پیشینه پژوهش

1-2مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2 اختلال افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21

1-2-2ویژگی های اختلال افسردگی ………………………………………………………………………………………………………………………………..22

1-1-2-2ملاک های DSMIV-TR در مورد افسردگی…………………………………………………………………………………………………… 24

2-1-2-2شیوع افسردگی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….25

3-1-2-2سن شروع افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….26

4-1-2-2اختلال های توام با افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………..27

5-1-2-2مفهوم سازی شناختی اختلال افسردگی …………………………………………………………………………………………………………..27

3-2اضطراب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29

1-3-2شیوع اختلالات اضطرابی…………………………………………………………………………………………………………………………………………30

4-2 اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………………………………….31

1-4-2ویژگی های اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………….31

1-1-4-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال اضطراب منتشر………………………………………………………………………………32

2-1-4-2شیوع اختلال اضطراب منتشر…………………………………………………………………………………………………………………………….33

3-1-4-2سن شروع اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………..33

4-1-4-2اختلال های توام با اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………….33

5-1-4-2مفهوم سازی شناختی اختلال اضطراب منتشر…………………………………………………………………………………………………..34

5-2 اختلال وسواس فکری – عملی ………………………………………………………………………………………………………………………………….35

1-5-2ویژگی های اختلال وسواس فکری – عملی……………………………………………………………………………………………………………35

1-1-5-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………..36

2-1-5-2شیوع اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………………………………38

3-1-5-2سن شروع اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………………………38

4-1-5-2اختلال های توام با اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………..38

5-1-5-2مفهوم سازی شناختی اختلال وسواس فکری – عملی………………………………………………………………………………………39

6-2 اختلال پانیک………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………39

1-6-2ویژگی های اختلال پانیک ……………………………………………………………………………………………………………………………………..39

1-1-6-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال پانیک………………………………………………………………………………………………41

2-1-6-2شیوع اختلال پانیک…………………………………………………………………………………………………………………………………………….42

3-1-6-2سن شروع اختلال پانیک…………………………………………………………………………………………………………………………………….42

4-1-6-2اختلال های توام با اختلال پانیک ……………………………………………………………………………………………………………………..42

5-1-6-2مفهوم سازی شناختی اختلال پانیک ………………………………………………………………………………………………………………..43

7-2 هیجان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….45

1-7-2 تنظیم هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..46

1-1-7-2 راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ………………………………………………………………………………………………………………….46

8-2 راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی ………………………………………………………………………………………….49

9-2شخصیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….53

1-9-2طبقه بندی شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………………………54

2-9-2مدل پنج عاملی شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..55

10-2 شخصیت و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ……………………………………………………………………………………………………..57

11-2 شخصیت و اختلالات هیجانی…………………………………………………………………………………………………………………………………..58

12-2 راهبردهای تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها ……………………………………………………………………….60

13-2 راهبردهای تنظیم هیجان، شخصیت و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها ………………………………………………………62

14-2 خلاصه فصل دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………65

فصل سوم

روش پژوهش

1-3 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..67

2-3 روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3 جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………….67

4-3 ابزارهای جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………………………….67

1-4-3 پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………………………………….67

2-4-3 پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان…………………………………………………………………………………………………………………………67

3-4-3 پرسشنامه شخصیتی نئو…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

4-4-3 پرسشنامه افسردگی بک…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

5-4-3 پرسشنامه حساسیت اضطرابی………………………………………………………………………………………………………………………………..69

6-4-3 پرسشنامه پن اسمیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………..69

7-4-3 پرسشنامه وسواس فکری-عملی مادزلی………………………………………………………………………………………………………………..69

5-3 روش جمع آوری داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

6-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….70

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

یک مطلب دیگر :

1-4 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71

2-4 آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71

3-4 آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-4 تحلیل فرضیه های ترکیبی- ساختاری ……………………………………………………………………………………………………………………..77

5-4 تحلیل فرضیه ها و سوالات، اثرات مستقیم متغیرها …………………………………………………………………………………………………80

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

1-5 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

2-5 بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

3-5 محدودیت ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………95

4-5 پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96

منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………100

مقدمه

در حال حاضر اختلالات روانی به دلیل ماهیت آشفته ساز، شیوع فراوان و پیچیدگی های ماهیتی و همچنین هزینه های گزاف مراقبتی مورد توجه فراوان قرار گرفته اند. بعلاوه ،نگاه جامعه امروز به آن ها، نگاهی علمی و به سرعت در حال پیشرفت است. امروزه اختلالات اضطرابی و خلقی از شایعترین اختلالات روانی هستند و افراد مبتلا به این اختلالات به وفور توسط روان شناسان بالینی تحت درمان قرار می گیرند ( بخشی پور، دژکام، مهریار و بیرشک، 1383).

در این راستا، نرخ شیوع اختلال افسردگی در طول عمر 17درصد (کسلر[1] و همکاران، 2005) و میزان بروز سالیانه افسردگی اساسی 59/1 درصد (زنان 89/1 درصد و مردان 1/1 درصد) است (سادوک[2]و کاپلان[3]،2007). همچنین نرخ شیوع اختلالات اضطرابی به 8/28 درصد و میزان بروز آن به 18 درصد می رسد (کسلر و همکاران، 2005).

فهم سازه های تاثیر گذار و بیان صریح عواملی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر افسردگی و اضطراب تاثیر می گذارند،  کاری دشوار است .  با این حال ، تلاش پژوهشگران و محققان در این عرصه ، نتایج امیدوارکننده ای در پی داشته است . در همین راستا ، توجه به نقش سازه های شخصیتی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان در سبب شناسی اختلال های افسردگی و اضطرابی و بررسی اثرات مستقل و تعاملی این سازه ها با بهره گیری نظام آماری پیشرفته مدل یابی معادلات ساختاری جهت پیش بینی و تبیین اثرات این سازه ها بر این حوزه از اختلال های روانشناختی می تواند کمک کننده پژوهش ها و رویکردهای درمانی آتی در زمینه اختلال های هیجانی باشد.

2-1 بیان مساله :

اختلالات افسردگی و اضطرابی ، جزء اختلالات شایع و ناتوان کننده بوده و در طول دو دهه اخیر ،  چندین مطالعه ملی در این حوزه ها  انجام گرفته و دو طبقه از اختلالات روانی را که به ویژه در جمعیت عمومی بزرگسالان رایج است ؛ اختلال افسردگی با شیوع در طول عمر تقریبا 17 درصد و اختلالات اضطرابی با شروع در طول عمر  تقریبا 29 درصد رامشخص کرده اند (کسلرو همکاران، 2005). این اختلالات هزینه های زیادیبه جامعه تحمیل می کنند و با توجه به این مسائل ، تشخیص و توصیف دقیق این اختلالات از اهمیت خاصی برخوردار است.

خلق افراد افسرده، غمگین، مضطرب و تحریک پذیر است، تفکر آن ها کند و آشفته بوده، دچار فقدان تمرکز هستند، دیدگاه بدبینانه ای دارند، خود را سرزنش می کنند، دچار تردید و دودلی اند، عزت نفس پایینی دارند. از فعالیت های شغلی و اجتماعی اجتناب می کنند، تمایل به فرار و گوشه گیری دارند، دچار وابستگی زیادی هستند. در افراد افسرده، راه رفتن کند می شود، گریه کردن وجود دارد. این افراد دچار کاهش یا افزایش اشتها، فقدان نیروی زندگی، اختلال خواب، کندی و بیقراری هستند(بلک برن[4]و دیویدسون[5]، 1989).

از طرفی احساس اضطراب دو مولفه دارد: با خبر شدن فرد از تغییرات جسمی خود (مثل تپش قلب و تعریق) و با خبر شدن از اینکه عصبی شده است یا ترسیده است. اضطراب بر تفکر، ادراک، و یادگیری فرد هم اثر می گذارد (سادوک و کاپلان،2007).

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)[6] شایع ترین اختلال اضطرابی است (بارلو[7]، 2002، به نقل از ولز[8]، 1388). این اختلال، با نگرانی افراطی و غیر قابل کنترل همراه با برخی علایم اضطراب مشخص می شود (انجمن روانپزشکی آمریکا[9]،2000، به نقل از ولز، 1388). ویژگی های دیگر اختلال اضطراب منتشر عبارت است از مشکل در تمرکز، خستگی زودرس، بیقراری، تحریک پذیری و تنش عضلانی شدید. این اختلال، حدود 5 درصد از کل جمعیت را شامل می شود (ویتچن و هویر[10] ، 1994، به نقل از دیویسون[11]، نیل[12]و کرینگ[13]، 1387).

علاوه بر این، در اختلال وحشتزدگی ( پانیک[14]) به عنوان یکی دیگر از زیرمجموعه اختلالات اضطرابی، فرد به ناگهان و بی دلیل دچار یک مجموعه نشانه ی آزار دهنده از جمله تنگی نفس، تپش قلب، حالت تهوع، درد سینه، احساس خفگی، سرگیجه، تعریق، رعشه، بیم شدید، وحشت و احساس مرگ قریب الوقوع می شود. شیوع اختلال پانیک در طول زندگی حدود 2 درصد برای مردان و بیش از 5 درصد برای زنان است (کسلر و همکاران، 1994، به نقل از دیویسون، نیل و کرینگ، 1387). درDSMIV-TR[15]دو دسته ملاک تشخیصی برای اختلال پانیک وجود دارد: یکی بدون بازارهراسی و دیگری با آن (سادوک و کاپلان، 2007).

همچنین، اختلال وسواس فکری– عملی( OCD)[16] نیز یکی دیگر از انواع اختلالات اضطرابی است که در آن،افکار دائم عودکننده بوده و اجبارها و اضطرارهایی هستند که یا موجب اتلاف وقت شده و یا باعث پریشانی و ضرر و زیان می گردند ( DSMIV-TR، انجمن روانشناسی آمریکا،1999). در این راستا، وسواس ها افکار دائمی، تکانش ها یا تصوراتی هستند که به صورت ناخوانده، مزاحم و یا نامناسب تجربه می شوند (ولز و موریسون [17]، 1994؛ به نقل از ولز، 1385). از طرفی، اجبار،رفتاری تکراری بوده که آشکارو یا پنهان است.در تحقیقات زمینه ای در مورد همه گیرشناسی، میزان شیوع وسواس فکری-عملی در طول مدت زندگی 5/2 درصد به دست آمده است(کارنوی گلدینگ[18]، سورنسون[19] و بارنام[20]، 1988؛ به نقل از ولز،1385).

اختلال های وسواس فکری – عملی، اضطراب فراگیر،پانیک و افسردگی به واسطه ی نشانه های رفتاری، هیجانی و شناختی خویش بر کارکردهای روزانه مبتلایان، تاثیرات منفی بر جای گذاشته و سالیانه میلیون ها نفر را به مراکز درمانی سوق می دهند (روزنهان[21] و سلیگمن[22]،1995). مطالعات نشان می دهد که اختلالات اضطرابی موجب کاهش کیفیت زندگی می شود که شامل سازه هایی از رضایت شغلی و روابط فرد با دیگران  است (وایسمن[23]، شلدون[24] و گرینگ[25]، 2000 ).

در راستای نشانه شناسی و سبب شناسی این اختلالات، در سال های اخیر بر نقش کارکرد تنظیم هیجان تاکید فراوانی شده است به نحوی که تحقیقات نشان می دهند که تنظیم هیجان ، عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (سیچتی[26]و همکاران،1997؛ تامپسون[27]،1991، به نقل از یوسفی، 1385). به نحوی که نقص در تنظیم هیجان با اختلالات درون ریز (مانند افسردگی، اضطراب، انزوای اجتماعی) ارتباط دارد (ایزنبرگ[28]و همکاران، 2001). به تعبیری، تنظیم هیجان تمامی فرایندهای بیرونی و درونی مسئول برای نظارت، ارزیابی و اصلاح واکنش های هیجانی، به ویژه حالت های شدید و زودگذر آن، به منظور نیل به اهداف فرد را در بر می گیرد(تامپسون، 1994). نگرانی و برانگیختگی هیجانی از عواملی هستند که تاثیر زیادی بر عملکرد افراد در موقعیت ها دارند. این اثرات از دو جنبه قابل بررسی است: نخست این که تغییرات هیجانی به واسطه اثراتی که بر عملکردهای ذهنی دارند، اختلالاتی را در کارکرد ذهنی ایجاد می کنند، دوم این که تفسیری که افراد از این برانگیختگی ها دارند، بر عملکرد و همچنین بر میزان هیجانات آن ها تاثیر می گذارد (حیدری، احتشام زاده و حلاجانی، 1389).