2-1-2-2- معناشناسی حقوقی توبه…………………………………………………………………………………………11

2-2- حقیقت توبه…………………………………………………………………………………………………………………….12

2-2-1- توبه نصوح……………………………………………………………………………………………………………………17

2-3- فضیلت توبه……………………………………………………………………………………………………………………..20

2-4- معناشناسی حدود……………………………………………………………………………………………………………21

2-4-1- معناشناسی لغوی حدود……………………………………………………………………………………………..21

2-4-2- معناشناسی اصطلاحی حدود……………………………………………………………………………………..21

2-4-2-1- معناشناسی فقهی حدود ……………………………………………………………………………………….21

2-4-2-2- معناشناسی حقوقی حدود……………………………………………………………………………………..22

فصل سوم: جایگاه و ارزش توبه در اسلام

3-1- توبه در قرآن…………………………………………………………………………………………………………………….24

3-1-1- وجوب توبه………………………………………………………………………………………………………………….24

3-1-2- دعوت به توبه………………………………………………………………………………………………………………25

3-1-3- فوریت توبه………………………………………………………………………………………………………………….27

3-2- توبه در روایات………………………………………………………………………………………………………………….28

3-2-1- توبه پیشوایان دینی و دیگران…………………………………………………………………………………….28

3-3- آثار توبه……………………………………………………………………………………………………………………………33

3-3-1- آثار ثبوتی توبه…………………………………………………………………………………………………………….33

3-3-1-1- بازیابی شخصیت…………………………………………………………………………………………………….33

3-3-1-2- محبوب خدا شدن…………………………………………………………………………………………………34

3-3-1-3- بخشش گناهان………………………………………………………………………………………………………34

3-3-1-4- تبدیل سیئات به حسنات……………………………………………………………………………………….35

3-3-1-5- رستگاری ابدی……………………………………………………………………………………………………….35

3-3-1- 6- آسایش ابدی………………………………………………………………………………………………………….35

3-3-1-7- بهره گیری از دعای فرشتگان…………………………………………………………………………………36

3-3-1-8- افزایش روزی………………………………………………………………………………………………………….36

3-3-2- آثار اثباتی توبه…………………………………………………………………………………………………………….37

3-3-2- 1- سقوط مجازات………………………………………………………………………………………………………37

3-3-2- 2- قبول شهادت تائب………………………………………………………………………………………………..39

3-3-2-3- سبب عفو توسط امام……………………………………………………………………………………………..40

فصل چهارم: فروعات توبه

4- 1- مراتب توبه………………………………………………………………………………………………………………………43

4- 2- شرایط توبه……………………………………………………………………………………………………………………..47

4-2-1- بررسی شرایط درونی توبه…………………………………………………………………………………………..47

4-2-1-1- پشیمانی و اراده بر ترک گناه ……………………………………………………………………………….48

4-2-1-2- عزم بر عدم بازگشت……………………………………………………………………………………………….48

4-2-1-3- توانایی بر انجام گناه سابق……………………………………………………………………………………..49

4-2-1- 4- وجوب استغفار………………………………………………………………………………………………………51

4-2-1-5- توبه افراد مشرف به موت……………………………………………………………………………………….52

4-2-2- بررسی شرایط بیرونی توبه………………………………………………………………………………………….52

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

4-2-2-1- ادای حقوق الهی…………………………………………………………………………………………………….52

4-2-2-2- تأدیه حقوق مردم………………………………………………………………………………………………….53

4-2-2-3- انجام عمل صالح…………………………………………………………………………………………………….54

4-2-3- دو شرط اساسی پذیرش توبه از دیدگاه قرآن…………………………………………………………..56

4-2-3-1- ارتکاب جاهلانه جرم……………………………………………………………………………………………..56

4-2-3-2- زود توبه کردن………………………………………………………………………………………………………..59

4-3- طریق توبه در گناهان………………………………………………………………………………………………………61

4-3-1- طریق توبه در حقوق الناس………………………………………………………………………………………..61

4-3-1-1- حق بر مال………………………………………………………………………………………………………………62

4-3-1-2- حق بر بدن……………………………………………………………………………………………………………..62

4-1-1-3- حق معنوی……………………………………………………………………………………………………………..62

4-3-2- طریق توبه در حقوق الله……………………………………………………………………………………………..63

4-4- رابطه توبه با ایمان و عمل صالح……………………………………………………………………………………..63

4-4-1- مصادیق عمل صالح…………………………………………………………………………………………………….63

4-4-1-1- عمل صالح در قرآن کریم……………………………………………………………………………………….63

4-4-1-2- عمل صالح در روایات تفسیری……………………………………………………………………………….65

4-4-2- رابطه عمل صالح با ایمان……………………………………………………………………………………………65

4-4-3-رابطه توبه با عمل صالح……………………………………………………………………………………………….67

4-5- اخلاص در توبه………………………………………………………………………………………………………………..69

فصل پنجم: پذیرش توبه و اثرگذاری آن در اسقاط حدود

5-1- پذیرش توبه……………………………………………………………………………………………………………………..73

5-1-1- پذیرش توبه در قرآن کریم ………………………………………………………………………………………..76

5-1-2- پذیرش توبه در روایات………………………………………………………………………………………………..78

5-1-3- پذیرش توبه از نظر اجماع…………………………………………………………………………………………..85

5-1-4- پذیرش توبه از نظر عقل……………………………………………………………………………………………..85

5-2- نوع پذیرش توبه………………………………………………………………………………………………………………86

5-3- زمان پذیرش توبه …………………………………………………………………………………………………………..94

5-3-1- دیدگاه فقهای امامیه…………………………………………………………………………………………………..94

5-3-1-1- توبه قبل از دستگیری………………………………………………………………………………………….. 94

5-3-1-2- توبه بعد از اقرار به جرم…………………………………………………………………………………………95

5-3-1-3- توبه بعد از اثبات جرم با شهادت شهود………………………………………………………………….96

5-3-2- دیدگاههای فقهای اهل سنت…………………………………………………………………………………..101

5-3-2-1- دیدگاه اول……………………………………………………………………………………………………………101

5-3-2-2- دیدگاه دوم…………………………………………………………………………………………………………..102

5-3-2-3- دیدگاه سوم………………………………………………………………………………………………………….103

5-3-3- زمان پذیرش توبه در قانون مجازات اسلامی……………………………………………………………104

5- 4- علم قاضی و توبه………………………………………………………………………………………………………….105

5-4- 1- حجیت علم قاضی……………………………………………………………………………………………………106

یک مطلب دیگر :

5-4-1-1- حجیت علم قاضی از منظر فقهی………………………………………………………………………..107

5-4-1-2- حجیت علم قاضی از منظر حقوقی……………………………………………………………………..108

5-4-2- تأثیر توبه مرتبط با علم قاضی در سقوط مجازات………………………………………………….110

5-4-3- کیفیت احراز توبه با ملاحظه قواعد فقهی……………………………………………………………….111

5-4-4- احراز توبه و ارتباط آن با قاعده اصاله الصحه…………………………………………………………..112

5-4-5- احراز توبه و ارتباط آن با قاعده درأ………………………………………………………………………….114

5-4-6- احراز توبه و ارتباط آن با قاعده ما لایعلم الی من قبله …………………………………………..116

5-5- مرور زمان در احراز توبه……………………………………………………………………………………………….118

5-5-1- مفهوم مرور زمان………………………………………………………………………………………………………119

5-5-1-1- مرور زمان کیفری حدود در فقه………………………………………………………………………….120

5-5-1-1-1- فقه اهل سنت………………………………………………………………………………………………….120

5-5-1-1-2- فقه امامیه………………………………………………………………………………………………………..120

5-5-1-1-2- 1- فقهای متقدم…………………………………………………………………………………………….120

5-5-1-1- 2-2- فقهای معاصر…………………………………………………………………………………………….121

5-5-2- ادله فقهی عدم تأثیر مرور زمان در سقوط حد………………………………………………………..123

5-6- نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………….126

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………128

منابع عربی……………………………………………………………………………………………………………………………..132

چکیده:

انسان به گونه ای است که همیشه در معرض لغزش و خطاست . توبه بهترین وسیله است که آدمی از درگاه خدا ناامید نگردد. و به خود اجازه برگشت به پیشگاه الهی را بدهد. با تأمّل در آیات و روایات و نیز سخنان فقهای اسلام، استنباط می شود که برای توبه، ندامت حقیقی و عزم بر ترک گناه برای همیشه کافی است و انجام آن نیاز به لفظ و اعمال خاصی ندارد. در قانون مجازات اسلامی توبه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و اگر با شرایط کامل انجام شود، یکی از عوامل اسقاط مجازات حدود شناخته شده است که در جرایم «حق اللّه» پیش از ثبوت جرم به وسیله اقرار یا شهادت شهود، مسقط مجازات بوده و پس از اثبات جرم موجب اسقاط حد نمی شود. همچنین در جرایمی که جنبه «حق الناس» دارند موجب سقوط مجازات نیست؛ زیرا مرتکب علاوه بر اینکه اوامر و نواهی الهی را نادیده گرفته، موجب ضرر و زیان مالی و جسمی یا آبرویی برای دیگران شده و باید جبران کند. البته توبه تنها موجب سقوط مجازات اخروی می شود، اما وضع مجازات دنیوی تابع مجازات اخروی نیست. با توجه به تحقیقات بعمل آمده می توان گفت: مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود الهی، آیات قرآنی، روایات، نظر اجماع و عقل می باشد. و این پذیرش توبه بر خداوند از روی تفضّل است. در خصوص چگونگی احراز توبه مرتکب و پذیرش آن، قاضی می تواند به علم خود که یکی از مجاری اثبات جرم است استناد کند. مثلاً؛ اگر بزهکار پس از اقرار توبه کند، قاضی می تواند (مخیر است) که از ولی امر برای او تقاضای عفو نماید یا مجازات را در حق وی اعمال نماید. در بحث زمان پذیرش توبه پس از قیام بیّنه، توبه هیچ اثر حقوقی ندارد و با گذشت زمان در مسئله حدود، توبه مرتکب قابل پذیرش نیست و موجب اسقاط حد نمی شود، چرا که اجرا نکردن حد اثباتی و تأخیر در اجرای آن، سلامت جامعه را به خطر می اندازد.

کلید واژه ها: پذیرش توبه، اسقاط حدود، قیام بینه، علم قاضی، مرور زمان.

 

مقدمه

اسلام برای تهذیب نفس و تربیت افراد جامعه شیوه های مسالمت آمیز به کار گرفته است که هر گاه در پاکسازی مردم مؤثر نیفتاد، نوبت به اجرای کیفرهای اسلامی می رسد. این کیفرها دو دسته اند یا از نوع کیفرهایی که خداوند متعال برای شخص مجرم در نظر گرفته ( حد) یا از نوع کیفرهایی است که توسط حاکم شرع تعیین می شود ( تعزیر). این مجازات و کیفرهایی که اسلام برای برخی جرم ها پیش بینی کرده است کاملاً منطقی است و نمی توان نام آن را خشونت نام نهاد و اجرای آن ضامن حفظ و سلامت جامعه می باشد.

اما در مسئله حدود، خداوند متعال حال مجرم را در نظر گرفته و راهی را برای نجات او قرار داده تا از کرده خود پشیمان و اصلاح شود. این راه توبه نام دارد و در آیات و روایات نسبت به مهم بودن آن تأکید شده است. توبه از معارف مهم اسلامی است و به اقتضای اینکه توبه حضرت آدم(ع) سرآغاز حیات انسان بر روی زمین می باشد، عمری به درازای تاریخ حیات بشری دارد. توبه در قانون جزایی اسلام، یکی از اسباب اسقاط حد، به شمار می رود. بنابراین با توجه به اهمیت آن در آیات و روایات، به نظر می رسد که هدف اسلام از مجازات مجرم، هرگز انتقام جویی و یا زجر و شکنجه نیست، بلکه برای اصلاح و مصلحت جامعه است. در نتیجه اگر مجرم خود، اصلاح شود و از کار خود پشیمان گردد‌، با توجه به شرایط خاصی که در فقه اسلامی و قانونی مجازات، تعیین شده است، سقوط مجازات او نه تنها اشکالی ندارد، بلکه در برخی موارد، اجرای مجازات به مصلحت نخواهد بود.

در این پژوهش سعی بر آنیم، تا مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود، و نوع پذیرش و دیگر سؤالاتی که در آینده خواهد آمد، را مشخص نماییم.

 1-1- بیان مسئله

در منابع نظام کیفری اسلام، مجازات هایی که خود شارع برای مجرمین در نظر گرفته است حد نامیده می­شود. هدف از اجرای حدود، اصلاح مجرمین و حفظ مصالح عمومی جامعه در تحقق امنیت و عدالت اجتماعی می­باشد. در نظام فقهی، بازگشت مجرم از گناهی که مرتکب شد، همراه با پشیمانی و تصمیم بر عدم عود به آن، توبه نام دارد. توبه از مسائل مهمی است که در آیات و روایات نسبت به ارزشی بودن آن سفارش شده است، بطوریکه هم اکنون وارد مسئله علم حقوق گردیده و در شرایط خاصی که فقه اسلامی و قانون مجازات تعیین کرده باعث اسقاط حدود می گردد. در این پژوهش سعی شده تا مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود مشخص کرد. مثلاً معلوم شود که مبنای پذیرش آیات قرآنی است یا روایات  یا …. و به دنبال آن تلاش گردیده، تا زمان پذیرش توبه و تأثیر علم قاضی در رابطه با پذیرش توبه مرتکب و دیگر مسائلی که در آینده خواهد آمد، پاسخ داده شود.

1-2- ضرورت، اهداف و اهمیت موضوع

در پژوهش حاضر انگیزه انتخاب به عنوان «بررسی مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود» تبیین این نکته می باشد که، با توجه به اهمیت  توبه و سفارشهای زیادی که نسبت به آن شده و در قانون مجازات به عنوان عامل اسقاط حدود می باشد. متهم می تواند از این راهکار( توبه) استفاده و خود را از مجازات نجات دهد، لذا جهت جلوگیری از سوء استفاده احتمالی در این مسئله نیاز به یک راهکار مناسب می باشد.

با مشخص شدن پذیرش توبه، زمان توبه، همچنین رابطه علم قاضی با آن و مبنای پذیرش آن در اسقاط حدود می توان، تا حدود زیادی به تمام سؤالاتی که در آینده مطرح خواهد شد، پاسخ مناسبی داد. قانونگذار در برخی جرائم عواملی را که موجب تخفیف یا سقوط مجازات می شود، را ذکر نموده است. در حقوق جزای اسلامی، از جمله عواملی که منجر به سقوط مجازات می شود، تحقق توبه مجرم در شرایط خاص مد نظر قانونگذار می باشد.

به نظر می رسد که  مبنای پذیرش توبه آیات قرآنی و روایات می باشد. با توجه به پذیرش توبه در اسقاط حدود، می توان گفت که در زمان خاصی توبه کردن می تواند باعث اسقاط حدود شود، مثل آنکه اگر توبه قبل از قیام بینه انجام گیرد، توبه باعث اسقاط حدود می شود. همچنین در مسئله توبه و علم قاضی، علم قاضی نقش مؤثری را بر عهده دارد.

با توجه به اینکه این امر مهم (توبه) یک مسئله فقهی، اخلاقی و…..است، وارد مسئله حقوق گردیده و تحت شرایط خاص، باعث اسقاط مجازات حدود می گردد.

در این پژوهش ضرورتی که به نظر می رسید تا به این موضوع (مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود )پرداخته شود، این بود که:

1- مبنای پذیرش توبه دراسقاط حدود مشخص گردد، مثلاً معلوم گردد که مبنای پذیرش آیات قرآنی است یا روایات یا دیگر موارد.

2- با توجه به ارزش و اهمیت توبه در اسلام اکثر فقها توبه بعد از قیام بینه را کار ساز             نمی دانند و نسبت به اثر گذاری آن قبل از قیام بینه معتقدند.

3- در بحث پذیرش توبه توسط قاضی در محکمه و نیز چگونگی احراز آن و عدم توجه کافی در قانون مجازات اسلامی کنونی، لذا به عنوان یک چالش در این پژوهش به آن پرداخته شده است.

1-3- پرسش های تحقیق

پرسش های بنیادینی که زیر بنای این  اثر را تشکیل می دهد، عبارتند از:

سؤال اصلی: مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود چیست ؟

 

سؤالات فرعی

1- آیا در اسقاط حدود، مرور زمان  می تواند اماره ای بر توبه باشد؟

2-آیا توبه کردن پس از قیام بنیه باعث اسقاط حدود می شود‌؟

3-آیا قاضی می تواند در پذیرش توبه متهم ، به علم خود استناد کند؟

1-4- فرضیه

1- مبنای پذیرش توبه در اسقاط حدود آیات قرآنی و روایات  می باشد.