1-3) تورستین وبلن (1929-1857)                                                                          38

2-3) جورج زیمل (1918-1858)                                                                            44

3-3) ماکس وبر (1920-1864)                                                                               48

4-3) پی یر بوردیو (2002- 1930)                                                                          51

5-3) جمع‌بندی و علل انتخاب نظریه‌ی بوردیو                                                         73

4- مروری بررویکردهای تحلیل گفتمان                                                                       74

1-4) تحلیل گفتمان انتقادی                                                                                    74

2-4) تئون ون دایک                                                                                              75

3-4)  نورمن فرکلاف                                                                                            76

4-4) میشل فوکو                                                                                                  79

فصل سوم: روش تحقیق

1- جامعه ی آماری                                                                                                    83

2- روش جمع‌آوری داده‌ها                                                                                          83

3- روش تحقیق استفاده شده (تحلیل گفتمان)                                                                83

1-3) کلیات روش گفتمان                                                                                      83

2-3) روند شکل گیری گفتمان                                                                               84

3-3) تعاریف تحلیل گفتمان                                                                                    87

4-3) پیش فرض‌های تحلیل گفتمان                                                                         89

5-3) اهداف تحلیل گفتمان                                                                                    89

6-3) کاربرد و قابلیت‌های  تحلیل گفتمان                                                                90

7-3) رویکرد لاکلا و موفه                                                                                     91

8- 3) نقد تحلیل گفتمان                                                                                           103

9-3) دلایل استفاده ازتحلیل گفتمان دراین پایان نامه                                                               104

10-3) گفتمان کلی مقام معظم رهبری (اصول گرایی اسلامی)                                                  106

11-3) تطبیق مفاهیم روش شناسی لاکلا و موفه با نظرات مقام معظم رهبری                 113

 

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

1- مقدمه                                                                                                                    122

2- فلسفه ی زندگی                                                                                                     122

 

3- معنای زندگی                                                                                                        123

4- نقش دین درزندگی                                                                                                 124

5- سبک زندگی دینی (حیات طیبه‌ی اسلامی)                                                              126

1-5) ضرورت واهمیت                                                                                           126

2-5) تعریف سبک زندگی                                                                                     130

3-5) شاخص‌ها یا دال‌های گفتمان سبک زندگی دینی (اسلامی)                                  131

1-3-5) دال مرکزی منش اسلامی                                                                           135

2-3-5) دال فرعی معنویت                                                                                     150

3-3-5) دال فرعی حفظ مناسک و شعایراسلامی                                                       147

4-3-5) دال فرعی الگوداشتن درزندگی                                                                               150

5-3-5) دال فرعی عقلانیت                                                                                     156

6-3-5) دال فرعی رفتارهای فردی                                                                           159

1-6-3-5) مدیریت بدن                                                                                159

2-6-3-5) لباس پوشیدن                                                                               161

3-6-3-5) ورزش کردن                                                                               162

7-3-5) دال فرعی مد و نوگرایی                                                                             169

8-3-5) دال فرعی خانواده (زن و تربیت کودک)                                                      172

1-8-3-5) خانواده                                                                                      173

2-8-3-5) زن                                                                                             177

3-8-3-5) تربیت کودک                                                                             190

9-3-5) دال فرعی علم گرایی و نوآوری علمی                                                           192

10-3-5) دال فرعی هنر                                                                                          194

11-3-5) دال فرعی مصرف                                                                                   200

 

فصل پنجم: نتیجه گیری                                                                                              216

1- جمع بندی و نتیجه گیری                                                                                         217

2- راه کارها و پیش نهادات پژوهشی و کاربردی                                                                       225

3- محدودیت های پژوهش                                                                                          226

4- جدول سبک زندگی اسلامی                                                                                    227

یک مطلب دیگر :

منابع فارسی                                                                                                                   230

منابع انگلیسی                                                                                                                 234

 

 

 

چکیده

این پژوهش تلاش دارد، ضمن مروری برنظرات سبک زندگی و شاخص‌های آن ازمنظر جامعه‌شناسان، سبک زندگی دینی و اسلامی را دراندیشه‌ی مقام معظم رهبری به طوراکتشافی شناسایی نموده و شاخص‌های آن را معرفی نماید؛ البته  پس ازتعریف سبک زندگی اسلامی و مشخص نمودن شاخص‌های آن ازمنظر رهبرانقلاب اسلامی، سعی داشته وجوه تشابه و تمایز هریک ازگفتمان‌های سبک زندگی میان جامعه‌شناسان و مقام معظم رهبری را بیان نماید.

دراین پژوهش ازروش تحلیل گفتمان استفاده شده و جامعه‌ی آماری آن نیز کلیه‌ی آثار مکتوب و شفاهی 23 ساله‌ی رهبرانقلاب اسلامی ازسال 1368 تا اوایل سال 1391 می‌باشد؛ به طوری که با استفاده ازروش تحلیل گفتمان، گفتمان سبک زندگی دینی و اسلامی ازمنظر ایشان را معرفی نموده و بالطبع، چگونگی مفصل‌بندی دال‌های مرکزی، برتر و فرعی این گفتمان را ترسیم کرده است.

ازیافته‌های این پژوهش می‌توان به معرفی گفتمان سبک زندگی اسلامی ازمنظر رهبرانقلاب اسلامی و مشخص نمودن دال‌های گفتمان سبک زندگی دینی و اسلامی ازمنظر ایشان و البته مفصل بندی این دال‌ها اشاره کردکه عبارتنداز: دال مرکزی: منش اسلامی؛ دال‌های برتر: معنویت، الگوداشتن، عقلانیت و حفظ مناسک و دال‌های فرعی: رفتارهای فردی، رفتارخانوادگی، مُدونوگرایی، علم گرایی، هنر و مصرف که هریک ازاین دال‌ها به طور مبسوطی تشریح شده است؛ البته با توجه به اهمیت مصرف درسبک زندگی، به سبک زندگی اشرافی ازمنظر مقام معظم رهبری نیز پرداخته شده که این نوع سبک زندگی برپایه‌ی مصرف گرایی مسرفانه بنا نهاده شده است.

 

 

 

کلید واژه: سبک زندگی، سبک زندگی دینی و اسلامی، گفتمان، شاخص‌های سبک زندگی، مصرف.

 

مقدمه:

بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است؛ بدین ترتیب، فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می‌دهد و با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه در بعدهای اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرت‌مند و قوی باشد، ولی پوچ و پوک و میان‌تهی است (امام خمینی، 1365: ج 15 ص 243) بنابراین، فرهنگ در حقیقت همه چیز یک جامعه است، هیچ بنیاد اجتماعى و اقتصادى بدون اتکاء به یک فرهنگ شکل نمى‌گیرد.

اساساً جایگاه فرهنگ درکشور ایران دارای فرازو نشیب‌هایی بوده است؛ به طوری‌که  مواجهه‌ی جامعه ایرانی با فرهنگ و نگرش غربی و مدرن، طبعاً درفرهنگ، آداب و رسوم و شیوه‌های زندگی جامعه‌ی ایرانی تأثیراتی داشته که نهایتاً به تغییروتحول درسبک زندگی ایرانی و اسلامی منجر شده است؛ بدین ترتیب، چه بسا بتوان گفت که برهمین اساس، یک زندگی شبه مدرن را که بارقه‌هایی ازسنت نیز درآن وجود دارد، برای جامعه ایرانی رقم زده است.

البته این مواجهه دردوران صفویه آغاز گردیده و اگرچه شروع آن درحوزه‌ی جغرافیا و مکانی بوده است؛ ولیکن به تدریج با شروع جنگ‌های ایران و روس و حضور کشوهای استعماری انگلیس چگونگی تأثیرات فرهنگ غرب و مدرنیته درکشور ایران اشکال جدیدی به خود گرفت؛ به گونه‌ای که درزمان پهلوی با فعالیت‌های روشنفکرانی که درکشورهای غربی فارغ التحصیل شده بودند، تشدید یافت.

البته درکشورایران ازدیرباز همواره مسئله‌ی تماس، برخورد، پذیرش، طرد، مقابله و یا همزیستی میان فرهنگی سنتی-اسلامی ایرانی و ورود فرهنگ غربی مطرح بوده است که بالطبع بعد ازپیروزی انقلاب اسلامی ایران و رویکرد دینی حکومت اسلامی ایران فعالیت‌های و تهاجمات فرهنگی دشمنان را تشدید کرده و تهاجم فرهنگی دشمنان انقلاب اسلامی ایران همواره درجریان بوده و هست که مقام معظم رهبری مکرراً مسئولین نظام و دست اندرکاران فرهنگی جامعه را نسبت به مقابله با این رویکرد دشمنان توصیه نموده است و یکی ازدغدغه‌های فکری ایشان نیز معرفی سبک زندگی اسلامی است که لازمه‌ی شکل‌گیری آن را تقلید نکردن از غرب دانسته‌اند و این امرخطیر را یکی ازوظایف مهم و خاصه‌ی حوزه‌های علمیه دانسته و البته مساعدت‌های نخبگان علمی را نیز دراین کار مؤثر می‌دانند، که درراستای ترویج این سبک زندگی براساس آموزه‌های دینی و اسلامی، مؤلفه‌های این زندگی را درقالب شعارهای سال مطرح نموده و درطول سال نیز درسخن‌رانی‌ها و خطبه‌های نمازهای جمعه و فطر به آن می‌پرداختند؛ تا بدین سبب، مردم و مسئولین نظام، با اهتمام به هریک ازشعارها درزندگی خود، شیوه و سبک زندگی خود را اصلاح نمایند؛ به طوری که وقتی شعارهای سال را مرور می‌کنیم، به طور مشخص، تمرکزاین شعارها را درچگونگی مصرف می‌توان درک نمود، زیرا ایشان چهار سال متوالی یعنی ازسال 1374 تا 1377 را صرفاً به خودداری مردم و مسئولین ازاسراف و ریخت و پاش درمصرف توصیه نموده و تأکید برصرفه‌جویی و قناعت داشته‌اند، بدین ترتیب، درصدد اصلاح مصرف و سبک زندگی مردم برآمده و درسال 1388 مشخصاً راهبرد اصلاح الگوی مصرف را بیان می‌کنند.

بنابراین، معرفی سبک زندگی دینی و اسلامی یکی ازدغدغه‌های رهبرانقلاب اسلامی است  که ما را برآن داشته است، دراین پژوهش ضمن بررسی سبک زندگی ازمنظر جامعه شناسان، شاخص‌های آن را برشمرده و با بهره‌گیری ازاین شاخص‌ها، سبک زندگی دینی و اسلامی را درآثار مکتوب و شفاهی مقام معظم رهبری شناسایی نموده و گفتمان سبک زندگی اسلامی را درمنظر ایشان معرفی نماییم.

ازاین رو، دراین پژوهش با استفاده ازروش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه که ازقابلیت‌های خوبی برای بررسی این موضوع برخوردار است، نگارنده کلیه‌ی آثار مکتوب وشفاهی 23 ساله‌ی رهبرانقلاب اسلامی را ازسال 1368 تا سال 1391 (به عنوان جامعه‌ی آماری) به صورت چشمی مطالعه نموده و گفتمان سبک زندگی دینی و اسلامی را ازمنظر مقام معظم رهبری مورد مداقه قرارداده است که ازیافته‌های این پژوهش می‌توان به شناسایی این گفتمان، دال‌های اصلی، برتر و فرعی آن اشاره نمود که بعد ازآن نیز، چگونگی مفصل بندی این دال‌ها نیز ترسیم شده است که شامل یک دال مرکزی و چهاردال برتر و شش دال فرعی می‌باشد؛ البته بعد ازمعرفی کردن گفتمان سبک زندگی اسلامی ازمنظر مقام معظم رهبری، این گفتمان را با گفتمان سبک زندگی ازمنظر جامعه شناسان مقایسه نموده و وجوه تمایز آن بیان شده است که مهم‌ترین تفاوت آن درمفهوم مصرف می‌باشد که درگفتمان جامعه شناسان مصرف اولاً: نوعاً مادی بوده و ثانیاً: مهم‌ترین عامل ایجاد و تفاوت سبک زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود؛ ولیکن مصرف درگفتمان رهبرانقلاب اسلامی، اولاً مادی نبوده و ثانیاًٌ: تنها عامل نیست، بلکه صرفاً یکی ازعوامل ایجاد سبک زندگی اسلامی می‌باشد؛ البته این دوگفتمان دارای وجوه تمایزبیش‌تری می‌باشند که درفصل پنجم این پژوهش به پاره‌ای ازآن پرداخته شده است.

 

 

 

 

 

فصل نخست

کلیات تحقیق