1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها……………………………………………………………………………. 14

1-7-1- تعریف مفهومی اختلال شخصیت وسواسی­­-اجباری…………………………………………… 14

2-7-2- تعریف مفهومی رفتار اجبار وارسی……………………………………………………………….. 14

1-7-3- تعریف مفهومی کمال­گرایی…………………………………………………………………………. 15

1-7-4- تعریف مفهومی مسئولیت­پذیری……………………………………………………………………. 16

1-7-5- تعریف مفهومی نگرانی………………………………………………………………………………. 17

1-7-6- تعریف مفهومی سبک­ رفتاری والدین…………………………………………………………….. 17

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 18

2-2- اختلال وسواسی- جبری………………………………………………………………………………………… 18

2-3- رفتار اجبار وارسی……………………………………………………………………………………………….. 20

2-3-1- سبب­شناسی رفتار اجبار وارسی…………………………………………………………………… 22

2-3-2- مکانیسم خود- تداوم­بخش………………………………………………………………………….. 23

2-3-3- استمرار رفتار اجبار وارسی………………………………………………………………………… 24

2-4- اختلالات شخصیت ……………………………………………………………………………………………… 26

2-4-1- ارتباط بین OCD  و OCPD ……………………………………………………………………. 28

2-4-2- اختلال شخصیت وسواسی- جبری…………………………………………………………………. 31

2-4-3- ویژگی­های بالینی OCPD…………………………………………………………………………… 34

2-5- مدل شناختی OCD…………………………………………………………………………………………….. 36

2-6- مفهوم مسئولیت­ پذیری………………………………………………………………………………………….. 40

2-7- مفهوم کمال­گرایی…………………………………………………………………………………………………. 42

2-7-1- توسعه و تکوین کمال­گرایی ………………………………………………………………………. 43

2-7-2- دیدگاه­های غالب کمال­گرایی…………………………………………………………………….. 45

2-7-3- پدیده­شناسی کمال­گرایی در OCD……………………………………………………………… 46

2-8- مفهوم نگرانی………………………………………………………………………………………………………. 48

2-9- سبک رفتاری والدین…………………………………………………………………………………………….. 50

2-9-1- ابعاد شیوه­های فرزندپروری………………………………………………………………………. 52

2-10- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….. 54

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-2- طرح پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 58

3-3- جامعه و نمونه آماری…………………………………………………………………………………………….. 58

3-4- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………….. 58

3-5- روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………. 58

3-6- ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 59

3-6-1- سیاهه وسواس- اجبار مادزلی………………………………………………………………………. 59

 

3-6-2- پرسشنامه باورهای شخصی…………………………………………………………………………. 59

3-6-3- پرسشنامه کمال­گرایی…………………………………………………………………………………. 60

3-6-4- پرسشنامه مسئولیت­پذیری…………………………………………………………………………… 61

3-6-5- پرسشنامه نگرانی………………………………………………………………………………………. 62

3-6-6- پرسشنامه کمال­گرایی والدین……………………………………………………………………….. 62

3-7- روش تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………………. 63

3-8- خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………… 63

فصل چهارم: یافته­های پژوهش

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 64

4-2- آماره­های توصیفی………………………………………………………………………………………………… 64

4-3- تحلیل استنباطی…………………………………………………………………………………………………… 65

4-3-1- فرضیه1: میزان کمال­گرایی در OCPD بیشتر است…………………………………………… 64

4-3-2- فرضیه2: میزان مسئولیت­پذیری در OCPD بیشتر است……………………………………. 65

4-3-3- فرضیه3: میزان نگرانی در OCPD بیشتر است………………………………………………………… 67

4-3-4- فرضیه4: سبک­ رفتاری والدین در OCPD سختگیرانه است………………………………… 68

4-3-5- فرضیه5: میزان کمال­گرایی در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است……………….. 69

4-3- 6- فرضیه6: میزان مسئولیت پذیری در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است……….. 71

4-3-7- فرضیه7: میزان نگرانی در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است…………………….. 72

4-3-8- فرضیه8: سبک رفتاری والدین در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی سختگیرانه است…………    73

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 75

5-2- بحث ونتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………… 75

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………. 90

پیوست­ها

فهرست جداول

جداول                                                                                                                       صفحه

جدول 2-1- ملاک­های تشخیصیDSM-IV-TR  برای اختلال شخصیت………………………………… 28

جدول 2-2- ملاک­های تشخیصی  DSM-IV-TR برای اختلال شخصیت وسواسی-جبری…………. 34

جدول 4-2-1- ویژگیهای دموگرافیک شرکت کنندگان………………………………………………………….. 65

جدول 4-3-1-1-تحلیل رگرسیون OCPD بر اساس کمال­گرایی……………………………………………. 64

جدول 4-3-1-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس کمال­گرایی………………………… 64

جدول 4-3-1-3-ضرایب بتای متغیر کمال­گرایی در OCPD…………………………………………………. 65

جدول 4-3-2-1-تحلیل رگرسیون OCPD بر اساس احساس­مسئولیت……………………………………. 65

جدول 4-3-2-2-تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس احساس­مسئولیت………………….. 66

جدول 4-3-2-3-ضرایب بتای متغیر احساس­مسئولیت در OCPD…………………………………………. 66

جدول 4-3-3-1-تحلیل رگرسیون OCPD  بر اساس نگرانی………………………………………………… 67

یک مطلب دیگر :

جدول 4-3-3-2-تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس نگرانی………………………………. 67

جدول4-3-3-3-ضرایب بتای متغیر نگرانی در OCPD……………………………………………………….. 67

جدول4-3-4-1- تحلیل رگرسیون OCPD  بر اساس سبک رفتاری والدین……………………………… 68

جدول 4-3-4-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس سبک رفتاری والدین……………. 68

جدول 4-3-4-3- ضرایب بتای متغیر سبک رفتاری والدین در OCPD…………………………………… 74

جدول4-3-5-1-تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس کمال­گرایی…………………………………. 69

جدول4-3-5-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس کمال­گرایی……………… 70

جدول 4-3-5-3- ضرایب بتای متغیر کمال­گرایی در رفتار اجبار وارسی……………………………………. 70

جدول4-3-6-1-تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس مسئولیت ­پذیری………………………….. 71

جدول 4-3-6-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس مسئولیت­پذیری………. 71

جدول 4-3-6-3- ضرایب بتای متغیر مسئولیت­پذیری در رفتار اجبار وارسی……………………………… 71

جدول 4-3-7-1- تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس نگرانی……………………………………. 72

جدول 4-3-7-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس نگرانی………………….. 72

جدول 4-3-7-1- ضرایب بتای متغیر نگرانی در رفتار اجبار وارسی…………………………………………. 73

جدول 4-3-8-1- تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس سبک رفتاری والدین………………….. 73

جدول 4-3-8-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس ­سبک رفتاری والدین.. 74

جدول 4-3-8-3- ضرایب بتای متغیر سبک­رفتاری والدین در رفتار اجبار وارسی………………………… 74

فهرست اشکال

اشکال                                                                                                                          صفحه

دیاگرام 2-1- شدت و مدت وارسی…………………………………………………………………………………….. 23

دیاگرام 2-2- عواملی که سبب شکل­گیری و تداوم رفتار اجبار وارسی می­شوند………………………………. 26

دیاگرام 2-3- مدل شناختی اختلال وسواسی ـ جبری………………………………………………………………… 39

دیاگرام 2-4- تیپولوژی رفتار والدینی……………………………………………………………………………………. 53

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

1-1-مقدمه

اختلال وسواسی­-اجباری، یک اختلال اضطرابی ناتوان کننده[1] است که تقریبا سه درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می­دهد ( کولاد[2]ا، بلاند[3] ونیومن، 1994؛ استین[4]، فرود[5]، اندرسون[6]، و والکر[7]، 1997؛ نقل از آبرامویتز[8] و همکاران، 2009). این اختلال با وسواس­ها که به صورت افکار، تصاویر یا تکانه­های که ناخواسته و استرس آمیزند و اعمال اجباری و یا فعالیت­های ذهنی که نوعاً به ­منظور کاهش اضطراب و یا جلوگیری از آسیبی که مربوط به وسواس­ها هستند، مشخص می­شود (راچمن وشافرن[9]، 1988؛ تالیس[10]، 1995؛ نقل از آبرامویتز و همکاران، 2009). اختلال وسواسی­-اجباری یک اختلال ناهمگن[11] با زیرمجموعه­های[12] متفاوت است (هندرسون[13] و پالارد[14]، 1988؛ ماتیکس­-کولیس[15]، روساریو-کامپوس[16]، لکمن[17]، 2005؛ نقل از رادمسکی[18] و همکاران، 2010). معمول­ترین زیرمجموعه آن با اجبارهای وارسی مشخص می­شود، که در بیش از 50 درصد بیمارانOCD  اتفاق می­افتد (هندرسون و پالارد، 1988؛ راسموسن[19] و ایسن، 1988؛ استین و دیگران، 1997؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010)، به ­علاوه 15درصد جمعیت کلی اجبارهای وارسی ساب­کلینیکال[20] در  مطالعه فوآ وهمکاران (2005؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010) وارسی شایع­ترین اجبار بود یعنی 8/28 درصد بیماران اجبار وارسی و 5/26 درصد بیماران اجبارهای شستشو، تمیز کردن، را گزارش کردند. افراد با اجبارهای وارسی، این فکر وسواسی را دارند که در انجام یک کار دچار اشتباه خواهند شد و یا کاری را به درستی انجام نخواهند داد، آنها نگران این هستند که این قصورشان موجب آسیب زدن به خودشان و یا دیگران خواهد شد. سپس آنها احساس اجبار برای وارسی می­کنند که آیا در واقع کارشان انجام شده و یا آن را به درستی انجام داده­اند (مولر و رابرتز[21]، 2005؛ راچمن وشافران، 1988؛ ودز[22]، وویا[23]، چامبلز[24] و باین[25]، 2002؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010). گرشونی وهمکاران (2000) تفاوت­های شخصیتی گروهی از وارسی­کننده­ها را با سایر گروه­های اضطرابی مورد بررسی قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که وارسی­کننده­ها از ثبات­هیجانی کمتری برخوردار بوده و وجدان اخلاقی سختگیرتری داشتند. در اغلب اظهارات و تحقیقات بصورت مشترک گفته شده است کمال­گرایی، انعطاف­ناپذیری[26]، تعصب، وجدان سختگیر، احساس گناه و مسئولیت که صفات اصلی بیماران وسواسی را تشکیل می­دهد، در عین حال جزو مشخصه­های اصلی و صفات محوری اختلال شخصیت وسواسی­- اجباری نیز می­باشد. راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانی (انجمن روانپزشکی امریکا[27]، 1994) اختلال شخصیت وسواسی­­­­­­­­­- اجباری را به این صورت تعریف کرده است: الگوی نافذ[28] اشتغال ذهنی با نظم وترتیب[29]، کمال­طلبی و کنترل روانی و بین­فردی به بهای از دست دادن انعطاف­پذیری، صراحت و کارآیی[30] که در اوایل بزرگسالی شروع می­شود. همچنین در این راهنما ملاک دوم تشخیصی به کمال­­طلبی، ملاک چهارم به انعطاف­ناپذیری در اموراخلاقی، ملاک ششم به مشخصه تردید و ملاک هشتم به سرسختی و عدم انعطاف بطور مستقیم مربوط هستند. سایر ملاک­های تشخیصی نیز به نوعی با چهار ویژگی فوق در ارتباط هستند. کاپلان وسادوک (2003) نیز خصوصیات اصلی این اختلال را الگوی نافذ کمال­طلبی و انعطاف­ناپذیری می­دانند. به همین خاطر، بعضی از محققان پیش­بینی کرده­اند که بین این اختلال شخصیت و اختلال وسواسی­- اجباری احتمالاً رابطه­ای ویژه برقرار است (به عنوان مثال کروج مالیک و منزیس[31]، 2003). مطالعات خانوادگی نیز از وجود ارتباط میان این دو اختلال حمایت می­کنند. برای مثال چندین مطالعه اولیه، فراوانی زیاد صفات اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری را  در والدین کودکان مبتلا به اختلال وسواسی­-اجباری گزارش کرده­اند (لنان و همکاران، 1989؛ سودو وهمکاران،1989؛ کولز وهمکاران، 2008؛ نقل از نوعی و همکاران، 1389). از طرفی بررسی رابطه بین اختلال شخصیت وسواسی-اجباری و اختلال وسواسی­-اجباری همواره مجادله برانگیز بوده است. به عنوان مثال گیبس و اولتمن[32] (1995) نشان دادند که اختلال شخصیت وسواسی-اجباری با زیر گروه وارسی اختلال وسواسی­-اجباری در ارتباط است. از سویی، بعضی محققین اعلام کرده­اند که هر چند صفات شخصیتی وسواسی­-اجباری در نزد مبتلایان به اختلال وسواسی-اجباری فراوان­تر از سایر مردم است، اما این بیماران بیشتر از جمعیت عادی دچار اختلال شخصیت وسواسی­­-اجباری نمی­شوند (استکتی[33]،1993؛ بلک وهمکاران، 1992). جنایک (1991؛ نقل از منزیس و داسیلوا[34]، 2003) به این نکته اشاره می­کند که دو اختلال به صورت متفاوتی به درمان پاسخ نشان می­دهند و اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری به صورت جزئی ممکن است به درمان­های رفتاری پاسخ نشان دهد. علاوه بر مباحثات نظری بسیار در زمینه ارتباط بین اختلال وسواسی­-اجباری و اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری، حجم فزاینده­ای از پژوهش­ها نیز همبودی زیادی میان دو اختلال را آشکار می­کنند. برای مثال مطالعات اخیر با استفاده از معیارهای تشخیصیDSM-IV، نرخ همبودی اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری را در مبتلایان به اختلال وسواسی­-اجباری در حدود 23 تا 32 درصد بر آورد کرده­اند (آلبرت، مینا، فرنر، بگتو، 2004؛ پینتو-گویا، گاستیلها، گالهاردو و کانها، 2006؛ ساموئلز و همکاران، 2000؛ کولز، پینتو، مانکبو، راسموسن، ایسن، 2008؛ نقل از نوعی و همکاران، 1389).

1-2-بیان­مساله

اختلال وسواسی­-جبری بوسیله افکار مزاحم، تکراری و استرس­زا (وسواسها[35])، و اعمال اجباری[36] که به منظور کاهش استرس و یا جلوگیری از آسیبی که مربوط به وسواس­ها است، مشخص می­شود ( انجمن روانپزشکی امریکا، 1994). معمولاً در کودکی یا اوایل بزرگسالی آغاز می­شود و غالباً با سیر مزمن خود تاثیر منفی شدیدی بر کارکرد روانی­-اجتماعی و شغلی بیمار دارد ( پاین و مک کلور، 2005؛ کلارک، 2000؛ نقل از توکلی و  قاسم­زاده، 1385). یکی از ناتوان­کننده­ترین اختلالات اضطرابی است واز سوی سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی ناتوانی برآورد شده است (مورای و لوپز، 1996؛ نقل از کولز-ماتیکس، 2005). دو رویکرد عمده در سبب­شناسی[37] و درمان اختلال وسواسی­-جبری وجود دارد. یکی از این رویکردها، رویکرد روانشناختی است. براساس این دیدگاه OCD اساساً اختلالی در پردازش­های شناختی است، که در آن اشخاص افکار، عقاید، تجسم­ها، و تکانه­های مزاحمی را تجربه می­کنند که در آنها ایجاد تشویش کرده و حذف­شان مشکل می­باشد. توجه به این امر مهم است که افکار مزاحم توسط 80 الی 99% انسانها گزارش می­شود و بنابراین، این پدیده روانی باید طبیعی تلقی گردد (بعنوان مثال، ادوارد[38]، و دیکرسون[39]، 1987؛ نیلر[40]، و بک، 1990؛ پارکینسون[41] و راچمن، 1981؛ راچمن و دسیلوا، 1987؛ نقل از استکتی، 1376). به هرحال، در مبتلایان به اختلال وسواسی، افکار مزاحم تشویش بیشتری ایجاد کرده و در مقابله با آن دچار مشکل بیشتری هستند (راچمن و دسیلوا، 1987؛ نقل از همان). مک فال[42] و ولرشیم[43] (1997) بر باورهای نادرست بیماران وسواسی­-اجباری تاکید کرده­اند بویژه این فکر که انسان باید در همه زمینه­ها شایستگی داشته و ناکامی در جامه عمل پوشاندن بر عقاید کمال­گرایانه باید تنبیه گردد. چنین باورهای اشتباه که آنها مطرح کرده­اند منجر به ادراک نادرست تهدید شده و موجب ترس و نگرانی در مورد انجام دقیق اعمال می­گردد    ( رید[44]، 1985؛ نقل از استکتی، 1376).

چندین نوع از خطاهای شناختی یا عقاید غیر منطقی که در بیماران وسواسی تا به حال شناخته شده­اند، عبارتند از :