3-1-2 دیدگاههای سلامت روان. 15

1-3-1-2 دیدگاه زیست پزشکی.. 15

2-3-1-2 دیدگاه زیست روان – اجتماعی.. 16

3-3-1-2 دیدگاه روان شناسی.. 16

4-3-1-2 دیدگاه اسلام در مورد سلامت روان. 18

4-1-2 دو مدل عمده سلامت روان. 18

4-1-2 مدل پیشگیری سلامت روان. 19

2-4-1-2 مدل ارتقاء سلامت روان. 19

5-1-2 آمار در حوزه سلامت روان. 20

6-1-2 خصوصیات افراد دارای سلامت روان. 20

2-2 اختلال فزون کنشی /  نقص توجه. 21

1-2-2 تاریخچه و تعریف : 21

2-2-2 خصوصیات بالینی (تعریف و علایم). 22

3-2-2  انواع مختلف اختلال  فزون کنشی/ کم توجهی.. 26

1-3-2-2  کم توجهی غالب… 27

2-3-2-2  فزون کنشی/تکانشی غالب… 27

3-3-2-2  نوع ترکیبی.. 28

4-2-2 سن شروع. 32

5-2-2  جنسیت… 33

6-2-2  سیر و پیش آگهی.. 34

7-2-2  همه گیرشناسی.. 35

8-2-2 تشخیص افتراقی.. 37

1-8-2-2  اختلالات پزشکی و عضوی.. 37

2-8-2-2 اختلالات کارکردی و عاطفی – رفتاری.. 38

9-2-2- سبب شناسی.. 39

1-9-2-2 عوامل وراثتی.. 39

2-9-2-2 عوامل تکاملی.. 40

3-9-2-2 عوامل نوروبیولوژیک…. 40

الف) عوامل نوروآناتومیک…. 41

ب) عوامل نوروشیمیایی.. 41

ج) عوامل نوروفیزیولوژیک…. 43

4-9-2-2 عوامل روانی- اجتماعی 43

الف) عوامل روانشناختی.. 44

ب) عوامل اجتماعی.. 44

ج ) تجارب سالهای اولیه کودکی: 45

5-9-2-2 عوامل رفتاری – خانوادگی.. 45

6-9-2-2 تغذیه. 46

10-2-2 الگوی تاثیر گذاری اختلال فزون کنشی/ نقص توجه بر خانواده. 46

1-10-2-2 مرحله اول : سال های نوزادی و نوپایی.. 47

2-10-2-2 مرحله دوم : سال های مهدکودک و پیش دبستانی.. 48

3-10-2-2 مرحله سوم : سال های اولیه دبستان. 48

4-10-2-2 مرحله چهارم : سال های پایان دوره ابتدایی.. 49

5-10-2-2 مرحله پنجم : مقاطع راهنمایی و دبیرستان. 50

 

11-2-2 تاثیر اختلال فزون کنشی /نقص توجه در سلامت روانی والدین.. 51

12-2-2 انواع روش های درمانی فزون کنشی /نقص توجه. 53

1-12-2-2 درمان دارویی.. 53

3-2  برنامه گروهی والدگری مثبت… 58

1-3-2  اهداف اختصاصی برنامه گروهی والدگری  مثبت… 59

2-3-2 اصول برنامه گروهی والدگری مثبت… 59

3-3-2 سطوح والدگری مثبت… 61

4-3-2 محتوای برنامه گروهی والدگری مثبت… 64

پیشینه پژوهشی.. 65

پژوهش های خارجی.. 65

پژوهش های داخل کشور. 69

فصل سوم: روش پژوهش

1- 3 روش پژوهش… 73

2-3 متغیرهای تحقیق.. 73

3-3 معیارهای ورود به پژوهش… 73

4- 3 معیارهای خروج از پژوهش… 73

5-3 جامعه آماری.. 74

6-3 حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 74

7-3 ابزارپژوهش… 74

1-7-3 ارزیابی روایی و پایایی مقیاس سلامت عمومی (28 ماده ای ). 77

2-7-3 نمره گذاری پرسشنامه سلامت عمومی (28 ماده ای). 78

8-3 روش اجرا 79

10-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 81

فصل چهارم: یافته های پژوهش

1-4 یافته های توصیفی.. 83

2-4یافته های استنباطی.. 84

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

1-5  بحث ونتیجه گیری.. 94

2- 5 محدودیت ها: 96

3-5پیشنهادات: 96

پیشنهادات پژوهشی: 96

پیشنهادات کاربردی: 97

منابع. 98

منابع فارسی: 98

منابع خارجی: 103

پیوست ها 111

 

یک مطلب دیگر :

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                                                                             صفحه

جدول 1-2 تظاهرات بالینی مرتبط با فزون کنشی /نقص توجه (کار ، 1999). 26

جدول 2-2 الگوهای عمومی رفتار در کودکان فزون کنشی /نقص توجه و طبیعی بر مبنای مطالعه ی بارکلی1997. 29

جدول 3-2   ملاک های تشخیصی  DSM -5  برای اختلال فزون کنشی /نقص توجه. 30

جدول 4-2 : سهم متوسط ژنتیک در اختلال فزون کنشی / نقص توجه در دوقلوهای 4 تا 16 ساله. 39

جدول  5-2 مدل پنج مرحله ای تجربیات خانواد از اختلال فزون کنشی/ نقص توجه. 51

جدول 1-3 :خرده مقیاس های  (28-G.H.Q)وعلائم آن در هریک از سوالات.. 76

جدول 1-4 میانگین و انحراف معیار سن مادر و کودک… 83

جدول 2-4 فراوانی میزان تحصیلات در گروه کنترل و آزمایش… 83

جدول 3-4 میانگین و انحراف معیارپرسشنامه سلامت روان عمومی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 84

جدول 4-4آزمون همگنی واریانسها 85

جدول 5-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین پرسشنامه سلامت روان عمومی مادران. 85

جدول 6-4 میانگین و انحراف معیار علائم جسمانی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 86

جدول 7-4 آزمون همگنی واریانسها 86

جدول 8-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس علائم جسمانی مادران. 86

جدول 9-4 میانگین و انحراف معیار اضطراب در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 87

جدول 10-4 آزمون همگنی واریانسها 88

جدول 11-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس اضطراب مادران. 88

جدول 12-4 میانگین و انحراف معیار ناکارآمدی اجتماعی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 89

جدول 13-4 آزمون همگنی واریانسها 89

جدول 14-4 تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس ناکارآمدی اجتماعی مادران   89

جدول 15-4 میانگین و انحراف معیار میزان افسردگی در پیش آزمون و پس آزمون گروه ها 90

جدول 16-4آزمون همگنی واریانسها 91

جدول 4-17- تحلیل کوواریانس تاثیر آموزش والدگری مثبت درمیانگین خرده مقیاس افسردگی  مادران. 91

 

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر ، بررسی اثر بخش برنامه گروهی والدگری مثبت در سلامت روان مادران ، کودکان مبتلا به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه است.

دریک مطالعه شبه آزمایشی بااستفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. مادران 24 کودک مبتلا  به اختلال فزون کنشی/ نقص توجه  به صورت در دسترس از مدارس ابتدایی ناحیه 3 کرمانشاه انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش (n=12) و کنترل (n=12) تقسیم شدند.

گروه آزمایش به مدت 8 جلسه تحت آموزش برنامه گروهی والدگری مثبت قرارگرفت . آزمودنی ها به وسیله مقیاس سلامت روان عمومی در 2 مرحله (قبل از مداخله ، بعد از مداخله ) مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. باتوجه به یافته های آماری نتایج نشان دادکه اجرای برنامه آموزشی منجربه افزایش معنادار سلامت روان مادران گروه آزمایشی درمقایسه با مادران گروه کنترل شده است. درنتیجه برنامه والدگری مثبت در ارتقاء سلامت روان مادران دارای کودک مبتلا به اختلال فزون کشی / نقص توجه ، موثر است. لذا پیشنهاد می شود درمانگران ازاین روش به عنوان یک درمان مکمل در کنار سایر روشهای درمانی برای کمک به مادران این گروه از کودکان استفاده نمایند .

کلید واژه ها : برنامه گروهی والدگری مثبت ، اختلال فزون کنشی/ نقص توجه ، سلامت روان

 

 

 

 

فصل یکم

 

مقدمه پژوهش

 

 

 

 

 

1-1 مقدمه

دوران کودکی از مهمترین مراحل زندگی است که در آن شخصیت فرد پایه ریزی شده و شکل می گیرد. اغلب ناسازگاری ها و اختلالات رفتاری در نوجوانی و بزرگسالی ، از بی توجهی به مسائل و مشکلات عاطفی – رفتاری دوران کودکی و عدم هدایت صحیح در روند رشد و تکامل ناشی می شود (کارت رایت – هاتون[1] ، 2005).

1 اهمیت و ضرورت پژوهش

روان شناسان ، کودکی را دوره ای از زندگی دانسته اند که تاثیر آن در تمام عمر به خوبی مشهود است. بسیاری از صفات و ویژگی هایی که در کودکان شکل می گیرند، اغلب در طول عمر پایدار باقی می مانند و یا این که می توان تاثیر آن را در سنین بعدی یا بزرگسالی مشخص کرد. در واقع مشکلات دوره کودکی علاوه بر مختل کردن عملکرد و توانایی های کودک او را برای مشکلات دیگر در آینده مستعد می سازد (اقبالی،1387 ،نقل از خدایی، 1392). از طرفی دیگر صاحب نظران روان شناسی و علوم تربیتی یکی از مهمترین نهادهای موثر در تربیت و رفتار آدمی را سازمان خانواده می دانند (احمد صافی ، 1386). از عواملی که در سلامت خانواده و یا نابسامانی آن موثر است ، مساله سلامت پدر و مادر بعنوان گردانندگان اصلی خانواده و مجریان و هادیان برنامه تربیت است. وقتی والدین از جهات مختلف سالم باشند خانواده نیز سالم و بهنجار است و بهنگامی که آن دو یا یکی از آنها بیمار باشند کفه سامان یافتن خانواده می لنگد (قائمی ، 1386). به ویژه در خانواده هایی که کودکان با اختلال فزون کنشی/نقص توجه دارند ، به دلیل اینکه رفتارهای غالبی این افراد تکانشگری و نافرمانی و حواس پرتی است ، سبب ایجاد تحریک پذیری بالا در والدین می شود و در اثر تداوم رفتارهای مستبدانه و پرخاشگرانه والدین (بویژه مادر) با کودک فزون کنشی/نقص توجه،کم کم شخصیت کودک ستیزجو می گردد (آلبرچت،1391،نقل از خدایی،1392). پس نشانگان فزون کنشی/ نقص توجه به طور معنی داری با تجارب مدیریت آشفته خانواده همراه است و می تواند احتمال تعاملات اجباری والد-کودک را افزایش دهد (دشییون و پاترسون ،1997، نقل از دوپال واستونر، 2003،ترجمه محمدخانی واسمائی مجد،1388)و ازآنجایی که والدین بیشترین زمان را با کودک می گذرانند،پس این مداخلات باعث درمان باقدرت بالا وهزینه های پایین می شود(مینجارز،2010). با توجه به این مسئله ، می توان از طریق برنامه والدگری مثبت، باعث ایجاد رابطه مثبت بین والدین و فرزندانشان شد (فتحی آشتیانی و همکاران، 1389). همچنین می توان پیشرفتهای مهمی در سلامت و رفاه کودکان و اعتماد به نفس والدین در امر پرورش فرزندان در سطح جامعه به دست آورد (ساندرز ، 2009). ازطرفی اکثر تحقیقات مبتنی بر والدین، اثر مداخلات والدین را بر بهبودی خود کودک مورد مطالعه قرار می دادند و به اثری که مداخلات می تواند بر روی خانواده داشته باشد، توجه کمتری شده است.براین اساس  در این پژوهش اثر آموزش برنامه والدگری مثبت درسلامت روان عمومی مادران کودکان دارای اختلال فزون کنشی/ نقص توجه در شهرکرمانشاه مورد بررسی قرار می گیرد تاگامی در جهت کاهش مشکلات وفشارهای روحی والدین دارای کودکان فزون کنشی/  نقص توجه باشد. در صورت اثربخشی این آموزش، قابلیت تعمیم این روش به مراکز درمانی وتوانبخشی جهت کمک به والدین همچنین درمان کودکان مبتلا به این اختلال وخانواده های آنها وجود دارد.

 

4-1  اهداف پژوهش

1-6- فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 12

1-7- تعاریف مفهومی…………………………………………………………………………………………………………………….. 13

1-7-1- آموزش مدیریت رفتار………………………………………………………………………………………………………. 13

1-7-2- بهزیستی روانی…………………………………………………………………………………………………………………. 13

1-7-3-قلدری………………………………………………………………………………………………………………………………… 13

1-8- تعاریف عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………….. 14

1-8-1- آموزش مدیریت رفتار………………………………………………………………………………………………………. 14

1-8-2- بهزیستی روانی…………………………………………………………………………………………………………………. 14

1-8-3- قلدری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 14

فصل دوم: ادبیات و پیشینه ی پژوهش

2-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………. 16

2-2- نقش و اهمیت خانواده در بهزیستی روانی فرزندان……………………………………………………………… 17

2-3- تاثیر قلدری بر بهزیستی روانی…………………………………………………………………………………………….. 19

2-4- تعریف آموزش مدیریت رفتار………………………………………………………………………………………………… 21

2-5- تکنیک ها و فنون مدیریت رفتار………………………………………………………………………………………….. 23

2-5-1- تکنیک ثبات رفتار……………………………………………………………………………………………………………. 26

2-5-2- تکنیک های افزایش رفتار ضعیف مطلوب درکودکان قلدر…………………………………………….. 27

2-5-2-1- تکنیک اقتصاد ژتونی…………………………………………………………………………………………………… 29

2-5-2-2- تکنیک قرارداد رفتاری یا قرارداد وابستگی…………………………………………………………………. 30

2-5-3- تکنیک کاهش یا حذف رفتار نامطلوب و نامناسب…………………………………………………………. 32

2-5-3-1- تکنیک جریمه کردن…………………………………………………………………………………………………… 35

2-5-3-2- تکنیک بی توجهی  و بی اعتنایی ………………………………………………………………………………. 37

2-5-3-3- تکنیک جبران اضافی…………………………………………………………………………………………………… 38

2-5-3-4- تکنیک محروم کردن…………………………………………………………………………………………………… 39

2-5-3-5- تکنیک خاموش سازی…………………………………………………………………………………………………. 41

2-5-3-6- تنبیه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 43

2-5-4- تکنیک شکل دهی رفتار………………………………………………………………………………………………….. 45

2-5-5- تکنیک تعمیم…………………………………………………………………………………………………………………… 47

2-5-6-تکنیک روش های نگهداری رفتار……………………………………………………………………………………… 48

2-5-7- مروری بر پیشینه تاریخی آموزش مدیریت رفتار……………………………………………………………. 50

2-5-8- تحقیقات انجام شده در زمینه آموزش مدیریت رفتار……………………………………………………… 52

2-6- تعریف قلدری و انواع آن……………………………………………………………………………………………………… 55

2-6-1- قلدری سنتی……………………………………………………………………………………………………………………. 57

2-6-2- قلدری سایبری…………………………………………………………………………………………………………………. 57

2-7- ویژگی های خانوادگی دانش آموزان قلدر……………………………………………………………………………. 58

2-8- شیوع قلدری…………………………………………………………………………………………………………………………. 62

2-9- قلدری و جنسیت………………………………………………………………………………………………………………….. 63

2-10- دلایل ارتکاب به قلدری……………………………………………………………………………………………………… 64

2-11- پیامدهای قلدری………………………………………………………………………………………………………………… 66

2-12- مروری بر پیشینه تاریخی قلدری………………………………………………………………………………………. 67

2-13- تحقیقات انجام شده در مورد بهزیستی روانی کودکان قلدر……………………………………………… 68

فصل سوم: روش شناسی پژوهشی

3-1- طرح پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………….. 72

 

3-2- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………. 72

3-2-1- جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………… 72

3-2-2- نمونه و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………… 72

3-3- ابزار پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….. 74

3-3-1- پرسشنامه قلدری……………………………………………………………………………………………………………… 74

3-3-2- پرسشنامه بهزیستی روانشناختی…………………………………………………………………………………….. 75

3-3-3- برنامه مداخله……………………………………………………………………………………………………………………. 77

3-4- روش های تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………………………………………….. 79

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81

4-2- بررسی جمعیت شناختی  ……………………………………………………………………………………………………. 82

4-3- تحلیل فرضیات پژوهش……………………………………………………………………………………………………….. 84

4-3-1-  فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………….. 84

4-3-2- فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………… 92

4-3-3- فرضیه سوم………………………………………………………………………………………………………………………. 99

4-3-4- فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………………………………. 106

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………. 112

5-2- بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………… 113

5-3- محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 122

5-4- پیشنهادهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………… 123

منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 124

پیوست ها و ضمایم………………………………………………………………………………………………………………………… 130

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                               صفحه

جدول 1-3: تعاریف عوامل ریف براساس بنیادهای نظری…………………………………………………………………. 76

جدول2-3 : محتوای جلسات آموزش مدیریت رفتار……………………………………………………………………….. 78

جدول 1-4 : فراوانی خام و فراوانی درصدی میزان و شیوع قلدری…………………………………………………… 82

جدول 2-4 : میانگین و انحراف معیار نمرات دانش آموزان قلدر در گروه کنترل و آزمایش…………….. 83

جدول 3-4 : توزیع فروانی درگروه ها………………………………………………………………………………………………… 83

جدول1-1-4: شاخص های  توصیفی مولفه های بهزیستی روانی برای والدین دو گروه کنترل و

آزمایش …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

جدول2-1-4: آزمون باکس ، همگنی ماتریس های کوواریانس………………………………………………………… 86

جدول 3-1-4: آزمون کرویت بارتلت ، همبستگی بین متغیر های ترکیبی……………………………………… 87

یک مطلب دیگر :

جدول 4-1-4: آزمون لوین برای بررسی مفروضه همگنی واریانس خطای گروه ها…………………………. 87

جدول 5-1-4: تحلیل کوواریانس چند متغیری مربوط به فرضیه اول ……………………………………………. 88

جدول 6-1-4: نتایج تحلیل کوواریانس روی نمره های پس آزمون مولفه های بهزیستی روانی

والدین گروه های کنترل و آزمایش با کنترل اثر پیش آزمون…………………………………………………………..90

جدول7-1-4: مقایسه زوجی بین والدین گروه های کنترل و آزمایش براساس متغیرها ………………….91

جدول1-2-4: آمار توصیفی برای داده های مولفه های بهزیستی روانی دانش آموزان گروه کنترل

و  آزمایش…………………………………………………………………………………………………………………………………………. 93

جدول2-2-4: آزمون باکس ، همگنی ماتریس های کوواریانس……………………………………………………….. 94

جدول 3-2-4: آزمون کرویت بارتلت ، همبستگی بین متغیر های ترکیبی……………………………………… 94

جدول4-2-4: آزمون لوین برای بررسی مفروضه همگنی واریانس خطای گروه ها………………………….. 95

جدول 5-2-4: نتایج تحلیل کووایانس چند متغیری روی نمره های پس آزمون دانش آموزان قلدر

گروه کنترل و آزمایش با کنترل اثر پیش آزمون……………………………………………………………………………… 95

جدول6-2-4: نتایج تحلیل کوواریانس روی نمره های پس آزمون مولفه های بهزیستی روانی

دانش آموزان قلدر گروه آزمایش وکنترل با کنترل اثر پیش آزمون…………………………………………………. 97

جدول7-2-4: مقایسه زوجی بین دانش آموزان قلدر گروه کنترل و آزمایش براساس متغیرها……….. 98

جدول1-3-4: شاخص های توصیفی مولفه های بهزیستی روانی برای والدین گروه آزمایش…………… 100

جدول2-3-4: آزمون باکس ، همگنی ماتریس های کوواریانس……………………………………………………….. 101

جدول 3-3-4: آزمون کرویت بارتلت  ، همبستگی بین متغیر های ترکیبی……………………………………. 101

جدول4-3-4: آزمون لوین برای بررسی مفروضه همگنی واریانس خطای گروه ها………………………….. 102

جدول5-3-4: نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری روی نمره های پس آزمون مولفه های بهزیستی

روانی والدین گروه آزمایش با کنترل اثر پیش آزمون………………………………………………………………………. 102

جدول6-3-4: نتایج تحلیل کوواریانس برای بررسی تفاوت بین والدین (مادران و پدران) گروه

آزمایش……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 104

جدول7-3-4: مقایسه زوجی بین والدین (مادران و پدران) گروه آزمایش برای متغیرها…………………. 105

جدول1-4-4: شاخص های توصیفی هر یک از متغیرهای پژوهش برای  دانش آموزان قلدر

گروه آزمایش…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107

جدول2-4-4: آزمون باکس ، همگنی ماتریس های کوواریانس………………………………………………………… 108

جدول 3-4-4: آزمون کرویت بارتلت ، همبستگی بین متغیر های ترکیبی……………………………………… 108

جدول4-4-4: آزمون لوین برای بررسی مفروضه همگنی واریانس خطای گروه ها………………………….. 109

جدول5-4-4: نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری روی نمره های پس آزمون مولفه های

بهزیستی روانی  برای دانش آموزان قلدر گروه آزمایش، با کنترل پیش آزمون……………………………….. 109

جدول6-4-4: نتایج تحلیل کوواریانس برای بررسی تفاوت بین گروه های آزمایش (پسران

و  دختران)………………………………………………………………………………………………………………………………………… 110

جدول7-4-4: مقایسه زوجی بین دانش آموزان قلدر (دختران و پسران) گروه آزمایش برای

متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 111

 

مقدمه

یکی از طبیعی­ترین گروه­هایی که می­تواند نیازهای انسان را ارضا کند خانواده است. وظیفه خانواده مراقبت از فرزندان و تربیت آن ها، برقراری ارتباط­های سالم اعضا با هم و کمک به، استقلال فرزندان است، حتی اگر  فرزند دارای مشکلات زورگویانه و یا قلدری باشد. قلدری[1] یکی از مشکلات رفتاری  شناخته شده در دوران نوجوانی است که یک نوع خشونت سطح پایین به شمار می­آید و معمولاً به معنای حملات مکرر و منظم توسط شخص یا گروه قوی تر به ضعیف تر است. قلدری شامل طیفی گسترده از اقدام ها، از جمله خشونت فیزیکی ، لقب دادن، توهین، دست انداختن، تحقیر، تهدیدهای شفاهی وکتبی و اخاذی است(جان هالی- وندی استاین،1390). که موجب ناراحتی و پریشانی دیگران می­شود و تاثیر عمیقی بر بهزیستی روانی فرد، خانواده و جامعه می­گذارد و این رفتار خود موجبات رنج و زحمت والدین را فراهم آورده و در مواردی وضعی پدید می­آورند که دیگر قابل دفاع نیست و سبب شرمندگی اولیای آن­هاست و باعث به خطر افتادن بهزیستی روانی والدین این کودکان می شود و در صورت عدم توجه به این، آموزش این دانش آموزان نیز مختل خواهد شد. در چنین موقعیتی گر­چه همه اعضای خانواده و کارکرد آن، آسیب می بیند فرض بر این است که مشکلات مربوط به مراقبت از فرزند مشکل دار، والدین، به ویژه مادر را در معرض خطر ابتلا به مشکلات مربوط به سلامت روانی قرار می دهد. بررسی ها نشان داده اند که بین رفتار قلدری و اختلال در سلامت روانی والدین رابطه وجود دارد(ریگبی،1392). نوجوان قلدر و والدین نه تنها بر یکدیگر تاثیر متقابل دارند بلکه سایر اعضای نظام خانواده یعنی دیگر فرزندان را تحت تاثیر قرار می دهند. وجود کودک قلدر اغلب ضایعات جبران ناپذیری را بر پیکره خانواده وارد می کند. میزان آسیب پذیری خانواده در مقابل ضایعه، گاه به حدی است که وضعیت  بهزیستی روانی خانواده دچار آسیب شدیدی می شود. این قبیل رفتارها تا زمانی که به کنترل در نیایند و تعدیل نشوند نه فقط بهزیستی روانی اعضای خانواده را به مخاطره می اندازند بلکه نوع تعامل و ارتباط اعضای خانواده و نوجوان قلدر را پیچیده می سازد و در نهایت موجب اضمحلال انرژی  روانی و دیگر توانمندی های آنان می شوند.

یکی از رویکردهایی که در دهه ی اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است، روانشناسی مثبت گرا می باشد. این دیدگاه بر توانمندی ها و داشته های فرد تاکید می کند و معتقد است هدف روانشناسی باید ارتقاء سطح زندگی فرد و بالفعل کردن استعدادهای نهفته فرد باشد. از این رو، روانشناسی مثبت گرا به موضوعات مثبت زندگی بشر نظیر شادکامی، بهزیستی و سلامتی و غیره  می پردازد و سعی می­کند با نگاهی علمی و عملی حضور این مولفه های مثبت را در زندگی بشر هموارتر سازد. این رویکرد روانشناختی به دنبال آن است که به افراد کمک کند توانایی ها و شایستگی های خود را پرورش دهند. در این رویکرد بهزیستی روانی به عنوان یکی از مولفه های اصلی سلامت عمومی و رضایتمندی تلقی می شود و شامل احساس مثبت و احساس رضایتمندی عمومی از زندگی که شامل خود و دیگران در حوزه های مختلف خانواده ، شغل و غیره است. بنابراین افراد با احساس بهزیستی بالا به طور عمده ای، هیجانات مثبت بیشتری را تجربه می کنند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند از سویی افراد با بهزیستی روانی پایین حوادث و موقعیت های زندگیشان را نامطلوب ارزیابی می کنند و بیشتر هیجانات منفی نظیر (اضطراب و افسردگی و خشم) را تجربه می کنند(ریف[2]،1989). در طول یک قرن گذشته بسیاری از روانشناسان اتفاق نظر دارند که انسان نیازمند به بهداشت روانی است. و باید سعی شود تا به کودکان و نوجوانان نیازمند کمک، آموزشی ارائه گردد. بنابراین می توان گفت یکی از جالب ترین و شاید مهم ترین پیشرفت ها در حوزه ی درمان کودکان و نوجوانان، راهنمایی یا به عبارتی در اختیار گذاردن مهارت ها توسط روانشناسان است. به این معنی که روانشناسان به کسانی که واجد شرایط هستند مهارت های خود را آموزش می دهند تا از این طریق افراد و خانواده هایشان بتوانند به خود و سایرین کمک کنند. یکی از این طرح ها آموزش مدیریت رفتاری به والدین است. در این برنامه ها والدین برای اصلاح رفتارکودکان و نوجوانان خود آموزش می بینند (کازدین^[3] ،1987). این برنامه براساس رویکرد رفتاری بوده و متوجه رفتار آشکار است و چندان تاکیدی بر افکار، احساسات و الگوی ارتباطی ندارد و بررسی محتوای این برنامه نشان می دهد که اساساً بر تکنیک های تغییر رفتار تکیه دارد. برطبق این دیدگاه رفتارکودک مشکل دار به ناگزیر ناشی از تعاملات والد- فرزندی ناسازگارانه، و فرزندپروری ناکارآمد است و به همین دلیل هم تداوم می یابد. آموزش والدین مزایای متعددی دارد. نخست آنکه، والدین بیشترین تماس را با فرزندانشان دارند و می توانند بیشترین تاثیر را در تغییر رفتار فرزندان خود داشته باشند. کازدین (1985) با بازنگری پیشینه پژوهشی متذکر می شود که آموزش رفتار درمانی به والدین در مقایسه با دارونما و عدم مداخله در اکثر پژوهش ها تاثیر معناداری داشته است. اگر والدین بتوانند این شیوه را به خوبی پیاده کنند، تاثیر درمان از خانه و خانواده نیز تجاوز می کند و حتی به محیط مدرسه و خارج از مدرسه نیز تعمیم می یابد. از نظر این برنامه محیط زندگی طبیعی نوجوان می تواند مثل اتاق مشاوره یا اتاق بازی در جهت درمان فرد مورد استفاده قرار گیرد. در پژوهش حاضر بدلیل مزایایی که طرح آموزش مدیریت رفتار دارد، از این رویکرد با هدف اصلی کاهش مشکلات رفتاری و ارتقای بهزیستی روان شناختی کودکان قلدر و والدین آن ها استفاده شد.

 

 

 

 

 

 

 

 1-2- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………152-2- اختلال­های خُلقی…………………………………………………………………………………..15             1-2-2- اختلال افسردگی اساسی……………………………………………………………………………………………………………………………..17             2-2-2- اختلال دوقطبی……………………………………………………………………………………………………………………………………………21                   1-2-2-2- اختلال دوقطبی I………………………………………………………………………………………………………………………………………………22                   2-2-2-2- اختلال دوقطبی II……………………………………………………………………………………………………………………………………………..23                   3-2-2-2- اختلال دوقطبی تصریح نشده در جای دیگر بر اساس DSM-IV…………………………………………………………………..233-2- درمان اختلال­های خُلقی……………………………………………………………………………………………………………………………………242-3-2- الکتروشوک درمانی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….254-2- دیدگاه پردازش اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………………………….28        1-4-2-  مدل اتکینسون و شیفرین ………………………………………………………………………………………………………………………………30               1-1-4-2- حافظه حسی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….31                    2-1-4-2- حافظه کوتاه­مدت…………………………………………………………………………………………………………………………………………. .32                    3-1-4-2- حافظه بلند­مدت………………………………………………………………………………………………………………………………………………34       2-4-2-  مدل سطوح پردازش اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………36       3-4-2- مدل­های تحولی پردازش اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………37       4-4-2-  توجه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38               1-4-4-2- مدل­های بالینی توجه………………………………………………………………………………………………………………………………………………42               2-4-4-2- انواع توجه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….44                     1-2-4-4-2- توجه آشکار و توجه پنهان…………………………………………………………………………………………………………………………………………………44                     2-2-4-4-2- توجه انتخابی و تقسیم شده………………………………………………………………………………………………………………………………………………45                                     1-2-2-4-4-2-نظریه برودبنت………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45                                     2-2-2-4-4-2-نظریه تریسمن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………50                                     3-2-2-4-4-2-نظریه داچ و نورمن……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….51                                     4-2-2-4-4-2-نظریه منابع چندگانه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………54                                     5-2-2-4-4-2-نظریه ظرفیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….576-2- پژوهش­های انجام­شده در زمینه­ی تأثیر الکتروشوک بر فرایندهای شناختی……………………………………………………597-2- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….63

فصل سوم: روش پژوهش 

 

1-3-  مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..652-3- جامعه و نمونه آماری………………………………………………………………………………………………………………………………………….653-3- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….654-3-معیار انتخاب آزمودنی­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………….655-3- طرح پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………………666-3-شیوه اجرا……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..667-3- روش تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها………………………………………………………………………………………………………………………………668-3- ابزارهای اندازه‌گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………..67فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ها1-4- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….702-4- اطلاعات جمعیت‌شناختی…………………………………………………………………………………………………………………………………..703-4- توصیف آماری متغیرها و شاخص‌ها و بررسی تفاوت آغازین گروه‌ها………………………………………………………………..724-4- وارسی سئوال‌های پژوهشی……………………………………………………………………………………………………………………………….74       2-4-4- سؤال اول پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………….74       3-4-4- سؤال دوم 

پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………………………76       4-4-4- سؤال سوم پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………..78       5-4-4- سؤال چهارم پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………..805-4-نتایج تلویحی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….82                      1-5-4- روند تغییرات توجه شنیداری انتخابی در سه مرحله اجرای پژوهش چگونه بوده است؟……………..82                      2-5-4- روند تغییرات توجه شنیداری تقسیم­شده در سه مرحله اجرای پژوهش چگونه بوده است؟……….826-4- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85فصل پنجم: بررسی و تفسیر نتایج پژوهش1-5- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………882-5- بحث و نتیجه­گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………….883-5- محدودیت­های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………….944-5- پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………..95

منابع 

پیوست

چکیده انگلیسی 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

آیین دادرسی حضانت طفل//پایان نامه حضانت فرزندان

 

جدول­ها                                                                                                                 شماره صفحه

جدول1-2. ویژگی­های مهم حافظه­های سه­گانه…………………………………………………………………………………………………………………36

جدول 1-3. وضعیت شنوایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

جدول 1-4. شاخص­های جمعیت­شناختی گروه کنترل و گروه آزمایشی………………………………………………………………………… 71

جدول 2-4. شاخص­های توصیفی توجه شنیداری انتخابی و توجه شنیداری تقسیم­شده ……………………………………………….72

جدول 3-4.بررسی معناداری میانگین­های مرحله اول و دوم آزمون­ جملات رقابتی بوسیله روش تحلیل کوواریانس………75

جدول 4-4.بررسی معناداری میانگین­های مرحله اول و دوم آزمون­ اعداد دایکوتیک بوسیله روش تحلیل کوواریانس……..77

جدول 5-4.بررسی معناداری میانگین­های مرحله اول و سوم آزمون­ جملات رقابتی بوسیله روش تحلیل کوواریانس……..79

جدول 6-4.بررسی معناداری میانگین­های مرحله اول و سوم آزمون­ اعداد دایکوتیک بوسیله روش تحلیل کوواریانس…..81

جدول 7-4. شاخص­های توصیفی توجه انتخابی و تقسیم­شده…………………………………………………………………………………………..83

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودارها                                                                                                              شماره صفحه

نمودار 1-1.فرایند پردازش اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………………..8

نمودار1-2. تقسیم­بندی اختلال­های خُلقی بر اساس DSM-IV……………………………………………………………………………..16

نمودار 2-2. عوامل خطرساز اختلال­های خُلقی……………………………………………………………………………………………………….21

نمودار3-2. الگوی پردازش اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………………..30

نمودار4-2. پردازش اطلاعات با سیستم کانال محدود………………………………………………………………………………………………47

نمودار 5-2. مدل ربط درباره فرایند گزینش…………………………………………………………………………………………………………… 52

نمودار 6-2. شرح مراحل- منابع تعریف­شده……………………………………………………………………………………………………………..56

نمودار 1-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایش در مرحله­های اول و دوم پژوهش……………………………………….76

نمودار 2-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایش در مرحله­های اول و دوم پژوهش……………………………………….78

نمودار 3-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایش در مرحله­های اول و سوم پژوهش………………………………………80

نمودار 4-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایش در مرحله­های اول و سوم پژوهش……………………………………..82

نمودار 5-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایشی در سه مرحله اجرای پژوهش (توجه انتخابی)………………… 84

نمودار 6-4. میانگین نمره­های گروه کنترل و آزمایشی در سه مرحله اجرای پژوهش (توجه تقسیم­شده)………….. 85

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل                                                                                                                            شماره صفحه

شکل شماره 1-1. اختلال­های خلقی………………………………………………………………………………………………………………………………………3

 

 

انگیزه: 9

انگیزش: 9

خلاقیت: 10

عملکرد تحصیلی: 10

الگوی بالینی خلاقیت درمانی: 10

تعریف عملیاتی متغیرها: 11

انگیزه تحصیلی: 11

عملکرد تحصیلی: 11

الگوی خلاقیت درمانی: 11

فصل دوم. 12

انگیزه و انگیزش: 13

انواع انگیزش… 14

نقش انگیزش در رفتار و یادگیری.. 15

فنون ایجاد انگیزه در یاد گیرندگان. 15

با انگیزه کردن دانش آموزان. 16

نظریه‌های انگیزش… 17

الف. نظریه‌های انسان‌گرایانه. 17

ب. نظریه‌های شناختی و کارآمدی شخصی.. 17

پ. نظریه‌های رفتاری.. 18

ت. نظریه اسناد. 19

ث. نظریه برانگیختگی.. 19

عملکرد تحصیلی: 19

خلاقیت: 20

تمایز خلاقیت از تیزهوشی و حل مسأله. 24

آموزش خلاقیت.. 24

نظریه های خلاقیت.. 25

رابطه خلاقیت وانگیزه 30

الگوی بالینی خلاقیت درمانی.. 31

مفهوم خلاقیت درمانی.. 34

تصمیم سازی.. 44

به سازی و بسط ادراکی کلامی.. 45

وسعت بخشی معنایی و استعاره ای.. 46

اعتماد بنفس… 47

جسارت ورزی.. 48

ریسک پذیری متعادل. 49

جهت دهی انگیزشی.. 50

پشتکار(انگیزه مضاعف). 51

 

رفتارهای حرکتی.. 52

زبان بدنی.. 52

سوابق و نتایج بدست آمده در داخل و خارج از کشور. 53

فصل سوم. 58

متغیرهای پژوهش: 59

قلمرو تحقیق : 60

برنامه اجرای  دوره الگوی بالینی خلاقیت درمانی.. 65

فصل چهارم. 70

مقدمه:ر این فصل یافته های پژوهش در دو بخش ارائه خواهد شدالف: یافته های توصیفی.. 71

ب: یافته‌های استنباطی.. 74

خلاصه فصول: 82

5-1 بحث و  نتیجه گیری: 84

5-3 محدودیت های پژوهش: 89

5-4 پیشنهادات: 89

فهرست منابع: 90

منابع لاتین: 96

 

چکیده:

هدف: این پژوهش با هدف  بررسی اثر بخشی الگوی بالینی خلاقیت  درمانی برارتقاء انگیزه وعملکرد تحصیلی دانش آموزان مقطع دبیرستان انجام شد.

روش: این پژوهش به روش شبه آزمایشی، از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر اول دبیرستان شهرتهران در سال تحصیلی 93/1392بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای مدرسه ای در جنوب شرق تهران انتخاب شد و 30 دانش آموزی که پایین ترین نمره در عملکرد تحصیلی را در نیم سال اول سال تحصیلی بدست آورده بودند از روش هدفمند انتخاب شدند.(پایین ترین معدل در این گروه 12.20 صدم وبالاترین معدل 15.90 صدم بود). و در دو گروه 15نفره جایگزین شدند. برای افراد گروه آزمایش یک دوره  برنامه آموزشی خلاقیت درمانی در طی 10 جلسه ومدت بیست ساعت برگزار شد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر است.

یافته ها:  نتایج تحلیل کواریانس نشان می دهد که پس از آموزش دوره خلاقیت درمانی  بین گروه آزمایش وگروه کنترل  در پس آزمون انگیزش تفاوت معنی داری دیده شد به نحوی که انگیزه درونی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل افزایش یافته بود. همچنین عملکرد تحصیلی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل نیز تفاوت معناداری را نشان می دهد.

نتیجه گیری: نتایج به طور کلی حاکی از تاثیرگذاری الگوی بالینی خلاقیت درمانی بر افزایش انگیزش تحصیلی دانش آموزان بویژه انگیزه درونی  وارتقاء عملکرد تحصیلی گروه آزمایش بود.

کلمات کلیدی: خلاقیت درمانی،  انگیزه تحصیلی، عملکرد تحصیلی

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

مقدمه

خلاقیت^[1] یکی از مفاهیم بحث برانگیز در حوزه روان شناسی بشمار میرود و در عصر کنونی به شدت مورداقبال و نظر قرار گرفته است. بدون تعارف، در جهان فوق صنعتی امروز، خلاقیت یکی از تکنیکهای مهم دستیابی به اکتشافات، اختراعات و پیشرفتهای علمی، فنی و هنری تلقی می شود. از این رو بروز این قریحه در دوران کودکی مورد آموزش و حمایت قرار می گیرد (پیرخائفی، 1379).

باتوجه به شرایط امروز کشور ولزوم ساخت وبومی کردن علوم فعلی وابداع علوم واختراعات جدید در کشور به نظر میرسد سیستم آموزش وپرورش ما در دهه های گذشته دچار تغییرات اساسی نشده است وروزمرگی در بین دانش آموزان به چشم می خورد به این صورت که دانش آموز هر روز با یک برنامه خاص هفتگی به مدرسه رفته وفقط دروس اعلام شده از طرف آموزش وپرورش را به صورت اجباری مطالعه کرده وبه سمت مطالعات فرا درسی نمی روند البته استثنائاتی هم وجود دارد وبعضی از مدارس البته با صرف هزینه های سنگین برای خانواده ها  اقداماتی را در زمینه نوآوری در دانش آموزان انجام می دهندکه در مقایسه با نسل جوان ودر حال تحصیل ما بسیار ناچیز است.

امروزه صاحبنظران خلاقیت را دانشی بنیادی برای هرگونه تغییر و نوآوری می دانند خلق ایده های نو و تولیدات ابتکاری از ویژگی های شناختی انسان ها است. با چنین نگاهی خلاقیت عاملی مهم در شتاب بخشیدن به نوآوری های علمی و فناورانه بشر تعبیر شده است. از نظر ریهامر^[2]و برولین^[3] (1999)خلاقیت توانایی و ظرفیت فرد برای تولید ایده ها، آثار و محصولات نو و ابتکاری تعبیر می‌شود. به عبارت دیگر، خلاقیت موجب می‌شود تا فرد انطباقی جدید با شرایط و موقعیتهای محیطی به گونه‌ای غیر مرسوم ولی مفید پیدا کند. مطالعات موجود نیز نشان می دهند که مرکز ثقل حرکات نوین در آینده را خلاقیت و میزان بهره گیری از تفکر خلاق تشکیل می دهد. بر این اساس ، یکی از چالش های جدی و قابل پیش بینی بشر در آینده  مساله میزان بهره گیری از ذهن ها و شخصیت های خلاق در حوزه های مختلف علمی، پژوهشی، فناورانه و بهداشتی است (به نقل از پیرخائفی ، 1388).

با توجه به مسائل موجود چگونه می توانیم خلاقیت را در بین محصلان و دانش آموزان ارتقاء دهیم یا اصلا لزومی بر اقداماتی که بتوانیم با آن ها ایده های نو وجدید را شکوفا وپرورش نماییم هست؟ چگونه می توانیم خلاقیت در بین محصلان پویا وفعال نماییم؟ پژوهشهای اخیر، بودو^[4]، تورنس^[5]، پارنز^[6]، دبونو^[7]، فلوهیرسن^[8] وکلینکنبر^[9] ثابت کرده است که خلاقیت با ضعف و شدت بالقوه و پرورش پذیری در عموم افراد وجود دارد و میتوان آنرا با به کارگیری روشها و فنون معین، تولید طرز تفکرهای نو و ایجاد محیط مناسب پرورش داد(سمخانیان،2008) . گیلفورد^[10] ( 1967) دراین ارتباط معتقد است که خلاقیت را از طریق تحریک می توان در افراد پویا ساخت و به حرکت در آورد. او معتقد است که پویا سازی بایستی در تمامی عناصر خلاقیت روی دهد؛ این عناصر شامل مولفه های واگرا، مولفه های همگرا و مولفه ارزشیابی خلاقیت است.تورنس (1974) معتقد است خلاقیت یک اثر شخصی است یعنی به عواملی نظیرانگیزش، هیجان، عواطف، احساسات، تجربه ها ویادگیریهای شخصی او وابسته است.خلاقیت هر چند بعد فردی دارد ولی ماهیتا قابل آموزش است(به نقل از پیرخائفی، 1388).

یکی از نکات قابل ملاحظه در این راستا به الگوهای ارتقای خلاقیت برمی گردد. درواقع موضوع مهم این است که از چه الگوهایی می توان برای ارتقای انگیزه درونی و نیز عملکرد تحصیلی بهره مند گردید. یکی از الگوهای جدید در این زمینه الگوی فعال سازی ذهن و شخصیت (یا همان الگوی بالینی خلاقیت درمانی است ). این رساله پژوهشی تلاش می کند تا دورنمایی را از اثربخشی این الگو در حوزه ارتقای انگیزه درونی و عملکرد تحصیلی ارائه کند.

بیان مساله

یکی از مهم ترین مقاطع تحصیلی که نقش بسیار مهمی در آینده افراد دارد مقطع دبیرستان است زیرا دانش آموز در این دوره نسبت به انتخاب رشته ومسیر آینده تحصیلی خود تصمیم گیری و اقدام می نمایند. از این رو دانش آموزان سال اول دبیرستان به دلیل انتقال از مقطع راهنمایی به دبیرستان و لزوم سازگاری با محیط وفعالیت های دبیرستان با چالش های اساسی روبرو هستند به گونه ای که می توان گفت موفقیت تحصیلی دانش آموزان  در سال اول برای تلاش وپشتکار آن ها در طول دوران تحصیلی و پیشرفت های بعدی آن ها بسیار با اهمیت است.

اهداف پژوهش:

تعیین تاثیر الگوهای بالینی خلاقیت درمانی بر ارتقاء انگیزه و عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد.

اهداف فرعی:

 

• تعیین اثر بخشی الگوی بالینی خلاقیت درمانی بر ارتقاء انگیزه تحصیلی دانش آموزان مقطع دبیرستان.
• تعیین اثر بخشی الگوی بالینی خلاقیت درمانی بر ارتقاء عملکرد تحصیلی دانش آموزان مقطع دبیرستان.

سوالات پژوهش :

سوال اصلی :

• آیا آموزش الگوی بالینی خلاقیت درمانی، برسطح ارتقاء انگیزه وعملکرد تحصیلی دانش آموزان موثر است ؟

سوالات فرعی :

• آیا الگوی بالینی خلاقیت درمانی قادر به ارتقاء انگیزه تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی است ؟
• آیا الگوی بالینی خلاقیت درمانی قادر به ارتقاء عملکرد تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی است ؟

 

فرضیه های پژوهش:

 

1. بین انگیزه تحصیلی دانش آموزان گروه آزمایش (دوره دیده خلاقیت درمانی) با گروه کنترل تفاوت معنی داری وجود دارد.

1-5- فرضیه های پژوهش– 10

1-6- تعریف اصطلاحات، مفاهیم کلیدی و متغیرها 10

1-6-1- ابراز وجود- 10

1-6-2- نشخوارفکری- 11

1-6-3- ذهن آگاهی- 11

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1- اعتیاد 13

2-2- شیوع اعتیاد 14

2-3- اعتیاد و اختلالات روانی- 16

2-4- اعتیاد و مشکلات هیجانی- 17

2-4-1- اعتیاد و کیفیت زندگی معتادین- 18

2-5- متادون- 19

2-6- تاریخچه مختصری از درمان نگهدارنده با متادون- 21

2-7- انواع درمان با متادون- 22

2-8- درمان نگهدارنده با متادون- 22

2-10- تاریخچه ابراز وجود 24

2-11- ابراز وجود 24

2-12- ابراز وجود و سبکهای پاسخدهی- 27

2-13- فواید ابراز وجود 29

2-13-1- بهای ابراز وجود- 30

2-14- انواع ابراز وجود 31

2-15- ابراز وجود مستقیم و غیرمستقیم- 33

2-16- ابراز وجود حافظتی- 35

2-17- مولفه های ابراز وجود 35

2-18- عوامل شخصی و بافتی- 37

2-19- نشخوارفکری- 39

2-19-1- نشخوار فکری در مقابل افکار اتوماتیک منفی- 40

2-19-2- نشخوار فکری در مقابل توجه خود متمرکز و خودآگاهی خصوصی- 40

2-19-3- نشخوار فکری در مقابل نگرانی- 40

2-20- نظریه های نشخوار فکری- 41

2-20-1- نظریه سبک پاسخ- 41

2-20-2- نظریه فراشناخت نشخوارفکری و مدل عملکرد اجرایی خودنظمی- 42

2-20-3- نظریه نشخوار فکری به عنوان عملکرد پیشبرد هدف و عملکرد نیمکرههای مغزی- 43

2-21- تفاوت جنسیتی در نشخوار فکری- 45

2-22- مولفه های نشخوار فکری- 47

2-23-1- تاریخچه ذهن آگاهی- 49

2-24- ذهن آگاهی و تمرین- 52

2-25- ذهن آگاهی، کاهش افسردگی- 55

2-26- پیشینه پژوهش– 57

2-26-1- پژوهش داخلی- 57

2-26-2- پژوهش خارجی- 60

فصل سوم: روش پژوهش

3-2- روش پژوهش– 63

 

3-3- متغیرهای پژوهش– 63

3-4- جامعه آماری و روش نمونه گیری- 64

3-5- روش نمونه گیری- 64

3-6- ابزارهای اندازه گیری- 64

3-6-1-پرسشنامه نشخوار فکری- 64

3-6-1-1- روایی و پایایی آزمون- 65

3-6-1-2- روش اجراء نمرهگذاری- 65

3-6-2- پرسشنامه ابراز وجود- 66

3-6-2-1- روایی و پایایی آزمون- 66

3-7- طرح اجرای پژوهش– 66

3-8- جلسات آموزشی درمان ذهن آگاهی- 67

3-9- روش تجزیه و تحلیل داده ها 68

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری

4-1- مقدمه- 70

4-2- ویژگی جمعیت شناختی- 70

4-3- آمار توصیفی- 71

4-4- آمار استنباطی- 73

4-5- نتیجه فرضیه های پژوهش– 74

4-5-1-  فرضیه اول- 74

4-5-2-  فرضیه دوم- 75

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- یافته ها 77

5-2- خلاصه طرح- 77

5-3- یافته ها 77

5-3-1- آموزش ذهن آگاهی در کاهش نشخوار فکری در افراد معتاد تحت درمان با متادون مؤثر است. 77

5-3-2- آموزش ذهن آگاهی در افزایش ابراز وجود در افراد معتاد تحت درمان با متادون مؤثر است. 78

5-3- نتیجه گیری- 79

5-4- محدودیتهای پژوهش– 80

5-5- محدودیت های محقق- 80

5-6- پیشنهادات پژوهش– 81

5-6-1- پیشنهادات پژوهشی- 81

5-6-2- پیشنهادات کاربردی- 81

منابع و مأخذ- 83

 

 

 

 

فهرست جداول

 

یک مطلب دیگر :

عنوان                                                                                                  شماره صفحه

جدول 3-1- مختصری از جلسات درمانی— 67

جدول 4-1: ویژگی سنی گروه نمونه 70

جدول 4-2- فراوانی گروه آزمایش و کنترل– 71

جدول 4-3- میانگین، انحراف معیار پرسشنامه نشخوار فکری، در پیش آزمون- پس آزمون– 72

جدول 4-4- میانگین، انحراف معیار ابراز وجود، در پیش آزمون-پس آزمون– 72

جدول4-5- آزمون نرمال بودن توزیع نمرات در پس آزمون– 73

جدول 4-6- همگنی شیب های رگرسیون– 74

جدول 4-7- آزمون لوین به منظور بررسی همگنی واریانس ها 74

جدول 4-8- تحلیل کواریانس تأثیر تأثیر روش درمانی “ذهن آگاهی” بر روی نشخوارفکری– 75

جدول 4-9- تحلیل کواریانس تأثیر روش درمانی “ذهن آگاهی” بر روی ابراز وجود 75

 

 

فهرست نمودار

عنوان                                                                                                        شماره صفحه

نمودار 3- 1- طرح تحقیق– 63

نمودار 4-1- نمودار ویژگی سنی گروه نمونه– 71

 

 

 

چکیده

امروزه سبک تفکر و نشخوار فکری در بین افراد مورد توجه متخصصین و پژوهشگران قرار گرفته است. به همین دلیل پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان ذهن­آگاهی بر نشخوارفکری و ابراز وجود مردان معتاد تحت درمان با متادون می­باشد. جامعه مورد بررسی در این مطالعه را کلیه مردان معتاد تحت درمان متادون مراجعه کننده به کلینیک­های درمانی ترک اعتیاد استان یزد در سال 93-94 تشکیل داده­اند. بدین منظور 30 نفر از مردان معتاد تحت درمان با متادون به روش نمونه­گیری در دسترس، انتخاب شدند و سپس به روش تصادفی در دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل جهت انجام آزمایش گمارده شدند، هر دو گروه پرسشنامه نشخوار فکری و ابراز وجود را تکمیل کردند. مداخلات درمانی ذهن­آگاهی روی گروه آزمایش به صورت گروهی، طی 8 جلسه 1 ساعته، هفته­ای یکبار، برگزار شد. در نهایت اطلاعات جمع­آوری شده بوسیله پرسشنامه، توسط نرم افزار spss، و با استفاده از روش آماری کواریانس تجزیه و تحلیل شد. یافته­های حاصل از پژوهش نشان داد روش درمانی ذهن­آگاهی بر کاهش میزان نشخوار فکری معنی داری بوده­است. همچنین ذهن­آگاهی در افزایش ابرازوجود نیز تأثیر مثبت و معنی داری داشته است. نتیجه­گیری می شود، درمان ذهن­آگاهی توانست میزان نشخوارفکری افراد معتاد را کاهش دهد و در مقابل میزان ابراز وجود آنان را بالا ببرد.

کلیدواژه­ها : درمان ذهن­آگاهی، نشخوار فکری، ابراز وجود،  متادون.

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

• مقدمه

سوءمصرف مواد و هم چنین اعتیاد، از غم­انگیزترین معضلات جوامع امروزی می­باشد. وابستگی به مواد اختلال مزمن و عودکننده­ای است که شروع و تداوم آن متأثر از تعامل عوامل ژنتیکی، روانی، اجتماعی و محیطی است. یافته­های شیوع شناسی نشان می­دهدکه حدود 2 میلیون معتاد در قشر جوان وجود دارد که با توجه به پایین آمدن سن اعتیاد این آمار رو به افزایش است از سوی دیگر صدها نفر به دلیل عوامل مرتبط با اعتیاد (از جمله خرید و فروش) زندانی هستند و این زنگ هشداری است که تحقیقات در حیطه­های مختلف این معضل را نشان می­دهد (یعقوبی و همکاران، 1392).

در این میان، چندبعدی بودن سبب شناسی اختلال وابستگی به مواد و مسئله­ی همبودی^[1] با اختلالات دیگر نیز از موانع دیگر مشکل­ساز درمان بیماران وابسته به مواد می­باشد، به طوری که یافته­های تحقیقی نشان می­دهد که بیش از 70 درصد افراد وابسته به مواد علاوه بر مشکل مصرف مواد از اختلالاتی مانند اختلال شخصیتی، جنسی، اضطرابی، افسردگی و اختلالات جسمی رنج می­برند (Hasin et al., 2002).

از طرفی، اعتیاد به مواد مخدر افیونی بیماری مزمنی است که در اغلب موارد با یک بیماری روانپزشکی دیگر همراه است. اختلالات خلقی و در راس آن افسردگی از جمله شایع­ترین اختلالات محور اول همراه با اعتیاد می­باشد. براساس نسخه چهارم تجدید نظر شده راهنمایی تشخیصی آماری اختلالات روانی (DSM-IV-TR) مشخصه اختلال  افسردگی خلق افسرده با احساس غمگینی، اعتماد به نفس پایین و بی علاقگی به هر نوع فعالیت و لذت روزمره مشخص می­باشد. احتمال همبودی اختلال­های روانپزشکی در افراد مبتلا به اختلال­های مصرف مواد را سه برابر بیشتر می­دانند (Sinha, 2001).

بیان مسئله

وابستگی به مواد یا اعتیاد به مواد مخدر در همه­ی مشاغل، سطوح تحصیلی و طبقه­ی اقتصادی، اجتماعی دیده می­شود و به افراد و اقشار خاصی اختصاص ندارد. با توجه به شیوع بالای وابستگی به مواد و دشواری­های درمان آن، تلاش برای شناسایی عوامل خطر ابتلا به این مشکل در جمعیت­های مختلف بسیار ضروری است.

در جهان پیشرفت زیادی در درک چرایی شیوع مصرف مواد مخدر و یافتن مناسب­ترین راه پیشگیری و درمان­های آن ایجاد شده است.

دلایل مختلفی برای گرایش به انواع مواد مخدر وجود دارد. برخی افراد برای پذیرفته شدن در جامعه به سمت مواد می­روند و برخی دیگر سعی می­کنند خود را رشد یافته­تر و بزرگتر جلوه دهند و برخی برای تسکین خود به مواد پناه می­برند (ابوالقاسمی و همکاران، 1388).

پژوهش­های بالینی متغیرهای گوناگونی را به عنوان پیش­بینی کننده­ی وابستگی به مواد مخدر شناسایی کرده است، که به 4 دسته تقسیم می­شوند: (Newcomp and Richardson, 2004)

1. محیط فرهنگی اجتماعی
2. عوامل بین شخصی
3. عوامل روانی-رفتاری
4. عوامل زیستی- ژنتیکی

مصرف مواد به متغیرهای روان شناختی دیگری از جمله احساس ناامنی و سبک­های دفاعی ناکارآمد نیز بستگی دارد.

زینالی و همکاران (1386)، در مطالعه­ای که با هدف بررسی زمینه­های پیش اعتیادی معتادان و مقایسه­ی آن با افراد غیرسالم انجام دادند، به این نتایج دست یافتند که وجود زمینه و استعداد ویژه برای قبول و مصرف مواد مخدر ضروری است و اینکه زمینه­های پیش اعتیادی معتادان نظیر خصوصیات شخصیتی، روابط خانوادگی، شیوه­ی زندگی و عقاید آنها به­طور معناداری متفاوت از افراد سالم است.

با مطالعه­ی پژوهش­های گذشته به نظر می­رسد که متغیرهایی از جمله هیجان­خواهی، پرخاشگری، ابراز وجود و افسردگی ممکن است رابطه­ی نزدیکی با گرایش به مواد داشته باشد (زرگر و همکاران، 1387).

یکی از مواردی که به عنوان پیش­بینی کننده­ی وابستگی به مواد مخدر در نظر گرفته می­شود ابراز وجود می­باشد. در اصل یکی از مهارت­های زندگی، مهارت ابراز وجود کردن می­باشد که به معنای ابراز عقاید، احساسات و افکار، به صورت شایسته و به گونه­ایست که به هیچ کس، بی­احترامی روا نداریم و حق کسی را نیز ضایع نکنیم. ابراز وجود باعث افزایش عزت نفس، بیان منطقی افکار و احساسات، کاهش اضطراب، بهبود مهارت­های اجتماعی- ارتباطی و ملاحظه حقوق دیگران و در عین حال گرفتن حق خود شده و در نهایت منجر به افزایش میزان رضایت از زندگی و شادکامی می­شود (مرادپور و همکاران، 1392).