1- 6 )  تعاریف عملیاتی  ………………………………………………………………………………. 25

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

2-1 )  ارتباط   ………………………………………………………………………………………………… 28

2- 1 -1 )  مفهوم ارتباط ………………………………………………………………………………..28  

2- 1- 2 ) اهمیت و ضرورت برقراری رابطه …………………………………………………….   30

2- 1- 3 ) انواع رابطه …………………………………………………………………………………….  34

2- 1- 4 ) فرایندهای تعاملی …………………………………………………………………………. 35

2- 1- 5 ) سدهای ارتباطی …………………………………………………………………………….. 37

2- 1- 6 ) اصول برقراری ارتباط رضایت بخش ………………………………………………     41

2- 2 ) نوجوانی و ویژگیها ……………………………………………………………………………….   44

2- 2- 1 ) تعریف نوجوانی …………………………………………………………………………..    45

2- 2- 2 ) بحران هویت ………………………………………………………………………………..   50

2- 2- 3 ) تحوّل شناختی ……………………………………………………………………………….    52

2- 2- 4 ) رشد اخلاقی …………………………………………………………………………………. 57

2- 2- 5 ) رشد اجتماعی ………………………………………………………………………………..   59

2- 3 ) ارتباط نوجوان با والدین …………………………………………………………………………. 63

2- 3- 1 ) انتظارات والدین- نوجوان  …………………………………………………………….   75

2- 3- 3 ) مبانی روان شناختی ارتباط مؤثر والدین با فرزندان  ……………………………..   80

2- 3- 4 ) رابطة والدین و چگونگی شخصیت فرزندان …………………………………….   89

2- 4 ) عوامل مؤثر در نحوۀ ارتباط ……………………………………………………………………….   95

2- 4- 1 )  تصور از خود و سن ……………………………………………………………………… 95

2- 4- 2 )  تأثیر جنسیت …………………………………………………………………………….  95

2- 4- 3 )  تأثیر شرایط اقتصادی …………………………………………………………………  97

2- 4- 4 )   تأثیر فرهنگ …………………………………………………………………………….. 98

2- 5 )   نگرش ……………………………………………………………………………………………….  100

2- 5- 1 ) مفهوم نگرش (فرایند ادراک دیگران) ……………………………………………..  101

2- 5- 2 ) تفاوتهای فردی در نگرش ………………………………………………………………..   103

2- 6 ) سابقه پژوهش ………………………………………………………………………………………… 105

2- 6- 1 ) مقیاسهای مشابه ……………………………………………………………………………   105

2-  6- 2 ) مروری بر پژوهش های انجام شده در خارج از ایران …………………………   109

2- 6- 3 )  مروری بر پژوهش های انجام شده در داخل ایران …………………………….    111

فصل سوم: فرایند پژوهش

3– 1 )  روش پژوهش   …………………………………………………………………………………….. 115

3- 2 ) جامعة آماری ………………………………………………………………………………………….    115

3- 3 ) نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………..  115

3- 4 ) ابزار پژوهش ………………………………………………………………………………………….    115

3- 4 -1 ) توصیف مقیاس رابطة ولی – فرزندی …………………………………………………  116

3- 5 ) روش اجرا و جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………….. 118

3- 6 ) روش تجزیه و تحلیل داده ها  ……………………………………………………………………   121

3- 6- 1 ) روش تعیین روایی سازه …………………………………………………………………. 12

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 ) توصیف داده ها ………………………………………………………………………………………..  128

4- 1- 1 )  حجم نمونه به تفکیک موقعیت جغرافیایی، جنسیت و شاخة تحصیلی … 128

4- 2 ) تحلیل داده ها (بخش اول) ………………………………………………………………………..  130

4- 2- 1 ) سؤال یك: آیا مقیاس ساخته شده از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟ ….  130

4- 2- 2 ) سؤال دو: آیا مقیاس ساخته شده از روایی قابل قبولی برخوردار است؟ ……    136

4- 2- 2 -1 ) روایی محتوا …………………………………………………………………………   136

4- 2- 2 -2 ) روایی سازه ………………………………………………………………………….  136

4- 2- 2 -3 ) روایی همزمان ……………………………………………………………………… 154

4- 2- 3 ) سؤال سه: نرم یا هنجار مناسب برای تشخیص اختلال در روابط چیست؟155

4- 2- 3 – 1) تعیین نقطة برش عوامل آزمون ………………………………………………..  157

4- 3 ) تحلیل داده ها (بخش دوم) ………………………………………………………………………..  166

4- 3- 1 ) مقایسة فراوانی نمرات آزمودنیها با توزیع نرمال  ………………………………….  166

4- 3- 2 ) سؤال چهار: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در دانش آموزان دختر و پسر متفاوت است؟ ………………………………………………………….  170

4- 3- 3 ) سؤال پنج: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در موقعیتهای جغرافیایی مختلف متفاوت است؟ ………………………………………………………   171

4- 3- 4 )سؤال شش:  آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در شاخة تحصیلی نظری وکاردانش متفاوت است؟ ………………………………………………..   173

یک مطلب دیگر :

4- 3- 5 ) سؤال هفت: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با پدران نسبت به مادران متفاوت است ؟ …………………………………………………………………………………  175

4- 4 ) یافته های جانبی …………………………………………………………………………………….. 177

4- 4- 1 ) میزان تحصیلات پدر و مادر به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخة تحصیلی177

4- 4- 2 ) شغل پدر و مادر به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخة تحصیلی ………….   180

4- 4- 3 ) معدل درسی دانش آموزان به تفکیک موقعیت جغرافیایی و شاخة تحصیلی184

4- 4- 4 ) تفاوت میزان تحصیلات، شغل والدین و معدل درسی دانش آموزان بر اساس موقعیت جغرافیایی و شاخة تحصیلی مختلف …………………………………………………….   186

4- 4- 5 ) بررسی همبستگی سن والدین و معدل درسی دانش آموزان با نمرات رضایت از ارتباط نوجوان و والدین …………………………………………………………………………………  188

4- 4- 6 ) بررسی وجود تفاوت در انتظارات نوجوانان از والدین …………………………   189

4- 4- 7 ) بررسی پایایی مقیاس رابطة ولی – فرزندی  (PCRS)………………………… 192

4- 4- 8 ) بررسی روایی سازة مقیاس رابطة ولی – فرزندی  (PCRS)…………………. 194

4- 4- 9) نقطة برش مقیاس رابطة ولی – فرزندی  (PCRS)……………………………….   201

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5- 1 ) سؤال اول:  آیا مقیاس ساخته شده از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟ ………….    204

5- 2 ) سؤال دوم:  آیا مقیاس ساخته شده از روایی قابل قبولی برخوردار است؟ ………….    204

5- 3 ) سؤال سوم:  نرم یا هنجار مناسب برای تشخیص اختلال در روابط چیست؟ …. 206

5- 4 ) سؤال چهارم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در دانش آموزان دختر و پسر متفاوت است؟ ……………………………………………………………………….   208

5- 5 ) سؤال پنجم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در موقعیتهای جغرافیایی مختلف متفاوت است؟ …………………………………………………………..    209

5- 6 ) سؤال ششم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با والدین در شاخة تحصیلی نظری وکاردانش متفاوت است ؟ …………………………………………………………….  210

5- 7 ) سؤال هفتم: آیا میزان رضایت از ارتباط دانش آموزان دبیرستانی با پدران نسبت به مادران متفاوت است ؟ ………………………………………………………………………………………..  211

5- 8 ) یافته های جانبی ………………………………………………………………………………………    211

5- 8- 1 ) تفاوت میزان تحصیلات، شغل والدین و معدل درسی دانش آموزان بر اساس موقعیت جغرافیایی و شاخة تحصیلی مختلف. ………………..……………….…………………..   211

5- 8- 2 ) همبستگی سن والدین و معدل درسی دانش آموزان با نمرات رضایت از ارتباط نوجوان با والدین …………………………………………………………………………………………..    212

5- 8- 3 ) وجود تفاوت در انتظارات نوجوانان از والدین …………………………………….   213

5- 8- 4 ) پایایی و روایی و نقطة برش مقیاس رابطة ولی – فرزندی ((PCRS…………   215

5- 9 ) محدودیت های پژوهش………………………………………………………..………………….     217

5- 10 ) پیشنهادات پژوهشی…………………………………………….……..…………………………..   217

5- 11 ) پیشنهادات كاربردی…………………………………………..…….………….….………………    217

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………..  218

پیوست  ……………………………………………………………………………………………………….   226

    ضمیمة الف: فرم توضیح نحوة پاسخگویی و مشخصات دموگرافیك (ارائه شده به دانش       آموزان)‌ …    227

ضمیمة ب: مقیاس سنجش رضایت از ارتباط نوجوان با والدین از دیدگاه نوجوان (نمونة      ارائه شده به دانش آموزان‌) ………..   228

ضمیمة ج: مقیاس رابطۀ ولی- فرزندی.Parent- Child Relationship Survey (PCRS)     (نمونة ارائه شده به دانش آموزان‌) …...  234

ضمیمة د: مقیاس سنجش رضایت از ارتباط نوجوان با والدین از دیدگاه نوجوان (فرمهای      نهایی)    238

 مقدمه:

ارتباط بین والدین و نوجوانان اهمیت زیادی دارد اما یک سلسله تغییرات طبیعی که در سن بلوغ[1] روی می دهد، موجب می گردد تا کارایی و میزان این ارتباطات کاهش یابد. (فونتنل[2]،  ترجمه حاجی زاده،1381)

والدینی که دارای فرزند دبیرستانی هستند (سنین پانزده تا هجده سال)، با مسائل گوناگون روبرو می شوند. بخش عمده ای از این مسائل، از عدم برقراری رابطۀ انسانی با نوجوان ناشی می شود. نوجوان در مرحلۀ خاصی از گسترۀ رشد به سر می برد و باید با شناخت و آگاهی با او برخورد کرد. از سوی دیگر خانواده هایی که نسبت به نقشها، وظایف و مسئولیتهای خود بیشتر آگاهی دارند، بهتر می توانند با فرزندانشان رابطه برقرار کنند و دورۀ حساس و پرانرژی نوجوانی را به طریق مطلوب هدایت نمایند. (به پژوه، 1378)

تغییر در توانایی های شناختی و زیستی نوجوان در نحوۀ نگرش وی نسبت به قوانین و نظم موجود در خانواده تأثیر می گذارد و به انتظارات جدیدی در وی منجر می شود. کالینز[3] (1990) تغییرات حاصل در انتظارات فرزند- والدین از یکدیگر را در دوران نوجوانی منبع مهم تضاد در خانواده قلمداد می کنند. لارسن، لامپمن و پتریاتیس[4] (1989) اظهار می دارند که در دوران نوجوانی حدود مسئولیت نوجوان بسیار مبهم است. ممکن است نوجوان خواهان مشارکت بیشتر در فعالیتها و تصمیم گیری های خانواده بوده و انتظار داشته باشد که نحوۀ روابط او با والدین تغییر کند. اگر والدین نسبت به این امر بی اعتنا باشند و انتظارات نوجوان را نادیده انگارند، موجبات افزایش تضاد در خانواده و نگرش منفی نسبت به والدین در نوجوان فراهم می شود.

1-2 )  بیان مسأله و اهداف:

فراهم نبودن شرائط تربیتی مناسب ، عدم آشنائی اولیا و مربیان با نیازها و ویژگیهای نوجوان و کودکی مشکل‌دار علل اساسی بوجود آمدن مشکلات دوران نوجوانی هستند. با توجه به اینکه این دوره از اهمیت شایان توجهی در زندگی آینده و بزرگسالی فرد برخوردار است و بسیاری از انتخابها و تصمیمها در این دوران انجام می‌شوند، پیشگیری از بروز مشکلات و درمان آنها به توجه و تاکید فراوانی نیاز دارد. شناخت این مشکلات و ارضای خواستهای طبیعی نوجوانان، بعد از شناخت ویژگیها و نیازهای مرحله نوجوانی اولین گام مؤثر در کمک به نوجوان برای داشتن یک مرحله رشدی سالم و تأمین بهداشت و سلامت روانی وی می‌باشد.