دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران جنوب
دانشكده تحصیلات تكمیلی
سمینار برای دریافت درجه كارشناسی ارشد “M.Sc”
مهندسی مواد – شناسایی، انتخاب و روش ساخت مواد فلزی
عنوان :
مروری بر عوامل موثر بر توسعة پایدار فلزات غیرآهنی تولیدی در ایران
استاد راهنما :
دكتر ناصر توحیدی
نگارش:
محمد پیماندار

چكیده
صنعت و فناوری یكی از شاخصترین محورهای زیربنایی توسعه در اقتصاد جهانی است.
محدودیتهای زیست محیطی توسعة پایدار در بخش صنعت، با فرایندهای تولید و مصرف مواد اولیه در
ارتباط مستقیم قرار دارند. با توجه به اینكه مشكلات زیست محیطی تولیدات صنعتی منحصر به یك
كشور یا منطقة خاص نبوده و تهدیدی برای كل جهان به شمار میروند، لازم است برای كاهش و یا حذف
پیامدهای زیست محیطی بخش صنعت، گروههای همكاری بینالمللی مختلفی، برای اتخاد سیاستهای
كاربردی در این زمینه تشكیل شود. در میان تمامی بخشهای صنعت، صنایع استخراج مواد معدنی و
فلزات با بیشترین چالشهای زیست محیطی مواجهاند. فعالیتهای معدنی و استخراج فلزات اثرات زیست
محیطی مخربی مانند تولید ضایعات خطرناك و پسابهای شیمیایی، انتشار گازهای گلخانهای و پدیدة
گرمایش جهانی، تهی شدن منابع تجدیدناپذیر و همچنین مشكلات بهداشتی و امنیتی كارگران و
ساكنین اطراف معادن را به همراه دارند.
عملكرد پایدار در صنایع تولید فلزات غیرآهنی مانند آلومینیم، مس، سرب و روی، تنها از طریق
كاهش تولید و انتشار آلایندههای زیست محیطی امكانپذیر است. ارزیابی اثرات زیست محیطی
فرایندهای جدید و روشهای موجود برای تولید فلزات اغلب مشكل بوده كه علت آن بررسی حجم زیادی
از ورودیها و خروجیها در فرایندهای تولید فلزات است. برای شناخت و بررسی آن بخش از چرخة عمر
یك فلز كه اثرات زیست محیطی قابل توجهی دارد، از روش ارزیابی چرخة عمر (LCA) استفاده میشود.
در این سمینار، مهمترین شاخصهای توسعة پایدار در صنایع استخراج مواد معدنی و اثرات زیست
محیطی استخراج برخی از فلزات آهنی و غیرآهنی بیان میشود. همچنین با توجه به چالشهای زیست

یک مطلب دیگر :

محیطی منحصر به فرد در صنایع تولید آلومینیم، عملكرد پایدار در این صنایع از سه دیدگاه اقتصادی،
اجتماعی و زیست محیطی بررسی میشود.

مقدمه
طرح مفهوم توسعة پایدار در برابر توسعه به معنای عام، به علت بحرانهای زیست محیطی به وجود
آمده در اثر رشد صنایع و جمعیت به ویژه در كشورهای در حال توسعه، ارائه و در سال 1987 میلادی در
كمیسیون جهانی محیط زیست مورد بحث قرار گرفت. این كمیسون توسعهای را پایدار نامید كه طی آن
روند تامین نیازهای نسل حاضر، توانایی نسلهای آینده را در تامین نیازهای خود با بحران مواجه نكند.
برای گرایش به توسعة پایدار، باید وضعیت موجود به وضعیت پایدار و مطلوب، به طور پیوسته یا ناپیوسته
تحول پیدا كند. هرگاه وضعیت واحدها در حالت مطلوب ادامه یابد، توسعه، پایدار خواهد بود.

فعالیتهایی مانند اكتشاف، استخراج و فرایندهای تولید فلزات میتوانند با تولید ثروت، كاهش
تنگدستی به ویژه در مناطق دورافتاده، بهبود سطح سلامتی، بالا رفتن كیفیت آموزش و استانداردهای
زندگی در جوامع، نقش موثری در دستیابی به اهداف توسعة پایدار ایفا كنند. در بسیاری از كشورها،
فعالیتهای اجتماعی صنایع فلزی و معدنی، از جمله شاخصهای رفاه در جوامع محسوب میشوند.
مفهوم عبارت توسعة پایدار در صنایع تولید فلزات، افزایش فشار برای بهبود بهرهوری در استفاده از
منابع اولیه و كاهش هر چه بیشتر تولید ضایعات جامد، پساب و انتشار آلایندهها به هواست. محصولات
كوچكتر و سبكتر با طول عمر بیشتر، منجر به كاهش در مصرف مواد اولیة مورد نیاز جامعه میشوند. از
سوی دیگر استفادة مجدد و بازیابی مواد هم به چنین كاهشی در مصرف منابع اولیه، انرژی و تولید
ضایعات كمك میكند. در میان موادی كه بیش از سایرین مصرف میشوند، فلزات بیشترین پتانسیل
بازیابی و برگشت به چرخة تولید را دارند. در كل، ادامة روند تولید فلزات در آینده برای تداوم پیشرفت
جوامع به ویژه در كشورهای در حال توسعه، با توجه به پیشبینی رشد اقتصادی آنها، تنها از راه افزایش
سطح بازیابی فلزات امكانپذیر است. در میان صنایع استخراج و تولید فلزات غیرآهنی، صنعت آلومینیم،
چالشهای زیست محیطی منحصر به فردی دارد. به همین دلیل كمیتههای مختلفی در كشورهای عمدة
تولید كنندة آن، برای نظارت عالی بر عوارض زیست محیطی این صنایع تشكیل شده است.
فصلهای اول و دوم از این سمینار، به مروری بر تاریخچه و مفاهیم توسعة پایدار و بیان دیدگاههای
سازمانهای جهانی بنیانگذار و توسعه دهندة آن میپردازد. در فصل سوم، مهمترین شاخصهای توسعة
پایدار در صنایع استخراج مواد معدنی و پیامدهای زیست محیطی استخراج برخی از فلزات آهنی و
غیرآهنی بیان میشود. در فصل چهارم نیز با ارزیابی چرخة عمر فلز آلومینیم برای بررسی اثرات زیست
محیطی تولید آن، توسعة پایدار در این صنایع از سه دیدگاه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، بررسی
میشود.

مقدمه

توسعة غیرپایدار، منشاء بسیاری از مشكلات اساسی جهان است. گرچه تمركز توسعة پایدار بر روی مسائل محیط زیست است، اما توسعة غیرپایدار زمینهساز بسیاری از مشكلات مهم اجتماعی و روند توسعة اقتصادی در كشورهاست. بنابراین برای محدود كردن پیامدهای ناشی از گرمایش جهانی، فقر فزاینده كه حدود نیمی از مردم جهان با آن دست به گریباناند، كمبود منابع آبی و توزیع غیر عادلانه آن و موضوعات مشابه، باید راهحلهایی مطرح و به كار گرفته شوند [1]. مفهوم توسعه طی دهههای گذشته، منحصر به توسعة اقتصادی بود. اما جوامع بشری به آرامی دریافتند كه توسعة اقتصادی در صورتیكه با توسعة اجتماعی و فرهنگی توأم نباشد، نتایج نامطلوبی را در پی خواهد داشت. در دهة 80 میلادی مفهوم جدیدی به نام توسعة پایدار وارد مباحث و منازعات بر سر توسعة اقتصادی و محیط زیست شد. توسعة پایدار نه تنها میان رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست تعادل و سازگاری ایجاد كرد، بلكه زمینهساز تبادل نظر میان كشورها بر روی مفاهیم دیگری مانند مسائل اجتماعی و تعیین معیارهای جدیدی از توسعة پایدار شد 2-1- تعریف و تاریخچة توسعة پایدار افزایش نگرانی دربارة اثر فعالیتهای انسانی و صنعتی بر محیط زیست سبب شده تا توجه متخصصان بیش از هر زمان دیگری به موضوع توسعة پایدار معطوف شود. مفهوم توسعة پایدار كه مورد تایید كمیتة WCED 2) كه بعد از سال 1987 میلادی با عنوان كمیتة براندلند 1 جهانی محیط زیست و توسعه ( شناخته شد، به صورت زیر است: “توسعهای كه نیازهای نسل حاضر را براورده كند، بدون آنكه تهدیدی برای توانایی نسلهای آینده در تامین نیازهایشان باشد. چنین تعریفی از توسعة پایدار در بر گیرندة سه مفهوم زیر است:

1) توسعة انسانی؛