1-2مقدمه……………………………………. 13

2-2مبانی نظری……………………………….. 13

2-3عوامل موثر بر تدریس……………………….. 14

2-3-1الگو های تدریس………………………….. 17

2-3-1-2تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرایند تدریس   19

2-3-2تاریخچه روش های تدریس در جهان…………….. 20

2-3-3تعریف تدریس و تحلیل مفاهیم آن…………….. 20

2-3-4تدریس موثر به چه معناست………………….. 21

2-3-5ویژگی های خاص برای تدریس……………………… 22

2-3-6نقش عوامل موثر بر یادگیری در روند تدریس……. 23

2-3-7کنش های تدریس مناسب……………………… 23

2-3-8شاخص های تدریس موثر……………………… 24

2-3-9ارتباط معلم و شاگرد و تاثیر آن در فرایند تدریس 26

2-3-10تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرایند تدریس    28

2-3-11 آموزش اثربخش و معلمان اثربخش ………………………………………………………………………………29

2-3-12 مبانی نظری روش فعال تدریس……………………………………………………………………………………..30

2-3-13 ضرورت روش های فعال تدریس…………………………………………………………………………………..34

2-4برنامه درسی ریاضی……………………………………………………………………………………………………..36

2-4-1اهداف کلی آموزش ریاضی دوره تحصیل عمومی…………………  37

2-4-2عوامل ایجاد کننده انگیزه…………………. 38

2-4-3مهم ترین اشکالات تدریس ریاضی………………. 39

2-4-4برخی از اصول حاکم مورد استفاده در تدریس فعال ریاضی  41

2-4-5عوامل برطرف کننده اضظراب از کلاس درس ریاضی………. 42

2-4-6دوره های ضمن خدمت……………………….. 42

2-4-7استفاده مناسب از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش   43

2-4-9  تناسب مفاهیم و تمرینات آموزش ریاضی ابتدایی برای حل مسایل در موقعیت-های دیگر……………………………… 45

2-4-10 علل اختلال در ریاضیات………………………. 46

2-4-10-1 علایم شناسایی اختلال ریاضی……………… 46

2-4-11عدم توجه به تفاوت¬های فردی برای ایجاد یادگیری همراه با تعقل و خلاقیت………………………………………. 47

2-4-12 عدم شادابی کلاس برای بروز خلاقیت و یادگیری فعال در درس ریاضی   48

2-5معلم کیست………………………………… 48

2-5-1سایر تعاریف در باره معلم…………………. 49

2-5-2معلم عامل موثر در نظام آموزش و پرورش………. 50

2-5-3 تاثیر شخصیت معلم  در پرورسه ی آموزش و پرورش.. 51

2-5-4 معلم در پویه ی تاریخ……………………. 52

2-5-5 عمده ترین اهداف معلم……………………. 53

2-5-6 پی بردن به راز های موفقیت معلم………….. 53

2-5-7شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه…………….. 54

2-5-8 شیوه نامه انتخاب معلمان نمونه………………………………………………………………………………………..55

2-5-8-1اهداف………………………………… 55

2-5-8-2پیش فرض ها……………………………. 56

2-5-8-3نیم نگاهی به اهاف طرح و نحوه اجرا……….. 57

2-5-8-4چشم انداز طرح برای معلمان جدیدالورود…….. 57

2-5-8-5  چشم انداز طرح برای معلمان فعلی………… 58

2-5-8-6  پیشنهادات…………………………… 60

2-6پایه ششم ابتدایی………………………….. 62

2-6-1اهداف کلی پایه ششم ابتدایی……………….. 62

2-6-2 اهداف برنامه های درسی پایه ششم…………… 62

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

2-6- 3 جدول مواد و ساعات درسی پایه­ی ششم………… 63

2-6-4پایه تحصیلی ششم ابتدایی………………….. 65

2-6-5 مزایا و معایب نظام آموزشی……………….. 66

2-6-6  مزایای 3-3-6 و پایه ششم………………… 66

2-6-7 سابقه علمی پیشینه تحقیق در ایران وخارج از کشور 69

2-6-6-1 پژوهش‌های داخلی……………………….. 65

2-6-6-2 پژوهش‌های خارجی……………………….. 68

2-6-8 نتیجه گیری…………………………….. 69

فصل سوم: روش‌شناسی تحقیق

3-1 مقدمه…………………………………… 72

3-2 روش انجام پژوهش………………………….. 73

3-3 روش های مورد استفاده در مطالعه موردی……….. 74

3-4جامعه و پژوهش آماری……………………….. 74

3-5 حجم نمونه و روش نمونه گیری………………… 76

3-6 روش و ابزار جمع‌آوری اطلاعات………………… 77

3-7 روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری……………. 78

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

1-4مقدمه……………………………………. 81

2-4 ارائه یافته های مربوط به سوال های پژوهش…….. 81

3-4 تحلیل کیفی………………………………. 81

1-3-4یافته های مربوط به سوال اول پژوهش…………. 82

2-3-4یافته های مربوط به سوال دوم پژوهش…………. 86

3-3-4یافته های مربوط به سوال سوم پژوهش…………. 89

4-3-4یافته های مربوط به سوال چهارم پژوهش……….. 92

4-4جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………….94

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

1-5 مقدمه…………………………………… 96

2-5 بحث درباره یافته ها………………………. 96

1-2-5 سوال اول پژوهش…………………………. 97

2-2-5 سوال دوم پژوهش…………………………. 97

3-2-4 سوال سوم پژوهش…………………………. 98

4-2- 5 سوال چهارم پژوهش………………………. 99

3-5 محدودیت های پژوهش………………………… 100

4-5 پیشنهاد های پژوهش…………………………………………………………………………………………………………100

1-4-5پیشنهاد های پژوهشی………………………………………………………………………………………………….. 100

2-4-5پیشنهاد های کاربردی……………………… 101

فهرست جداول

مشخصات اطلاع رسان های پژوهش(معلمان)…………….. 75

مشخصات اطلاع رسان های پژوهش(مدیران)…………….. 75

فهرست منابع

منابع فارسی…………………………………. 103

منابع لاتین………………………………….. 108

پیوست

سوالات مصاحبه…………………………………

مصاحبه با معلمان …………………………….

مصاحبه با مدیران……………………………..

امروزه مهم‌ترین دغدغه‌ی نظام آموزشی و پرورشی یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه‌های فکری در جامعه اطلاعاتی و دانایی محور است. برای آن

یک مطلب دیگر :

چگونه با دیگران کنار بیاییم؟

 که همه­ی گروه‌های اجتماعی قادر باشند به طور موثّر در چنین جامعه‌ای مشارکت داشته باشند، باید یادگیری پیوسته، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازنده اجتماعی را بیاموزند. تحقّق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدارس به عنوان اصلی‌ترین نهادهای آموزشی در جامعه است (مویدنیا، 1386).

معلمی به عنوان یک حرفه، مستلزم اختیار و استقلال عمل است که این التزام، با افزایش تحصیلات و تجارب معلمان و نیز با استفاده هرچه بیش­تر از فناوری پیشرفته، عمیق­تر نیز می­شود. حرفه­ای گرایی، موجب می شود تا معلمان بیش­تر به هنجارهای حرفه­ای، کنترل حرفه­ای، و در رأس آن­ها اختیار و استقلال حرفه ای تمایل پیدا کنند. زیرا مجهز شدن معلمان به تخصص، مهم­ترین و اساسی­ترین راه برای تضمین کار بهتر نظام آموزشی است. پژوهش  حاضر سعی دارد تا با  شناسایی  و بررسی جامع و علمی «عوامل موثر بر تدریس موفق معلمان نمونه در درس ریاضی ششم ابتدایی شهرستان مراغه»، به ارایه­ی تصویری روشن از مهارت­های حرفه­ای آنان بپردازد.

آموزش و پرورش بخصوص در دوران ابتدایی باید بر عملکرد معلمان ریاضی نظارت بیشتری داشته باشد و صرفاً به درصد قبولی اکتفا نکند. به این منظور، باید هر ساله برای معلمان ریاضی کلاس­های مؤثر ضمن خدمت برگزار شود و نهایتاً معلمان باید مصمم باشند تا در مورد تدریس و نحوه­ی آموزش درس ریاضی تغییراتی ایجاد کنند و از روش­هایی استفاده کنند تا دانش آموزان بتوانند در کلاس شرکت فعال داشته باشند و در آنها ایجاد انگیزه شود. نباید دانش آموزان به حفظ طوطی­وار فرمول­ها و مطالب وادار شوند. معلمان بدون آگاهی از روانشناسی، جامعه شناسی روشهای آموزشی، اصول یادگیری، نحوه­ی ارزشیابی و طرح درس و استفاده از وسایل کمک آموزشی، نمی­توانند وظیفه­ی خطیر خود را در عصر کنونی به نحو شایسته انجام دهند.

1-2بیان مساله

در کنفرانس جهانی آموزش پرورش، به ویژه در سال­های اخیر، آموزش، کلید عبور از قرن بیست و یکم قلمداد شده است. راهبردهای مهمی که در سطح بین المللی برای بازنگری و اصلاح ساختار آموزش مورد توجه برنامه­ریزان آموزش قرار گرفته، در بردارنده همه­ی ابعاد آموزش و پرورش است. در تمام سطوح آموزش، بر سه بخش کلیدی و وابسته به هم، که سنگ بنای فرایند آموزش را می سازد تاکید شده است: برنامه درسی، کیفیت تدریس و تاثیر تعلیم و تربیت و روش­های کاری (دلور، 1380) . در رویارویی با چالش‎های آینده، آموزش و پرورش سرمایه‎ای اجتناب ناپذیر است. تحقق هر آرمانی در آموزش و پرورش، در گرو نیروی انسانی آن یعنی معلمان است که عامل اجرایی آرمان‎ها در محیط عملی هستند و هیچ اصلاحی بدون همکاری و مشارکت فعال آنان انجام نخواهد شد.

شرایطی که معلمان در آن تربیت می‎شوند باید دگرگون شود، به نحوی که معلمان به صورت مربیان درآیند و نه متخصصانی که فقط ناقل محتوای برنامه درسی از پیش تعیین شده هستند (کریمی، 1375). رابرت مارزانو^[1] درباره­ی نقش معلم اظهار می­کند: «معلم فیزیک شاگرد یا فراگیرنده است. معلمان ماهر، شاگردان ماهری نیز هستند.» این برداشت از مفهوم معلم در فرآیند آموزش به طور چشم­گیری با نظرات سنتی درباره‎ی مفهوم معلم متفاوت است. برای تربیت نیروهای آموزشی متعهد و دانا، باید به طور اساسی تغییراتی در آموزش قبل ازخدمت و ضمن خدمت معلمان و هم چنین نظارت بر کار معلمان و سرانجام احراز صلاحیت و گواهی آنان ایجاد شود. پروفوسور گیج^[2] (1978) استاد برجسته تعلیم و تربیت، در کتاب «مبانی علمی هنر تدریس» می­گوید:

بدون تردید هیچ فرد دیگری جز معلم نمی تواند تأثیر بیشتری بر آنچه در مدارس می گذرد داشته باشد. معلم می تواند تعلیم و تربیت را فرایندی توأم با لذت و کامیابی، یا فرایندی بی­ثمر کند (مهرمحمدی،1379 ).

در عصر جهانی شدن، پیشرفت­های پدید آمده در فناوری­های اطلاعات و ارتباطات، تغییرات زیادی در نحوه­ی آموزش پدید آورده است. آموزش از شکل سنتی خارج شده و یادگیری در تمام عمر مطرح است. امروزه آموزش­های رسمی ارایه شده، برای رفع نیازمندی­های فرد در تمام عمر کفایت نمی­کند. به سبب تغییر حجم اطلاعات و توسعه دانش، آموزش باید در تمام عمر ادامه یابد (زمانی، 1384).

موفقیت هر نظام آموزشی در حد تعیین کننده­ای  به دانش و مهارت های حرفه ای معلم بستگی دارد. شایستگی هر نظام ، تا اندازه ای به شایستگی معلمان آن است. از این رو، می­توان گفت که معلم مهم­ترین عنصر نظام آموزشی در فرایند یاددهی-یادگیری و معمار اصلی نظام آموزشی است. جهان به سرعت دگرگون می شود و معلمان نیز مانند دیگر گروه­های حرفه­ای، با این واقعیت روبه­رو می­شوند که آموزش اولیه آن­ها در جهان امروز، چندان مفید نخواهد بود. آنان باید در سراسر عمر دانش خود را روزآمد کنند(دلور،1376).

برونر^[3] (1977) در مقدمه­ی کتاب خود با عنوان «فرایند تعلیم و تربیت» بر اهمیت معلم به عنوان عنصر کلیدی در اجرای برنامه­های درسی تاکید می­کند و چنین اظهار می دارد:

یک برنامه­ی درسی، بیش از آنچه برای دانش­آموزان طراحی شود، باید برای معلم طراحی شده باشد. اگر یک برنامه درسی نتواند معلمان را تغییر دهد، تعادل آن را بر هم بزند، به آگاهی آن­ها بیافزاید و آن­ها را به حرکت درآورد، هیچ­گونه تاثیری بر کسانی که توسط آن­ها تعلیم داده می­شوند، نخواهد داشت(مهر محمدی،1381، ص373).

شیوه­های سنتی  تدریس از مهم­ترین  موانع رشد خلاقیت در آموزش و پرورش است. «گودلد» از مدرسه به عنوان  یک کارگاه خلاق  آموزش نام می­برد(نصر اصفهانی،1381). از مرور برخی مطالعات انجام شده، چنین برمی­آیدکه بسیاری از معلمان از مهارت حرفه­ای لازم برخوردار نیستند و در ایفای نقس حساس خود با مشکلاتی مواجه­اند که در ناکارآمدی آنها و ناموفق بودن دانش آموزان تاثیرگذار است.

از مهم ترین و گسترده ترین مطالعات انجام شده، مطالعه­ی بین المللی روندهای آموزش ریاضیات و علوم  «TIMSS^[4] » (تیمز) است. هدف از انجام این مطالعات در حوزه های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ، شناسایی و کشف نقاط ضعف و قوت نظام های آموزشی و تلاش برای ارتقای کیفیت عملکرد تحصیلی دانش­آموزان است.

مطالعه­ی تیمز در فاصله­ی چهار سال برای سنجش عملکرد کشورهای شرکت کننده در آموزش علوم و ریاضیات تکرار می­شود تا روند تغییرات آموزشی و میزان کاهش و افزایش عملکرد دانش­آموزان این کشورها در طی این چهارسال مشخص شود . تیمز همچنین برای تدارک چشم اندازهای مقایسه­ای در مورد روند پیشرفت در نظامهای آموزشی متفاوت، شیوه­های سازماندهی مدارس و فعالیت­های آموزشی، یک آرایه غنی از اطلاعات پیشینه­ای را جمع آوری می­کند.  با توجه به یافته­های مطالعات تیمز، وضعیت دانش­آموزان ایرانی در دروس علوم و ریاضیات نامناسب ارزیابی شده است و علت مشکل، روش­های تدریس معلمان معرفی شده است(کیامنش،1377الف).

معلمان ژاپنی در تدریس و حل مسائل ریاضی در کلاس درس بیش از کمیت به کیفیت جریان آموزش و حل مسئله توجه دارند. آنها ترجیح می­دهند یک موضوع درسی را در دو یا چند جلسه به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و پاسخ آن را از راه های مختلف، مبتنی بر تفکر دانش آموزان به دست آورند. کمتر مشاهده شده است که معلمان ژاپنی کلاس درس را به صورت دوره های آموزشی معمول برای آمادگی در امتحانات هماهنگ یا ورود به پایه بالاتر با سرعت اداره کنند و مسائل مختلفی را بدون اندیشه، تأمل و فهم عمیق دانش آموزان مطرح کنند و از آن بگذرند. آنان به خوبی دریافته اند که تفکر و بحث در مسائل ریاضی در کلاس درس وقت گیر است و بیش از آن که نگران وقت باشند، نگران درک و فهم موضوع از طرف دانش آموزان هستند(سرکارآنی، 1378).‏نتایج پژوهش­های فوق نشان داد که محور تدریس در ژاپن کتاب است و روش­های تدریس اغلب جنبه توصیفی دارد.

در سال های اخیر، هم­زمان با تاکید بیشتر به پاسخ­گویی و تحلیل دقیق­تر متغیرهای تاثیرگذار بر بازده­های آموزشی، ثابت شده است که معلم مهم­ترین و موثرترین نیروی مدرسه­ای در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. ایجاد تغییرات لازم متناسب با تحولات فناوری در عرصه اطلاعات و ارتباطات، در حکم یکی از محورهای مهم تغییر در قرن بیست و یکم، به ویژه در کشورهای پیشرفته­ی صنعتی به شمار می رود. اهدافی که صاحب­نظران برای نظام های  تعلیم وتربیت مطرح می­کنند، ­معلم را نقطه اتکای هر تغییر و تحولی می­دانند(مهر محمدی،1379).

بسیاری از معلمان از مهارت حرفه­ای لازم برخوردار نیستند و در ایفای نقش حساس خود با مشکلاتی مواجه­اند که در ناکارآمدی آنها، و ناموفق بودن دانش آموزان  تاثیرگذار است. مطالعات یاد شده نشان داد ه است که راهکارهای آموزشی که معلم در فرایند یاددهی – یادگیری به کار می برد، اساسی­ترین و مهم­ترین نقش را در عملکرد تحصیلی دانش آموزان رقم می­زند.  در ایران، هنوز به روش های سنتی تدریس و حفظ کردن و آموزش طوطی وار تأکید می شود. معلم و کتاب به عنوان محورهای اصلی آموزش تلقی می­شوند و نقش دانش­آموز که اساسی­ترین محور فرایند آموزشی است، چندان مورد توجه قرار نمی­گیرد.  در حالی که رویکردهای سازنده­گرا، یادگیرندگان را اساس سازندگی و دانش می­پندارند و بر این باورند که دانش­آموزان با تلاش در جهت حل مسائل علمی، فرصت سازمان دهی و بازسازی اطلاعات خود را دارند.  امروزه به ویژه آن دانشی مورد تأکید است که بر عملکرد واقعی دانش آموزان در موقعیت­های واقعی زندگی دلالت کند. در سازنده گرایی، یادگیری ، بیش از آن که مبتنی بر معلم محوری باشد ، یادگیرنده محوراست. بر این اساس، ضرورت بازنگری در روشهای آموزش و یادگیری، بیش از هر زمان دیگری به عنوان یک نیاز مطرح است (دانش پژوه ،1385).

در زمینه­های روان­شناسی و سایر علوم مربوط به تربیت، به ویژه روان شناسی یادگیری و خصوصیات یادگیرندگان، هر روز پژوهش های جدیدی انجام می گیرد. ماهیت حرفه ای معلم عصر حاضر ایجاب می کند که او با این یافته های جدید آشنا شود و آن ها را در تدریس به کار برد. امروزه معلم باید در قالب حرفه ای خود ظاهر شود. برای تحقق هر چه بیش­تر این امر لازم است از طریق دوره­های تربیت معلم،دوره­های ضمن خدمت و مطالعات و تجربیات مستمری که در آینده خواهد داشت، صلاحیت­ها و توانایی­هایی را کسب کند تا بتواند به نحو شایسته­ای، به ایفای نقش حساس، پر مسؤلیت ودر عین حال تخصصی معلمی بپردازد.

با توجه به مطالبی که بیان شد و اهمیت مسأله، پژوهش  حاضر سعی دارد تا با  شناسایی  و بررسی جامع و علمی  عوامل موثر بر تدریس موفق معلمان نمونه در درس ریاضی ششم ابتدایی بخصوص در شهرستان مراغه، به ارایه­ی تصویری روشن از مهارتهای حرفه ای آنان بپردازد و روند کنونی این مهارتها را در تدریس تبیین نماید.

1-3 اهداف پژوهش

1-3-1هدف کلی

تعیین عوامل مؤثر بر تدریس موفق معلمان نمونه در درس ریاضی پایه­ی ششم شهرستان مراغه.

1-3-2اهداف جزیی

_شناسایی روش­ها و راهبردهای تدریس معلمان نمونه در درس ریاضی؛

_شناسایی نحوه­ی تعامل معلمان نمونه با دانش آموزان؛

_شناسایی ویژگی های فضا و امکانات محیط آموزشی مرتبط با تدریس ریاضی؛

_بررسی رابطه­ی  رشته تحصیلی و سطح دانش معلمان نمونه با موفق بودن تدریس آنها.