2-3. چارچوب نظری: 45

2-4. پرسشهای تحقیق: 49

2-5. فرضیه های تحقیق: 50

2-6. الگوی نظری و تحلیلی موضوع تحقیق: 51

فصل سوم: مبانی روش شناسی موضوع تحقیق. 52

3-1. مقدمه: 52

3-2. تحلیل و تبیین روش شناختی موضوع تحقیق: 52

3-3. شیوه به کاربری روش های مورد نظر در این تحقیق: 53

3-4. تکنیک های جمع آوری داده ها: 53

پرسش های باز برای مصاحبه. 55

 

3-5. جامعه مورد مطالعه. 56

3-6. شیوه نمونه گیری از جامعه مورد مطالعه. 56

3-7. شیوه تجزیه و تحلیل داده ها 57

3-8. تعریف مفاهیم و متغیر های تحقیق: 58

3-9 شاخص ها و معرف ها 60

3-10. جداول توزیع فراوانی های جمعیت مورد مطالعه. 63

 

 

بخش دوم: 66

دستآوردها، یافته ها و راهکارها 66

فصل چهارم: توصیف و تحلیل دستآوردهای مطالعات اسنادی و میدانی.. 67

4-1. دستآوردهای مطالعات اسنادی.. 67

4-2. دستآورد های مطالعه کتاب ها: 73

4-3. دستآوردهای مطالعات میدانی.. 78

فصل پنجم: جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه راهکار. 97

5 -1. یافته های حاصل از مطالعات اسنادی.. 97

5-2. یافته های حاصل از مطالعات میدانی.. 102

5-3 . جمع بندی.. 112

5-4. نتیجه گیری نهایی: 118

5-5. راهکارها 120

یک مطلب دیگر :

راهکارهای راهبردی: 120

راهکارهای کاربردی: 121

5-6. خلاصه تحقیق. 123

منابع و مآخذ: 126

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

 

 عنوان                                                                                                           صفحه

جدول الف:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 60

جدول شماره 1: توزیع جنسی جمعیت مورد مطالعه. 63

جدول شماره 2: توزیع جمعیت مورد مطالعه از نظرمقطع تحصیلی.. 63

جدول شماره 3: توزیع جمعیت مورد مطالعه ازنظر رشته تحصیلی.. 64

جدول شماره4:  توزیع جمعیت مورد مطالعه از نظر نوع شغل.. 65

جدول شماره 5: عوامل اجتماعی-  فرهنگی تأثیرگذار درنقش ساختاری و کارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (دستآورد مصاحبه با معلمان). 79

جدول شماره 6: عوامل فرهنگی –  سیاسی تأثیرگذاردرنقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (دستآورد مصاحبه با معلمان ). 81

جدول شماره 8: عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (دستآورد مصاحبه با معلمان). 83

جدول شماره 9: عوامل جغرافیایی و زیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش (دستآورد مصاحبه با معلمان). 84

جدول شماره 10: عوامل اجتماعی – فرهنگی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مدیران ). 85

جدول شماره 11: عوامل فرهنگی – سیاسی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (دستآورد مصاحبه با مدیران ). 87

جدول شماره 12: عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مدیران ). 88

جدول شماره 13: عوامل جغرافیایی وزیست محیطی تأثیرگذاردرنقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مدیران ). 89

جدول شماره 14: عوامل جمعیتی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مدیران ). 90

جدول شماره 15: عوامل اجتماعی- فرهنگی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش  ( دستآورد  مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 91

جدول شماره 16: عوامل فرهنگی – سیاسی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 93

جدول شماره 17: عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش… 94

( دستآورد مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 94

جدول شماره 18: عوامل جغرافیایی و زیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش ( دستآورد مصاحبه با مولفان ، برنامه ریزان و صاحب نظران ). 95

جدول شماره 19: عوامل جمعیتی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه و تدوین کتب درسی آموزش وپرورش… 96

جدول شماره 20: عوامل اجتماعی- فرهنگی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 102

جدول شماره 21: عوامل فرهنگی- سیاسی تأثیرگذارد و نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 104

جدول شماره 22:  عوامل اقتصادی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 105

جدول شماره 23: عوامل جغرافیایی وزیست محیطی تأثیرگذار در نقش ساختاری وکارکردی معلمان درتهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش  (نتایج نهایی) 106

جدول شماره 24: عوامل جمعیتی تأثیرگذار در نقش ساختاری و کارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (نتایج نهایی) 106

جدول شماره  25: عوامل اجتماعی – فرهنگی تأثیرگذارد و نقش ساختاری وکارکردی معلمان در تهیه وتدوین کتب درسی آموزش وپرورش (مجموع کلی نتایج) 108

مفاهیم بهوشیاری                                                                                           14

مولفه های سه گانه بهوشیاری                                                                             15

مکانیزم های دخیل در بهوشیاری                                                                         16

نظم بخشی فیزیولوژیکی                                                                                  17

نظم بخشی هیجانی                                                                                        18

مواجهه و پذیرش                                                                                          19

آگاهی فراشناختی                                                                                          20

فقدان چسبندگی                                                                                           21

خود کارآمدی و خود مدیریتی                                                                           21

توجه متمرکز برخود                                                                                       22

چشم انداز یا مدل عصب شناختی بهوشیاری                                                            23

کاربردهای بالینی بهوشیاری                                                                               26

بخش دوم : سلامت روان

تعاریف سلامت روان   و ابعاد آن                                                                       26

مفهوم سلامت روان                                                                                        27

اهمیت و تعاریف سلامت روان                                                                         28

سلامتی و بیماری                                                                                          29

دیدگاه‌های مختلف درباره سلامت روان                                                                 31

مکتب شناختی                                                                                             33

نظریه عمل مستدل                                                                                         34

نظریه‌ی انسان بالغ آلپورت                                                                                35

نظریه انسان با کنش کامل راجرز                                                                         35

نظریه موری                                                                                                36

نظریه انسان خواستار تحقق خویشتن مزلو                                                               37

نظریه جرج کلی                                                                                           37

 

نظریه انسان فردیت یافته یونگ                                                                          37

نظریه فروید                                                                                                          38

نظریه‌ی آبراهام مازلو                                                                                                38

نظریه اریکسون                                                                                                                                                          40

نظریه انسان این مکانی و این زمانی پرلز                                                                40

نظریه انسان غیر محدود دایر                                                                             42

شخصیت و بیماری                                                                                        43

مدل زیستی پزشکی                                                                                       44

ارزیابی مدل زیستی پزشکی                                                                              45

مدل زیستی روانی اجتماعی سلامت                                                                     46

نقش عوامل زیستی                                                                                        47

نقش عوامل روانی                                                                                         47

نقش عوامل اجتماعی                                                                                      48

مدل جدید سلامت                                                                                         48

بخش سوم: استرس

تعاریف                                                                                                     50

تاریخچه تحول نظریه های استرس                                                                       52

پیشایند های استرس                                                                                       55

عوامل محیطی                                                                                              55

راهبردهای درمانی استرس                                                                                56

درمانهای مبتنی بر مهارتهای مقابله با استرس                                                           59

درمانهای مبتنی بر حل مسئله                                                                             60

آرمیدگی                                                                                                    60

دیدگاههای نظری درباره مفاهیم مقابله                                                                            61

نظریه سازگاری رفتاری اجتماعی                                                                         61

نظریه روان تحلیلی و رشد شخصی                                                                      62

علل ایجاد کنندۀ استرس                                                                                   63

اثرات استرس برروی سلامت                                                                                      65

تفاوتهای فردی در مقابله با فشار روانی                                                                 69

یک مطلب دیگر :

شکلهای سازگاری با هیجانهای استرس                                                                  73

سبکهای دفاعی برای مقابله با فشار روانی                                                              76

رابطه سلامت روان و سبکهای مقابله با استرس                                                         77

بخش چهارم: پیشینه پژوهش                                                                                       77

فصل سوم: روش تحقیق

روش تحقیق                                                                                               89

جامعه اماری                                                                                                89

روش نمونه گیری و حجم نمونه                                                                         89

فرایند جلسات آموزشی                                                                                   90

طرح پژوهش                                                                                               102     ابزار گرد آوری داده ها                                                                          102

روش تجزیه وتحلیل داده ها                                                                             104

فصل چهارم: تحلیل داده ها

شاخص های توصیفی                                                                                     106

آزمون فرضیه                                                                                               117

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری                                                                                        123

محدودیت ها                                                                                              126

پیشنهادات                                                                                                 126

منابع                                                                                                         128

ضمایم                                                                                                      130

 

چکیده :

پژوهش حاضر با عنوان اثر بخشی آموزش مبتنی بر  بهوشیاری در سلامت روان و استرس دانشجویان انجام شده است. در این پژوهش از روش شبه آزمایشی ( پیش آزمون ، پس آزمون با گروه کنترل) استفاده شده است .جامعه آماری این تحقیق، کلیه دانشجویان دانشگاه گرمساربوده اند، که در سال 1393-92 مشغول به تحصیل بوده‌اند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش از نوع تصادفی بود.ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه سلامت روان معنوی پور(1391) و استرس (DASS21 ( بوده است. به منظور نمونه گیری ابتدا تعداد 150 پرسشنامه توزیع گردید و  30 نفراز کسانیکه کمترین نمره را به دست اورده اند بصورت تصادفی در دو گروه 15نفره ازمایش وکنترل جایگزین شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از  از آزمون کوواریانس استفاده شد. تحلیل کواریانس نشان داد که آموزش درمان مبتنی بر بهوشیاری  بر افزایش سلامت روان و کاهش استرس دانشجویان موثر بوده است.  همچنین نتایج کواریانس نشان داد که در خرده مقیاس های سلامت روان(  امید (415/17=(27/1)F )، پذیرش خود (119/28=(27/1)F ) ،تسلط بر محیط(715/14=(27/1)F ) ،خودمختاری(187/8=(27/1)F )، هدف در زندگی (411/9=(27/1)F ) ،مثبت اندیشی(219/25=(27/1)F ) ،ارتباط مثبت(612/21=(27/1)F ) ،اعتماد به نفس (214/9=(27/1)F ))  در سطح معناداری (05/0> P ) نشان می دهد که روش اموزش بهوشیاری  باعث تغییر در گروهها شده است .و با 95 درصد اطمینان می توان گفت که روش اموزش بهوشیاری بر افزایش خرده مقیاسهای سلامت روان ( امید، افزایش پذیرش خود ،تسلط بر محیط ،خودمختاری هدف در زندگی ،مثبت اندیشی ،ارتباط مثبت ،اعتماد به نفس ) دانشجویان موثر بوده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

تعاریف مفهومی وعملیاتی متغیرهای پژوهش… 10

تعریف عملیاتی. 10

فصل دوم. 12

پیشینه پژوهش… 12

مقدمه. 13

طبقه بندی مواداعتیاد آور براساسDSM-IV-TR.. 15

ملاک های تشخیصی برای سومصرف مواد DSM-IV-TR.. 15

همه گیرشناسی. 18

اعتیاد در ایران. 20

سبب شناسی. 21

سبب شناسی مصرف و وابستگی به مواد 22

نظریه های ژنتیک.. 23

نظریه های نورو و شیمیایی : 23

عوامل فردی. 27

قسمت اول پیشینه اعتیاد 30

راهبردهای پیشگیری از سو مصرف مواد ازنظر محتوایی،بوتوین وهمکاران. 31

تعریف مهارت های زندگی. 33

مبانی نظری مهارت های زندگی. 34

1) نظریه یادگیری اجتماعی. 35

2) نظریه نفوذ اجتماعی. 36

3) نظریه حل مسأله شناختی. 36

4) نظریه هوش چند بعدی: شامل هوش عاطفی. 37

5) نظریه خطر و جهندگی. 37

6) نظریه ساخت گرایی روان شناسی. 38

اهمیت یادگیری مهارت های زندگی. 38

الف) افزایش سلامت روانی و جسمانی. 39

اهداف آموزش مهارت های زندگی. 40

از جمله مهمترین اهداف برنامه آموزش مهارت های زندگی شامل: 40

اجزاء و ابعاد مهارت های زندگی. 41

1-مهارت خودآگاهی. 43

مؤلفه های اصلی خودآگاهی. 44

اهمیت خودآگاهی. 44

2-مهارت کنترل خشم. 44

شیوه های مدیریت خشم. 45

 

3-مهارت مدیریت استرس.. 45

مهارت های مقابله با استرس.. 46

4-مهارت  مدیریت زمان. 47

5-مهارت مقابله با خلق منفی. 47

مهارت های مقابله با افسردگی. 48

6-مهارت تصمیم گیری. 48

7-مهارت حل مسأله. 49

8-مهارت همدلی کردن. 50

9- مهارت رفتار جرأت مندانه. 50

انواع رفتار جرأت مندانه: 51

10-مهارت ارتباط بین فردی. 51

مهارت های برقراری ارتباط. 52

روش های آموزش مهارت های زندگی. 52

برنامه پیشگیری آموزش مهارتهای زندگی. 52

کشورهای پیشرفته چه کار کرده اند؟ 52

وضعیت برنامه آموزش مهارت های زندگی در ایران. 53

نگرش مثبت نسبت به اعتیاد 54

عوامل موثر بر اعتیاد در محیط های کارگری. 55

علل شغلی اعتیاد 56

اعتیاد کارکنان. 57

پیشینه پژوهش… 57

پیشینه داخلی. 57

پیشینه خارجی. 63

فصل سوم. 67

روش پژوهش… 67

3-1-روش پژوهش… 68

3-2-جامعه آماری. 68

3-3-متغیر های پژوهش… 68

یک مطلب دیگر :

3-4-نمونه و روش نمونه گیری. 68

3-5-ابزار پژوهش… 68

3-6-روش اجرای پژوهش… 70

در این پژوهش پرسشنامه گرایش به مصرف مواد مخدر در بین 100 نفر از کارگران به صورت تصادفی توزیع شد و تعداد 40 نفر از کسانی که نمره بالایی در این پرسشنامه کسب کردند به صورت تصادفی 20 نفر در گروه کنترل و 20 نفر در گروه آزمایش انتخاب شدند از گروه آزمایش و کنترل پیش آزمون گرفته شد . و با توجه به اینکه گروه آزمایشی تحت تأثیر متغیر مستقل که در این پژوهش آموزشی مهارت های زندگی است ، قرار گرفتند تا تأثیر آن بر کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر در کارگران مشخص شود. بعد از اتمام دوره ی آموزشی از گروه آزمایش و کنترل به طور جداگانه پس آزمون گرفته شد . 70

3-7-روش تجزیه و تحلیل داده ها 71

برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار 19-spss استفاده شد . روش آماری به کار گرفته شده در این پژوهش شامل آمار توصیفی(میانگین وانحراف استاندارد)و تحلیل کواریانس است. 71

3-8-جلسات آموزشی مهارت های زندگی. 71

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده‫ها 74

الف) یافته های توصیفی. 75

جدول 1- وضعیت تحصیلات آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 75

جدول 2- وضعیت سن آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش… 76

جدول 3- وضعیت گرایش به مواد آزمودنی ها در گروه های کنترل و آزمایش ( پیش آزمون و پس آزمون) 76

یافته های استنباطی. 77

فرضیه پژوهش… 77

جدول 4-  آزمون همگنی واریانسها 77

جدول 5- آزمون کوواریانس برای تاثیر آزمون آموزش مهارتهای زندگی در کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر 77

جدول 6- میانگین های تعدیل شده پس از حذف اثر پیش آزمون. 78

فصل پنجم. 79

بحث و نتیجه‫گیری. 79

محدودیت های پژوهش… 82

پیشنهادات پژوهش… 82

پیشهادات کاربردی. 83

منابع. 85

پیوست.. 92

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف ازانجام این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی درکاهش گرایش به مصرف موادمخدر در کارگران شهرستان کرمانشاه بود.بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی، 100پرسشنامه گرایش به موادمخدر بین کارگران توزیع واز میان این افراد 40نفرکه نمره بالاتر از 25  گرفته  انتخاب شدند. سپس به گروه  آزمایشی مهارتهای زندگی طی  8 جلسه 2 ساعته آموزش داده شد. طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. پس ازاتمام آموزش،‫ همان ابزار به عنوان پس آزمون برروی آزمودنی ها اجراگردید.برای تجزیه وتحلیل نتایج ازآزمون تجزیه وتحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج حاکی ازآن بودکه میزان گرایش به مصرف موادگروه آزمایش درمرحله پس آزمون به طورمعناداری پایین ترازگروه کنترل می باشد.

واژگان کلیدی:مهارتهای زندگی ،مصرف موادمخدر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل یکم