2-1-1 پیشینه داخلی.. 12

2-1-2 پیشینه خارجی.. 16

2-2- بخش دوم: ادبیات و مبانی نظری.. 17

2-2- 1 رسانه­های نوین ارتباطی.. 17

2-2-1-1 رسانه‌های نوین در مقایسه با رسانه‌های سنتی.. 19

2-2-1-2 انواع رسانه‌های نوین ارتباطی.. 21

2-2-1-3 ویژگی‌های کلیدی رسانه‌های نوین ارتباطی.. 22

2-2-1-4 شکل‌گیری اجتماع کامپیوتر محور 24

2-2-1-5 اجتماع محلی مجازی.. 26

2-2-2 ابزارها و نرم‌افزارهای تلفن همراه: 28

2-2-2-1 جنبه‌های مختلف تلفن همراه به عنوان یک ابزار ارتباطی.. 28

2-2-2-1-1 جنبه‌ی کلامی.. 28

2-2-2-1-2 جنبه نوشتاری.. 30

2-2-2-1-3 جنبه تصویری.. 32

2-2-2-2 نرم‌افزارهای ارتباطی تلفن همراه 33

نرم‌افزارهای ارتباطی تلفن همراه مورد بررسی در پژوهش… 33

2-2-3 حقوق شهروندی.. 37

2-2-3-1 تعریف حقوق شهروندی.. 38

2-2-3-2 تاریخچه حقوق شهروندی.. 43

2-2-3-3 نظریه‌های حقوق شهروندی.. 45

2-2-3-4 حقوق شهروندی در ایران. 47

2-2-4 نظریه‌ها 56

2-2-4-1نقش و کارکردهای رسانه. 56

2-2-4-2 نقش‌های رسانه. 59

2-2-4-2- 1 نقش نورافکن.. 59

2-2-4-2-2 نقش فرهنگ‌سازی.. 59

2-2-4-2-3 نقش پویایی اجتماعی.. 60

2-2-4-2- 4 نقش تعاملی.. 60

2-2-4-2- 5 نقش کنترلی رسانه‌ها 61

2-2-4-3 تحلیل کارکردی رسانه‌ها 61

2-2-4-4  نظریه برجسته‌سازی.. 62

2-2-4-5 نظریه‌های مربوط به یادگیری و اقناع. 63

2-2-5 چارچوب نظری.. 65

2-2-5-1مدل تحقیق.. 67

2-2-5-2 فرضیه‌های تحقیق.. 68

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش… 69

مقدمه. 70

3-1 – روش تحقیق.. 70

3-2 – متغیرهای تحقیق.. 70

الف: متغیر وابسته. 70

ب: متغیرهای مستقل.. 71

3-3- جامعه آماری و حجم نمونه و روش نمونه‌گیری.. 72

3-4- تكنیك جمع‌آوری اطلاعات و ابزار سنجش متغیرها 77

3-5- سنجش روایی و اعتباریابی پرسشنامه. 77

3-6- روش‌های آماری تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها 78

3-7- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق.. 78

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش… 79

مقدمه. 80

4-1 تجزیه و تحلیل توصیفی.. 81

4-2 تجزیه و تحلیل استنباطی.. 106

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها 116

5-1 نتیجه‌گیری.. 117

5-2 پیشنهادهای تحقیق.. 122

5-3 پیشنهاد به محققان آینده 122

5-4 محدودیتهای تحقیق.. 123

منابع. 124

پیوست‌ها و ضمایم. 127

Abstract 133

چكیده

ابزار­های تلفن همراه همچون لاین، وایبر، واتس‌آپ، تلگرام و…، روزانه توسط نزدیک به چهارصد میلیون نفر استفاده می‌شود و یکی از کاربردهای اصلی آنها، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. برتری این رسانه‌های ارتباطی نسبت به سایر فضاهای مجازی آن است که ارتباط در آنها، فقط بر متن استوار نیست و از نشانه­های بصری و شنیداری در تعامل­های رو در رو بهره‌مند است. علاوه بر آن این ابزار همانند سایر رسانه­ها از کارکرد­های مختلفی همچون کارکرد اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی، آموزشی و … برخوردار است ولی به نظر می­رسد که ابزارهای تلفن همراه در بین مخاطبان صرفاً کارکرد سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت داشته است. بنابراین در این پژوهش قصد داریم به بررسی رابطه بین این ابزارهای تلفن همراه و آگاهی از حقوق شهروندی بپردازیم زیرا با گسترش شهرنشینی آگاهی از حقوق شهروندی و آموزش آن یک ضرورت است. این پژوهش با روش پیمایش و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای و نمونه‌گیری تصادفی انجام شده و بین 384 نفر از شهروندان بالای 15سال منطقه 4 پرسشنامه توزیع شده است. اطلاعات به دست آمده از طریق نرم‌افزار SPSS پردازش و از طریق آزمون T و ضریب همبستگی پیرسون فرضیه‌ها آزمون شده است و نتایج حاکی از آن است که نرم‌افزار تلگرام پرمخاطب ترین نرم‌افزارهای تلفن همراه است و میانگین استفاده از آن بیش از 3 ساعت در شبانه‌روز است. همچنین مشخص شد که بین میزان استفاده از نرم‌افزار تلگرام تلفن همراه و میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه معنادار وجود ندارد. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت كه افزایش و یا كاهش استفاده از نرم‌افزار تلگرام موجب افزایش و یا كاهش آگاهی از حقوق شهروندی نمی‌گردد در نتیجه فرضیه اول تحقیق رد می‌شود. همچنین بین دو گروه کاربران تلگرام و کسانی که از تلگرام استفاده نمی‌کنند در میزان آگاهی از حقوق شهروندی رابطه معناداری وجود ندارد بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که استفاده از نرم‌افزار تلگرام تلفن همراه در میزان آگاهی از حقوق شهروندی افراد تفاوتی ایجاد نمی‌کند. این نتیجه در مورد نرم‌افزار واتس‌آپ و لاین نیز صادق است و بین این دو نرم‌افزار و میزان آگاهی از حقوق شهروندی نیز رابطه معناداری وجود ندارد.

اما در مورد نرم‌افزار وایبر نتیجه متفاوتی به دست آمد و مشخص شد که بین این نرم‌افزار و میزان آگاهی از حقوق شهروندی یک رابطه معکوس و منفی وجود دارد به این صورت که با افزایش استفاده از نرم‌افزار وایبر‌ آگاهی از حقوق شهروندی كاهش می‌یابد و میانگین نمره آگاهی از حقوق شهروندی در افرادی که از وایبر استفاده می‌کنند

یک مطلب دیگر :

پایان نامه درباره استرس شغلی/:نظریه سازگاری شغلی

 (07/56Mean=) کمتر از افرادی است که از این نرم‌افزار تلفن همراه استفاده نمی‌کنند. (16/66Mean=)

واژگان كلیدی: نرم‌افزارهای تلفن همراه، تلگرام، وایبر، واتس‌آپ، لاین، حقوق شهروندی

مقدمه

با گسترش تکنولوژی­های نوین در عصر اطلاعات، رسانه­ها در همه ابعاد زندگی افراد تأثیر می‌گذارند، بطوریکه زندگی بدون رسانه امکان‌پذیر نیست. جامعه امروزی از جنبه‌های مختلف آموزشی، ارتباطات، اقتصادی، اجتماعی و … به اینترنت و شبکه‌های اطلاعاتی وابسته است. تکنولوژی‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در صدد راحتی هر چه بیشتر انسانها، ارائه بهتر خدمات، اطلاعات و ارتباطات بهتر و سازنده‌تر در جامعه هستند. در دنیای ارتباطات و در نقش رسانه‌های همگانی[1] برای آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم می‌توان به روزنامه، رادیو و تلویزیون، کامپیوتر، ماهواره و … اشاره کرد. (مازار، 1375) که متأسفانه این گونه وسایل برای مردم، یک سرگرمی در نظر گرفته می‌شوند و در زندگی اکثریت مردم نسبتاً کم اهمیت قلمداد می‌شوند. این دیدگاهی بس گمراه‌کننده و اشتباه است. وسایل ارتباطی که ما برای سرگرمی و تفریح از آنها استفاده می‌کنیم در آموزش و در نهایت تجربه ما تأثیر فراوان و بسزایی دارند. این امر تنها به این علت نیست که آنها بر نگرش‌های ما به شیوه‌های خاصی تأثیر می‌گذارند،‌ بلکه از آن رو است که آنها وسیله دسترسی به اطلاعاتی هستند که بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی ما به آن بستگی دارد. (احدیان، 1377: 19)

در این پژوهش قصد داریم به بررسی رابطه بین نرم‌افزارهای تلفن همراه به عنوان یک رسانه نوین و میزان آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی بپردازیم. به این منظور در فصل اول گزارش تحقیق کلیات شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، اهداف و سوالات تحقیق مطرح شده است. در فصل دوم ابتدا پیشینه تحقیق و سپس ادبیات نظری و چارچوب نظری مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم نیز به معرفی روش تحقیق و تعریف عملیاتی متغیرها اختصاص دارد. در فصل چهارم یافته‌های تحقیق ارائه خواهد شد و نتایج تحقیق نیز در فصل پنجم مطرح می‌شود.

1-1 – بیان مسأله

رسانه­های نوین ارتباطی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی هستند و با وجود اینکه عمر خیلی‌زیادی ندارند، توانسته­اند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه­های اجتماعی متفاوت در رسانه­های نوین ارتباطی کنار هم آمده­اند و از فاصله­های بسیار دور در دنیای واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار می­کنند. امروزه روش­های ارتباطی با دیگران از طریق این ابزارها افزایش یافته است.

یکی از این ابزارها که کاربرد گسترده و همه‌گیری دارد تلفن همراه است؛ پیش از این تلفن یک رسانه و ابزار میان فردی محسوب می­شد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فن­آوری­های نوین همچون نرم‌افزارهای مبتنی بر تلفن همراه این رسانه به رسانه جمعی بدل شده است. خواسته یا ناخواسته، امروز تلفن همراه بخشی از زندگی ما شده است، حالا این نوع تلفن دیگر برای بسیاری نقش یک همراه همیشگی را ایفا می‌کند، همراهی که دیگر برقراری تماس صوتی تنها بخش اندکی از صدها کاربرد آن را برای ما تشکیل می‌دهد، پیامک، بلوتوث، پیام تصویری و در سال­های اخیر شبکه­های اجتماعی موبایل تغییرات شگرفی را در سبک و سیاق زندگی ما پدید آورده­اند.

ابزار­های تلفن همراه همچون لاین، وایبر، واتس‌آپ و…، روش­هایی برای گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده­اند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از این ابزارها استفاده می‌کنند و یکی از کاربردهای اصلی آنها، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. برتری این رسانه‌های ارتباطی نسبت به سایر فضاهای مجازی آن است که ارتباط در آنها، فقط بر متن استوار نیست و بنابراین، از نشانه­های بصری و شنیداری در تعامل­های رو در رو بهره‌مند است.

در زندگی­های به فردیت کشانده شده امروزی، یکی از مهمترین عوامل تحول در حوزه­های مربوط به اجتماع و فرهنگ رسانه­ها هستند. امروزه هیچ ابزار فرهنگی­ای به میزان تلفن همراه در روند فرهنگی جامعه نقش ندارد. تلفن همراه به عنوان یک رسانه ارتباطی، نسبت به سایر رسانه­های جمعی، رشد برق‌آسایی داشته­اند و گسترش و اشاعه آن هم عمدتاً به همین دهه اخیر برمی­گردد. به رغم این عمر کوتاه، تأثیرات فرهنگی تلفن همراه بر مناسبات فردی و اجتماعی آن قدر برجسته و قابل اعتنا است که برای جامعه شناسان، روان‌شناسان و محققان، عرصه‌های پژوهشی تازه‌ای فراهم آورده است. علاوه بر آن این ابزار همانند سایر رسانه­ها از کارکرد­های مختلفی همچون کارکرد اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی، آموزشی و … برخوردار است ولی به نظر می­رسد که ابزارهای تلفن همراه در بین جوانان صرفاً کارکرد سرگرمی و پرکردن اوقات فراغت داشته است. بنابراین در این پژوهش قصد داریم به بررسی قابلیت آموزشی ابزارهای تلفن همراه در آموزش حقوق شهروندی بپردازیم زیرا با گسترش شهرنشینی تدوین حقوق شهروندی و آموزش آن یک ضرورت است. (حسینی‌فر، 1388: www.modiryar.com)

در عصر حاضر، به «شهرنشینی» به عنوان یک پدیده اجتماعی و به عنوان انگاره­ای از تفاوت دنیای مدرن با عصر سنت نگریسته می­شود. شهروندان عموماً با سلایق و انگیزه‌های مختلف در جامعه شهری به فعالیت می­پردازند. عده­ای  برای کسب و کار، گروهی برای پرکردن اوقات فراغت و گروهی دیگر برای آموختن مهارت­های فردی و جمعی و … . از این رو، زندگی اجتماعی مستلزم وجود روابط حقوقی بین افراد و گروه­های مختلف جامعه می‌‌باشد و این روابط اجتماعی می­بایست تحت نظم و قاعده­ای درآید. چه آنکه، در صورت عدم وجود نظم و ضوابط در جامعه، زور، اجحاف و تزویر بر روابط بین افراد حاکم شده و این موضوع موجب ایجاد هرج و مرج و نابسامانی خواهد شد. فلذا، دولت‌ها و نهادهای عمومی با تعیین و تدوین قواعد و مقررات مربوطه، سیاست خاصی را در جهت تنظیم این روابط در پیش گرفته‌اند. اصولاً «حقوق شهروندی» را می­توان مجموعه قواعدی که بر روابط اشخاص در جامعه شهری حکومت می­کند تعریف نمود. از این رو، «حقوق شهری» که موضوع آن چگونگی روابط مردم شهر، حقوق و تکالیف آنان در برابر یکدیگر و همچنین در برابر جامعه و اصول و هدف ما و وظایف و روش انجام آن است را می­توان به عنوان اصولی بدانیم که منشعب از حقوق اساسی کشور است. (خباز، 1389: www.aftab.ir)

ترغیب شهروندان به پذیرش و انجام مسئولیت‌های مدنی و مشارکت در امور سیاسی، چالش مهم پیش روی سیستم‌های سیاسی در جوامع در حال توسعه است. جهانی‌شدن و جامعه اطلاعاتی در این فرایند بسیار تأثیرگذار بوده است و رسانه‌ها را به رکن محوری در فرآیند آموزش شهروندی تبدیل ساخته است.

آموزش رسانه‌ای جایگاه مهمی را در تعیین شرایط شهروندی در اختیار دارد. بدین ترتیب که آگاهی از حقوق شهروندی به دنبال ایجاد امکانی برای ابراز فرهنگی و برخورداری از سواد اجتماعی و مدنی است و در آن صورت ضروری خواهد بود که آموزش‌های ارائه شده به ویژه به کودکان و نوجوانان طوری باشد که آن‌ها را قادر سازد در فرهنگ رسانه‌ای پیرامون خود مشارکتی فعالانه داشته باشند. بر این اساس آگاهی از حقوق شهروندی منحصر به توانایی افراد برای تجزیه و تحلیل رسانه‌ها و مهارت‌های گوش دادن و تماشا کردن انتقادی نیست، بلکه می‌‌بایست به دنبال تشویق مشارکت انتقادی آن‌ها به مثابه تولیدکنندگان فرهنگی باشد.(كریمی، 1391: 309)

آموزش و افزایش آگاهی شهروندان از اموری است که همه رسانه‌ها باید به آن توجه داشته باشند. بر همین اساس باید واقعیتی ارائه شود که بر پیش داوری استوار نبوده بلکه بر پایه‌های علمی استوار باشد. محتوای آموزش‌ها نیز شهروندان را به سمت توافق در عین اختلاف سلیقه برساند. در بخش عقلانیت آموزش شهروندی باید باعث شود شهروندان به آگاهی و مفاهمه برسند. کارکرد دیگر رسانه‌های این حوزه برای گسترش فرهنگ شهروندی، تولید کالاهای فرهنگی مرتبط با شهروندی است. نقش نهادها و سیستم‌ها و سازمان‌های دولتی برای تسهیل آموزش و افزایش آگاهی شهروندی، استفاده از امکانات اینترنت، ایجاد رفاه و مفاهمه از دیگر کارکرد‌های رسانه‌ها برای ایجاد فرهنگ شهروندی است. بنابراین در میان انواع رسانه­های جمعی، رسانه‌های نوین ارتباطی همچون ابزارهای تلفن همراه که به واسطه اینترنت فعالیت می­کنند از اهمیت بیشتری برخوردارند. بنابراین در این پژوهش سعی داریم رابطه بین استفاده از نرم‌افزارهای تلفن همراه در آگاهی از حقوق شهروندی بپردازیم و در پی پاسخ به این سوال هستیم كه میزان آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی چگونه است و آیا رابطه‌ای بین استفاده از این نرم‌افزارها و آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی وجود دارد؟

1-2 – اهمیت و ضرورت تحقیق   

انجام این پژوهش در چندین بعد ضروری بوده و حائز اهمیت است. بعد اول، در میان رسانه­های عصر جدید، ابزارهای نوین ارتباطی مانند(لاین، وایبر، واتس آپ و …) بدلیل ماهیت چندکارکردی خود جایگاه ویژه‌ای دارند. این ابزارها هم ابزار انتقال اطلاعات علمی و هم وسیله سرگرمی جوانان هستند. قدرت نفوذی که این ابزارهای نوین در میان اقشار مختلف جامعه دارند، تأثیرگذاری آن را بر زندگی اجتماعی افزایش می‌دهد. پدیده‌ای که می‌تواند موجب شکل‌گیری جنبش­های اجتماعی و حتی ناهنجاری‌های اجتماعی شود، امروز به اغلب خانه‌ها راه‌یافته است. (صادقی، 1392: 26-38) این رسانه­ به وسیله‌ای برای پرکردن اوقات فراغت جوانان مبدل شده که مرزهای تازه­ای در شکل‌گیری ارزش­ها و هویت‌یابی جوانان پیش‌روی آنان قرار داده است. بررسی­های محققان علوم ارتباطات اجتماعی نشان می‌دهد که کارکرد غالب چت در لاین و وایبر برای کاربران ایرانی جنبه فراغتی و سرگرم‌کننده داشته که در اشکال مثبت و منفی تسهیل‌کننده و جبران‌کننده نیازهای ارتباطی آنها در دنیای واقعی است. (کمالی،1389: 145-152) بنابراین به علت گسترش و همه‌گیرشدن استفاده از ابزارهای تلفن همراه که در حال حاضر بیشتر جنبه سرگرمی دارد و به نظر می‌رسد دیگر کارکردهای آن مغفول مانده است ضروری است تا پژوهشی در این زمینه انجام شود و راهکارهایی برای استفاده از قدرت و پتانسیل این رسانه در جهت آموزشی نیز ارائه شود.