1-5 فرضیه تحقیق. 5

1- 6 قلمرو تحقیق. 6

1-7 محدودیتهای تحقیق. 7

1-8 مفاهیم واژه‎ها 8

فصل دوم: مرور منابع ، ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1 ادبیات تحقیق. 10

2-1-1- ژئوپلیتیك. 11

2-1–1–1- مفهوم ژئوپلیتیک.. 11

2-1-1-2- پیدایش ژئوپلیتیک.. 13

2-1–1–3– رویکرد ژئوپلیتیک.. 13

2-1-1-4- ژئوپلیتیک سنتی. 15

2-1–1-5- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی. 15

2-1–1-6– رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی. 17

2-1– 1-6– 1- چشم انداز ژئوپلیتیک انتقادی. 19

2-1–1-7– ژئوپلیتیک در ادوار مختلف.. 20

2-1– 1-8– ارتباط ژئوپلیتیک با سایر علوم 22

2-1–1-8–1- جغرافیای سیاسی به عنوان پدر ژئوپلیتیک.. 22

2-1–1-8–2- رابطه ی ژئوپلیتیک و تاریخ. 23

2-1–1-8–3- رابطه ی مطالعات امپریالیسم با ژئوپلیتیک.. 24

2-1–1-8–4- ژئوپلیتیک و ژئواستراتژی. 25

2-1–1-9– ژئوپلیتیک جهان دو قطبی. 27

2-1–1-9–1 دوره ی خصومت و دشمنی. 27

2-1–1-9–2 دوره ی همزیستی مسالكت آمیز. 28

2-1–1-9–3 دوره ی احیا 28

2-1–1-10– ژئوپلیتیک جنگ سرد 29

2-1–1-11– ژئوپلیتیک بازدارندگی. 33

2-1–1-12– ژئوپلیتیک نظم جهانی. 35

2-1–1-12–1 نظریه ی ژئوپلیتیکی یوردیس فون لوهازن. 36

2-1–1-12–2 نظریه‎های ادوارد لوت واك و ژان شرایبر. 37

2-1– 1-13– دیدگاه‎های جدید ژئوپلیتیک.. 38

2-1– 1-13–1- بری بوزان و نظریه ی 4+1. 39

2-1–1-13–2- فرانسیس فوكویاما و تئوری پایان تاریخ. 40

2-1–1-13–3- نایخت من و نظریه ی جهان چهارم 42

2-1–1-13–4- والرشتاین و تئوری ژئوكالچر. 43

2-1–1-13–5- تئوری ژئوپلیتیک گلاسنر. 45

2-1–1-13–6-‎هانتینگتون و نظریه ی برخورد تمدن‎ها 46

2-1– 1-14– چشم انداز تئوری‎های ژئوپلیتیک.. 48

2-1– 1-15– تحولات در ماهیت ژئوپلیتیک.. 49

2-1– 1-16– وزن ژئوپلیتیک.. 50

2-1–1-17– چالش ژئوپلیتیکی. 51

2-2 پیشینه تحقیق. 51

فصل سوم: روش اجرای تحقیق، مواد و روش

3-1 روش اجرای تحقیق. 55

3-1-1 نوع روش تحقیق. 55

3-1-2 روش گردآوری اطلاعات.. 55

3-1-3 ابزار گردآوری اطلاعات.. 55

3-1-4 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 56

3-2 ویژگی‎های جغرافیایی و مختصات فرهنگی خاورمیانه 56

3-2-1-مرزخاورمیانه 60

3-2-2- اصطلاح اروپایی. 62

3-2-3- اقتصاد 62

3-2-4- نواحی خاورمیانه 63

3-3 موقعیت ژئوپلیتیک کشورهای اسلامی‎در خاورمیانه 63

3-3-1-‎‎ایران. 64

3-3-2- لبنان. 71

3-3-3- سوریه 74

3-3-4- فلسطین. 77

3-3-5- عراق. 80

3-3-6- عمان. 83

3-3-7- بحرین. 83

3-3-8- کویت.. 84

3-3-9- اردن. 88

3-3-10- قطر. 92

3-3-11- اسرائیل. 93

3-3-12- مِصر. 95

3-3-13- لیبی. 96

3-3-14- اَلجَزایر. 97

3-3-15- افغانستان. 99

3-3-16- عربستان. 101

3-3-17- ترکیه 103

3-3-18- تونِس.. 104

3-3-19- مراکش.. 106

3-3-20- امارات متحده عربی. 109

فصل چهارم:‎یافته های تحقیق

4-1- مقدمه 114

4-2 مناطق جغرافیایی کشورهای اسلامی. 116

4-3 جایگاه جهانی اسلام درنظریه‎های ژئوپلیتیک.. 117

4-4 اهمیت ژئوپلیتیکی خاورمیانه 125

4-5 طرح خاور میانه بزرگ.. 127

4-6 بیداری اسلامی و ژئوپلیتیك جدید قدرت در خاورمیانه 130

4-7 بیداری اسلامی‎و ژئوپلیتیک خاورمیانه امروز. 131

4-8 بیداری اسلامی؛ بررسی تقابل‎ها و تعامل‎ها 133

4-9 تحلیل ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و در جهان اسلام 134

4-9-1- ژئوپلیتیک‎‎ایران قبل از انقلاب اسلامی. 134

4-9-1-1-‎‎ایران و ژئوپلیتیک دو قطبی. 134

4-9-2- موقعیت‎‎ایران در پیمان سنتو. 136

4-9-2-1- ژئوپلیتیک‎‎ایران، حدفاصل پیروزی انقلاب تا آغاز جنگ تحمیلی. 136

4-9-2-2- استراتژی ژئوپلیتیکی صدور انقلاب.. 137

4-9-2-3- معنا و مفهوم صدور انقلاب.. 137

4-9-2-4- انزوای ژئوپلیتیک‎‎ایران. 138

4-9-3- ژئوپلیتیک‎‎ایران پس از وقوع جنگ تحمیلی. 140

4-9-3-1- نقش جنگ در شکل‏گیری ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه 141

4-9-4- استراتژی تنبیه متجاوز‎‎ایران و صف‌بندی‌های جدید ژئوپلیتیک.. 143

4-9-5- تحلیل ژئوپولیتیکی جایگاه ترکیه در جهان اسلام 145

4-10 انقلاب اسلامی و ترکیه 148

فصل پنجم: جمع بندی ، نتیجه گیری و پاسخ به فرضیات

5-1- نتیجه گیری و جمع بندی. 151

5-2- ارزیابی فرضیه 153

منابع و ماخذ 159

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                      صفحه

 

جدول 2-1 تفاوت‎های ژئوپلیتیک سنتی و ژئوپلیتیک انتقادی. 19

جدول 2-2 الگوهای متغیر قدرت ژئوپلیتیکی 2002-1815. 21

جدول 4-1 مقایسه گفتمان های مختلف اسلامی. 132

 

 

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                      صفحه

نقشه 1-1 نقشه کشورهای مسلمان. 7

نقشه 1-1 نقشه کشورهای مسلمان. 7

نقشه 3-1 نقشه موقعیت جغرافیایی خاورمیانه 61

نقشه 3-2. 74

نقشه 3-3 نمایی از کشور کویت.. 87

نقشه 3-4 تقسیمات سیاسی کشور اردن. 91

نقشه 3-5 موقعیت سیاسی کشور مراکش.. 108

نقشه 3-6 سیاسی کشور امارات متحده عربی. 110

نقشه 3-7 مناطق شیعه نشین( هلال شیعی) 112

نقشه 3-8 کشورهای مسلمان(سبز پررنگ 100درصد مسلمان و زرد 50درصد مسلمان) 113

 

 

 

 

چکیده

این تحقیق تلاش دارد با روش توصیفی – تحلیلی همراه با مطالعات کتابخانه‎‎ای واسنادی به واكاوی جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام پرداخته و علل، زمینه‎ها و منشاء این جایگاه را مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرار دهد. مهمترین اهداف تحقیق جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام ،شناسایی ومعرفی کشور اسلامی‎در خاورمیانه وارائه راهکار‎های لازم در جهت بهبود روابط کشورهای اسلامی‎در خاورمیانه و سایر کشورهای اسلامی‎‎می‎باشد. در مجموع نتایج تحقیق نشان می‎دهد که منطقه خاورمیانه بدلیل قابلیت‎ها وتوانمندیهای ویژه درعرصه‎های مختلف اقتصادی،سیاسی،نظامی و فرهنگی اجتماعی، همواره وبه خصوص درطی دهه‎های اخیراعتبارونقش خودرابه عنوان منطقه ای راهبردی در سیاست بین الملل حفظ كرده است.موقعیت واهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی وژئواکونومیکی‎‎این منطقه باعث شده که خاورمیانه همواره درپیش برد طرح‎های راهبردی غرب و به خصوص آمریکا جایگاه منحصر به فردی داشته باشد و قدرت‎های بزرگ همیشه منافع مهمی‎را برای خودشان در‎‎این منطقه از جهان متصور باشند. بیداری اسلامی ماههای اخیر که متأثر از انقلاب اسلامی است، دسته‌بندی‌های قدرت را در این منطقه، تحت تأثیر قرار داده است. بروز تحولات سریع وغیر قابل انتظار در كشورهای اسلامی منطقه به ویژه كشورهایی همانند تونس، مصر، لیبی، یمن و. . . بار دیگر این منطقه را به مركز سیاست‎های بین المللی و كانون رقابت‎های ژئوپلیتیكی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای تبدیل كرد. بنابراین آنچه که در حال حاضر درخاورمیانه درحال قدرت‎ی‎ابی می‎باشد اندیشه مقاومت و بیداری اسلامی‎با محوریت ملتهای مسلمان منطقه می‎باشد. با شکست پروژه ناسیونالیسم عربی و سوسیالیسم عربی و خلاء موجود در فضای روشنفکری جهان عرب الترناتیو تفکر مقاومت اسلامی‎قوت‎یافته است. همچنین آنچه دنیای غرب از تحقق آن در خاورمیانه واهمه دارد، خروج کشورها و ملتهای منطقه از وابستگی به غرب و استقلال خواهی است. حال اگر‎‎این «استقلال طلبی» با چاشنی «هویت اسلامی» تلفیق گردد، به سالها وابستگی جهان اسلام به غرب پایان خواهد داد. دنیای اسلامی‎که با ظرفیتهای کم نظیرسیاسی و اقتصادی می‎تواند سایر مکاتب دنیایی و مادی را فرو دست خود ببیند.

بطور کلی اکثر فعالیتها در‎‎این منطقه حرکت به سوی استقلال و خودکفایی است. محور «مقاومت» در منطقه خاورمیانه توانسته است با تکیه بر اندیشه اسلامی‎سنگرهای طرح خاورمیانه بزرگ را‎یکی پس از دیگری فتح نماید و‎‎اینک با توجه به فرهنگ مشترک مردم منطقه، زمان شکل گیری رسمی‎«خاورمیانه اسلامی‎با ویژگی «استقلال خواهی» است.

 

كلید واژه‎ها: ژئوپلیتیک، جهان اسلام ،کشورهای خاورمیانه

 

یک مطلب دیگر :

 

 

یک مطلب دیگر :

 

مقدمه

خاورمیانه منطقه‌ای است که سرزمین‌های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس را شامل می‌شود. خاورمیانه بخشی از آفریقا– اوراسیا‎یا به طور خاص آسیا شمرده می‌شود و در بعضی موارد جزئی از آفریقای شمالی را در برمی‌گیرد.‎‎این ناحیه گروه‌های فرهنگی و نژادی گوناگونی از قبیل فرهنگهای عربی، تركی، بربرها، بلوچی، ایرانی، کردی، اسرائیلی و آشوری را در خود جای داده‌است.

جهان اسلام اصطلاحی است برای سرزمین‌هایی که بیشتر مردم آن پیرو دین اسلام باشند. پیروان اسلام بیش از‎یک میلیارد نفر تخمین زده می‌شوند که پیرو‎‎ایین محمد فرزند عبدالله (پیامبر مسلمانان) از مردمان حجاز و‎‎ایینی با قدمت بیش از ۱۴۰۰ سال (سال قمری) هستند.

کشورهای اسلامی‎به کشورهایی گفته می‌شود که دین رسمی‎آن‌ها‎یا دین بیشتر جمعیت آنان اسلام است. بیشتر کشورهای اسلامی‎در خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا، و جنوب شرقی آسیا هستند.

اهمیت خاورمیانه دلایل زیادی دارد و به مسائل و موضوعات مختلفی برمی‌‌گردد. از لحاظ فرهنگی، خاورمیانه محل ظهور همه ادیان الهی است و به همین دلیل مردم‎‎این منطقه بسیار دین‌باور هستند؛ به لحاظ جغرافیایی خاورمیانه محل اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا است؛ به لحاظ ژئوپلیتیكی نقاط مهمی‎مثل باب‌‌المندب، تنگه هرمز و كانال سوئز در خاورمیانه واقع شده است و نقاط بسیار مهم استراتژیك در سطح جهان هستند؛ به لحاظ اقتصادی منطقه خاورمیانه بیش از ۶۴ درصد مخازن نفت و گاز دنیا را در خودش جای داده است كه‎‎این هم‎ی‎ك موقعیت ممتاز به منطقه بخشیده است. از دیرباز‎ یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش نیز تمام قدرت‌‌های بین‌‌المللی و استعمارگران تلاش كرده‌‌اند تا در‎‎این منطقه حضور داشته باشند؛ پرتغالی‌‌ها، هلندی‌ها، فرانسوی‌‌ها، انگلیسی‌‌ها و آمریكایی‌‌ها پس از جنگ جهانی دوم تلاش كردند در‎‎این منطقه حضور داشته باشند و استراتژیست‌‌های بزرگ همواره درطول تاریخ گفته‌‌اند كه برای تسلط بر جهان باید بر خاورمیانه مسلط بود.این‎ی‎ك واقعیت است. باتوجه به موارد فوق ‎‎این تحقیق در نظر دارد تا جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام رامورد بررسی قرار داده و ارائه راهکار نماید.‎‎این تحقیق شامل 5 فصل می‎باشد که در فصل اول به کلیات تحقیق شامل بیان مساله، سوالات تحقیق، فرضیه­ها، واژه‎ها و مفاهیم پرداخته، در فصل دوم به ادبیات تحقیق و مبانی ومفاهیم و پیشینه تحقیق می‎پردازد، درفصل سوم به روش اجرای تحقیق، مواد و روشها ، در فصل چهارم به‎یافته های تحقیق پرداخته و در فصل پنجم به ارزیابی فرضیه و نتیجه گیری و پیشنهادها و منابع و ماخذهای مورد استفاده در تحقیق را بیان می‎کنیم.

 

 

 

 

فصل اول کلیات تحقیق

1-1 بیان مساله

گرچه خاورمیانه کانون پیدایش سه کیش بزرگ اسلام، مسیحیت و‎ی‎هود بوده است، اما فرهنگ مردم در خاورمیانه بر معتقدات اسلام بنیان نهاده شده است. موقعیت منحصربه فرد جغرافیایی، خاورمیانه، را به منطقه‎‎ای استراتژیک تبدیل کرده است زیرا‎‎این قلمرو در مرکز سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا قرار گرفته و کوتاهترین راه‎های هوایی و آبی اروپا و آسیا از‎‎این منطقه عبور می‎کنند. درقرن نوزدهم، منافع تجاری و اهمیت سیاسی منطقه، دست به دست هم دادند تا قدرتهای مادی اروپایی به امید اقامت نامحدود، استعمارگری و استیلای خود را بر سرزمین‎های خاورمیانه تحکیم بخشند. اصطلاح خاورمیانه (Middleast) نخستین بار در سال 1902 میلادی توسط «ا. ت. ماهان » متخصص تاریخ دریایی در بحثی پیرامون استراتژی دریایی بریتانیا در ارتباط با فعالیت‎های روسیه در‎‎ایران و پروژه احداث راه آهن بغداد توسط آلمانی‎ها، به کار گرفته شد، و به تدریج رسمیت‎ی‎افت. گرچه امروزه به طور معمول منظور از خاورمیانه منطقه‎‎ای است که از نظر وسعت به مراتب وسیع تر از آنچه «ماهان » درنظر داشت، ولی آثار استراتژیک‎‎این اصطلاح باقی مانده است. خاورمیانه شامل کشورهای‎‎ایران، افغانستان، ترکیه و کشورهایی است که در شبه جزیره عربستان و شمال آن و دره نیل واقع شده اند.‎‎این منطقه با حدود دوازده میلیون کیلومتر مربع مساحت (10% وسعت زمین) 300 میلیون نفر سکنه دارد که معادل 5% سکنه جهان را تشکیل می‎دهد و برحسب جاذبه‎های جغرافیایی و آب و هوایی در منطقه پراکنده شده اند و‎‎این ویژگی نه تنها در مقایسه دو واحد سیاسی (دو کشور) قابل مشاهده است، بلکه در هریک از سرزمین‎ها به چشم می‎خورد. خاورمیانه گرچه از نظر قلمرو جغرافیایی و مشخصات فرهنگی، منطقه‎‎ای محدود شده و کاملا بسته نیست، ولی به لحاظ محیط فیزیکی و الگوهای اجتماعی و انسانی هویت مختص خود را دارد. منطقه خاورمیانه که به زعم بسیاری از کارشناسان مهم ترین زیرسیستم جهان به شمار می‎رود و از آن به عنوان منطقه‌ی‎ هارتلند و‎یا از بخشی از آن نام می‎برند، همواره کانون توجه مراکز استعماری جهان بوده است و از دیرباز نقش بسیار مهمی‎ در راهبرد امنیتی‎‎این کشورها بویژه‎‎ ایالات متحده امریكا داشته است.

اهمیت خاورمیانه دلایل زیادی دارد و به مسائل و موضوعات مختلفی برمی‌‌گردد. از لحاظ فرهنگی، خاورمیانه محل ظهور همه ادیان الهی است و به همین دلیل مردم‎‎این منطقه بسیار دین‌باور هستند؛ به لحاظ جغرافیایی خاورمیانه محل اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا است؛ به لحاظ ژئوپلیتیكی نقاط مهمی‎مثل باب‌‌المندب، تنگه هرمز وكانال سوئز در خاورمیانه واقع شده است و نقاط بسیار مهم استراتژیك در سطح جهان هستند؛ به لحاظ اقتصادی منطقه خاورمیانه بیش از ۶۴ درصد مخازن نفت و گاز دنیا را در خودش جای داده است كه‎‎این هم‎ی‎ك موقعیت ممتاز به منطقه بخشیده است. ازدیرباز‎ یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش نیز تمام قدرت‌‌های بین‌‌المللی و استعمارگران تلاش كرده‌‌اند تا در ‎‎این منطقه حضور داشته باشند؛ پرتغالی‌‌ها، هلندی‌ها، فرانسوی‌‌ها، انگلیسی‌‌ها و آمریكایی‌‌ها پس از جنگ جهانی دوم تلاش كردند در‎‎این منطقه حضور داشته باشند و استراتژیست‌‌های بزرگ همواره در طول تاریخ گفته‌‌اند كه برای تسلط بر جهان باید برخاورمیانه مسلط بود.‎‎این یک واقعیت است. باتوجه به موارد فوق ‎‎این تحقیق در نظر دارد تا جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام رامورد بررسی قرار داده و ارائه راهکار نماید.

 

 

1-2 ضرورت تحقیق

اهمیت و ضرورت‎‎این پژوهش از آنجا ناشی می‎شود که با مطالعات و بررسی‎های به عمل آمده و با توجه به تحقیقات صورت گرفته در ارتباط با جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام محدود و اندک می‎باشد. لذا به نظر می‎رسد با انجام‎‎این پژوهش تا حدودی خلأ و جای خالی پژوهش‎ها و تحقیقات صورت گرفته در‎‎این زمینه مرتفع گردد. و از سوی دیگر اهمیت‎‎این موضوع از آنجا ناشی می‎شود که بررسی جایگاه کشورهای خاورمیانه بدلیل موقعیت خاص هریک ازآنها نشان می‎دهد که نقش‎‎این کشورها در جهان اسلام تا چه حد می‎تواند در ژئوپلیتیک کشورهای خاورمیانه تاثیر گذار می‎باشد.

 

1-3 پرسش اصلی تحقیق

جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام چگونه است؟

 

 

1-4 اهداف تحقیق

جایگاه ژئوپلیتیکی کشورهای خاورمیانه در جهان اسلام

شناسایی ومعرفی کشور اسلامی‎در خاورمیانه

1-1-بیان مسئله4

1 -2- سؤالات تحقیق7

1-3 -فرضیه‌های تحقیق7

1-4-هدف اصلی از اجرای این تحقیق8

1-5- دلایل توجیهی و ضرورت انجام طرح8

1-6-پیشینه تحقیق 9

1-6-1-پیشینه تحقیق در جهان 9

1-6-2- پیشینه تحقیق در ایران11

1-7- مبانی نظری (مفاهیم و تعاریف) 16

1-7-1-پسماند16

1-7-2- انواع پسماند16

1-7-3-روش های دفع زباله19

1-7-4- مکانیابی23

1-7-4-1- مکان یابی محل دفن زباله23

1-7-4-2-ضوابط و معیارهای انتخاب مکان مناسب برای دفن زباله25

1-7-4-3-کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان یابی دفن پسماند29

 

فصل دوم : معرفی منطقه مورد مطالعه

2-1-موقعیت جغرافیایی شهر بیستون30

2-2-توپوگرافی31

2-2-1-شیب32

2-2-2-جهت شیب33

2-3-زمین‌شناسی34

2-3-1-سنگ‌های آهکی دشت بیستون34

2-3-2-گسل36

2-3-3-چینه شناسی منطقه بیستون37

2-4-ژئومورفولوژی 42

2-5-مکان های ناپایدار43

2-5-1-ریزش سنگ43

2-6- وضعیت هیدرولوژی و ژئوهیدرولوژی45

2-6-1-منابع آب زیرزمینی45

2-6-2-منابع آب‌های سطحی47

2-6-3-مخروطه افکنه49

2-7- اقلیم (بارش) 51

2-8-ویژگی هی جمعیتی شهر بیستون53

فصل سوم :مواد و روش ها

۳-1- مقدمه5

3-2-روش های گردآوری داده ها و اطلاعات55

3-2-1-روش کتابخانه ای55

3-2-2-روش مشاهده56

3-2-3-روش پرسشنامه56

3-3-مواد و ابزار مورد استفاده در تحقیق56

3-3-1-نرم افزارهای مورد استفاده58

۳-3-2-لایه های مورد استفاده58

3-4- روش تحقیق58

3-4-1-مدل های تصمیم گیری چند معیاره MCDM58

3-4-2-روش تحلیل سلسله مراتبی AHP60

3-4-3-منطق بولین64

3-5-جمع‌آوری اطلاعات و انجام  تحلیل های مکانی آماری64

3-6-مکانیابی محل دفن پسماندبا استفاده از GIS65

3-6-1-ساختار لایه های اطلاعاتی و ورود اطلاعات به محیط GIS65

3-6-2-مدل درونیابی کریجینگ 65

3-6-3-ترکیب لایه ها و بدست آوردن مکان مناسب با استفاده از Index overlay66

فصل چهارم : یافته های تحقیق

4-1-بررسی وضعیت موجودمدیریت پسماند شهر بیستون و شناسایی مشکلات 68

4-2-عملیات مکان یابی جهت دفع مواد زائد69

4-3-مساحت زمین مورد نیاز جهت دفن69

4-3-1-نرخ رشد جمعیت69

4-3-2-حجم تولید سالانه زباله69

4-3-3-ارتفاع و شکل محل دفن70

4-4-فاکتورهای توصیه شده برای عوامل هیدروژئومورفولوژیکی مکان یابی دفن زباله71

4-5-پهنه بندی مکان‌های مناسب دفن زباله72

4-5-1-تعیین ضریب اهمیت معیارها73

4-5-2-تلفیق لایه ها با اسفاده از قواعد تصمیم گیری MAPM76

4-5-2-1-تلفیق با منطق بولین76

4-5-2-1-1-نقشه های تهیه شده با منطق بولین77

4-5-2-2-تلفیق با روش AHP82

4-5-2-2-1-نقشه های تهیه شده با استفاده از مدل  AHP83

فصل پنجم : بحث و نتیجه‌گیری

5-1-مقدمه 91

5-2-خلاصه و نتیجه‌گیری91

5-3-تحلیل فرضیات94

5-4-پیشنهادات    96

منابع و مآخذ   97

 

 

شکل 1-1-روش دفن مدرن زباله25

شکل۲-1-موقعیت جغرافیایی شهر بیستون31

شکل۲-2-نقشه مکان های ناپایدار44

شکل2-3- عکس ریزش سنگ در پایکوه های دیواره بیستون45

شکل 2-4-نقشه شیب دشت بیستون32

شکل۲-5-نقشه جهت شیب دشت بیستون33

شکل۲-6-نقشه زمین‌شناسی دشت بیستون36

شکل۲-7-مقطع زمین‌شناسی دشت بیستون42

شکل 2-8 نقشه چاه های دشت بیستون 47

شکل2-9-نقشه رودخانه های دشت بیستون49

شکل2-10-نقشه مخروطه افکنه های دشت بیستون50

شکل۲-11-نمودار بارندگی ایستگاه های سینوپتیکی استان کرمانشاه51

شکل۲-12-نقشه درونیابی بارش دشت بیستون به روش کریجینگ49

شکل 3-1- نمودار معیارهای مکانیابی دفن پسماند59

شکل 3-2-نمودار مراحل انجام تحقیق65

شکل۴-1-نمودار امتیازات اختصاص یافته به معیارها توسط متخصصان76

شکل۴-2-نقشه استاندارد شده ی رودخانه به روش بولین76

شکل۴-3- نقشه استاندارد شده ی مکان ناپایدار به روش بولین77

شکل۴-4- نقشه استاندارد شده ی مناطق مسکونی به روش بولین77

شکل۴-5- نقشه استاندارد شده ی مناطق حفاظت‌شده به روش بولین78

شکل۴-6- نقشه استاندارد شده ی شیب به روش بولین78

شکل۴-7- نقشه استاندارد شده ی جاده  به روش بولین79

شکل۴-8- نقشه استاندارد شده ی عمق آب زیرزمینی به روش بولین79

شکل۴-9- نقشه استاندارد شده ی کاربری اراضی به روش بولین80

شکل۴-10- نقشه نهایی مکان دفن پسماند  به روش بولین81

شکل۴-12- نقشه استاندارد شده عمق آب زیرزمینی84

شکل۴-13- نقشه استاندارد شده شیب84

شکل۴-11-نقشه استاندارد شده حریم رودخانه85

شکل۴-14- نقشه استاندارد شده جاده86

شکل۴-16- نقشه استاندارد شده فاصله از گسل86

شکل۴-17- نقشه استاندارد شده کاربری اراضی87

شکل۴-18- نقشه استاندارد شده زمین‌شناسی88

شکل۴-19- نقشه استاندارد شده فاصله از مناطق مسکونی89

شکل 4-20-نقشه استاندارد شده مکان ناپایدار89

شکل۴-20-نقشه اولیه مکانیابی شده دفن پسماند به روش AHP90

شکل۵-1-نقشه مکانیابی محل دفن پسماند به روش AHP93

شکل 5-2-موقعیت مخروطه افکنه ها به سایر عوامل هیدروژئومورفولوژیکی96

 

جدول۳-1-لایه های استفاده  شده در تحقیق 56

جدول ۳-2-وزن دهی به عوامل براساس ارجعیت به صورت مقایسه زوجی60

جدول 3-3-شاخص ناسازگاری تصادفی

جدول۴-1-امتیازبندی عمق آب زیرزمینی به متر69

جدول ۴-2-ماتریس اولیه وزن دهی به معیارها با استفاده از روش مقایسه دوتایی72

جدول 4-3-ماتریس نرمال مقایسه معیارها و ضریب اهمیت71

جدول۴-4- ارزش لایه های مورد استفاده در روش بولین 75

جدول ۴-5- امتیاز بندی عمق آب زیرزمینی82

جدول۴-6- امتیاز بندی فاصله از آبهای سطحی82

جدول۴-7- امتیاز بندی فاصله از جاده82

جدول۴-8- امتیاز بندی فاصله از شهر82

جدول۴-9- امتیاز بندی فاصله از روستا82

جدول ۴-10- امتیاز بندی کاربری اراضی82

جدول ۴-11- امتیاز بندی فاصله از گسل ها 83

جدول ۴-12- امتیاز بندی شیب83

جدول ۵-1-ویژگی های سه مکان بدست آمده جهت دفن پسماند شهر بیستون به روش بولین92

جدول ۵-2-ویژگی های سه مکان بدست آمده جهت دفن پسماند شهر بیستون به روش AHP92

 

مقدمه

افزایش روزافزون جمعیت موجب افزایش تولید انواع زباله‌ها در محیط‌های شهری و روستایی شده است. لذا مکان‌یابی محل‌های مناسب دفن پسماند از اقدامات مهم در فرایند مدیریت جامع پسماندهای شهری است. با توجه به اثرات زیست‌محیطی، اقتصادی و اکولوژیکی محل‌های دفن پسماند شهری انتخاب محل دفن باید با دقت و طی یک فرایند علمی صورت بگیرد. اگرچه دفن آخرین گزینه در سلسله‌مراتب مدیریت پسماندهای شهری است اما در کشورهای توسعه‌یافته دفن یک روش معمول می‌باشد و در کشور ایران نیز دفن به عنوان آسان‌ترین و ارزان‌ترین گزینه‌ی مدیریت مواد زائد همواره مورد توجه بوده است. (منوری، ۱۳۷۰). كاربرد این روش، به ویژه در اشكال تلنبار در مقایسه با دیگر گزینه‌ها، به دلیل ارزان بودن و ساده‌ترین نحوه مدیریت موجب گردیده كه بدون برنامه‌ریزی‌های اصولی، دفع پسماندها اغلب در مکان‌های غیر آماده و كنترل نشده صورت گیرد (1990  Karbanda. E). این امر مشکلاتی مانند خروج شیرابه، آلودگی خاک، آتش‌سوزی، پراکندگی زباله، در معرض آلودگی قرار گرفتن آب‌های زیرزمینی و غیره را به وجود آورده است. خروج شیرابه از محل‌های دفن زباله و ماندآب‌های حاصل از آن‌ها معمولاً شامل مقدار قابل‌توجهی مواد آلاینده می‌باشد که ممکن است وارد سفره‌های آب زیرزمینی شده و کیفیت آب را کاهش دهد که برای سلامتی انسان بسیار خطرآفرین است. در صورتی که عملیات دفن بهداشتی

 پسماندها، فرایندی است با مراحل حساس و نیازمند دقت نظر و مطالعات تخصصی و طراحی در مراحل مکان‌یابی، آماده سازی و اعمال مدیریت صحیح در مرحله بهره‌برداری می‌باشد (فتایی، ۱۳۸۵(غالباً تمامی اثرات زیان‌بار پر اهمیت كه در طول ارزیابی اثرات محیط‌زیستی نمایان می‌شوند باید در طول فرایند مکان‌یابی مورد توجه قرار گیرند (2005 Ball J.M,) به جرئت می‌توان گفت كه یك مکان‌یابی صحیح می‌تواند بیش از نیمی از نگرانی‌های موجود در یك محل دفن را مرتفع سازد (حیدر زاده، ۱۳۸۳).

دفن بهداشتی زباله عبارت است از انتقال مواد زائد جامد به محل ویژه‌ی دفن آن‌ها در دل خاک به نحوی که خطری متوجه محیط‌زیست نشود، در هر منطقه‌ای که زمین کافی و مناسب وجود داشته باشد این روش می‌تواند به خوبی مورد استفاده قرار گیرد. دفن بهداشتی زباله یک روش کاملاً قابل‌قبول مطمئن برای دفع زباله‌های شهری است و به عنوان یک جایگزین در مقابل تلنبار کردن زباله مطرح است. پوشاندن مواد به طور موثر از تماس حشرات، جوندگان، حیوانات دیگر و پرندگان با زباله‌ها جلوگیری به عمل می‌آورد (عمرانی،۱۳۸۵).

بنابراین لازم است مطالعات وسیعی برای برنامه‌ریزی طراحی و مکان‌یابی محل دفن زباله‌های شهری با توجه به فاکتورهای موثر در این راستا انجام گیرد در این زمینه معیارها و عوامل متعددی دخالت دارند که هر کدام به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردارند و محدودیت‌های را در انتخاب مکان ایجاد خواهند کرد. از مهم‌ترین این معیارها می‌توان به عوامل مختلفی نظیر معیارهای هیدروژئومورفیک منطقه از جمله مخروطه افکنه، فاصله از آب‌های سطحی، فاصله از چاه‌ها، آب‌های زیرزمینی، لیتولوژی، کاربری اراضی،  شیب، اراضی ناپایدار، بارش، فاصله از مناطق مسکونی و جاده‌ها اشاره نمود دفن بهداشتی پسماندهای شهری مانند هر پروژه مهندسی دیگر به اطلاعات پایه و برنامه‌ریزی دقیق نیازمند است. در انتخاب فاکتورهای متعدد جهت مکان‌یابی دفن بهداشتی مواد زائد تصمیم گیران را به طور ناخودآگاه به سوی استفاده از سیستمی سوق می‌دهد که علاوه بر دقت بالا از نظر سرعت و سهولت انجام در حد بالایی قرار داشته باشد. از جمله این رویکردها استفاده توأم از مدل تصمیم‌گیری چند معیاره و سامانه اطلاعات جغرافیایی است (پناهنده و همکاران ۱۳۸۸) بنابراین به منظور مکان‌یابی محل مناسب دفن پسماند شهر بیستون از نرم‌افزار ARC GIS و مدل AHP استفاده‌شده است. این مدل یک روش ساده محاسباتی بر روی ماتریس‌هاست که با ایجاد سلسله‌مراتب مناسب و پردازش گام به گام مراحل و ترکیب‌بندی آن می‌توان ضرایب وزنی گزینه‌های مختلف را برآورد نمود.

هدف از این پژوهش مکان‌یابی دفن زباله در شهر بیستون با استفاده از معیارهای هیدروژئومورفولوژی منطقه و از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ومدل AHP می‌باشد. این پژوهش سعی دارد تا به مکان‌یابی بهینه محل دفن پسماند شهری که مناسب‌ترین و درعین‌حال با کمترین آثار مخرب زیست‌ محیطی وانسانی راشناسایی و به صورت نقشه ارائه نماید.

 

 

 

 

 

 

فصل اول  کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

۱-1 – بیان مسئله

افزایش جمعیت و توسعه و گسترش شهرها نیاز انسان به مواد مصرفی را روزبه‌روز افزایش داده است. زیادشدن مواد مصرفی موجب افزایش پسماندها می‌شود که انسان به طور فزاینده ای وارد محیط‌زیست می‌نماید. این پسماندها یکی از عوامل مهم آلودگی به حساب می‌آید که با گذشت زمان کیفیت مواد زائد جامد تغییریافته و حجم پسماندها و مواد غیرقابل تجدید افزایش یافته است.) عبدلی۱۳۸۵)

تحول صنایع و تکنولوژی و برخورداری جوامع بشری از وسایل نوین زندگی که موجب رفاه و آسایش بیشتر انسان‌ها گردیده است به نوبه خود مسائل و مشکلاتی را نیز مطرح ساخته که باید در بطن این پیشرفت‌ها و تحولات مورد توجه قرار گیرد. توجه به محیط‌زیست و از آن جمله مواد زائد جامد مسئله‌ای است که در سالهای اخیر مورد توجه خاص جهانیان قرار گرفته است. یكی از اثرات افزایش تدریجی جمعیت در مناطق شهری افزایش میزان زباله و مشكل دفع آن است دفن به عنوان ساده‌ترین و در بسیاری از مناطق كم هزینه‌ترین روش‌های دفع است 2005 )   ( Kontos et al,بنابراین در گذشته برای دفع مواد زائد بیشتر بر آن تكیه شده است. هدف اصلی دفن، دفع مطمئن و طولانی مدت مواد زائد جامد از نقطه نظر سلامتی و زیست‌محیطی است (عبدلی. ۱۳۷۹) بنابراین به منظور كاهش مخاطرات بهداشتی عمومی و اثرات سوء بر محیط‌زیست، وضعیت محیط‌زیست طبیعی و شرایط اجتماعی و اقتصادی منطقه دفن مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد. (امینی، ۱۳۸۵)به منظور غربال سازی سایتهای مناسب در میان مجموعه مکان‌های انتخابی، در این بخش براساس معیارها و پارامترهای حاكم نسبت به اولویت دهی محل‌های انتخاب‌شده در محدوده وسیع مورد مطالعه اقدام می‌گردد. معیارها و پارامترهای تعیین‌کننده در انتخاب محل‌های دفن زائدات جامد هر كدام به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردار بوده و محدودیت‌ها و اولویت‌های از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی انتخاب محل‌های مناسب دفن زائدات ایجاد می‌نمایند. هدف نهایی همه این معیارها یافتن محلی با كمترین اثرات سوء زیست‌محیطی محل دفن زباله شهر می‌باشد. امروزه دفن پسماندهای جامد شهری یکی از مسائل اساسی جوامع شهری و روستایی محسوب می‌گردد. بهبود وضع بهداشت عمومی، ارتقاء سطح زندگی، گسترش فرهنگ مصرف‌گرایی در میان مردم، فزونی روزافزون مراکز صنعتی، کارگاه‌ها و کارخانه‌ گوناگون سبب شده است تا روزانه مقدار زیادی پسماند به صورت جامد وارد فضای عمومی شهر شده و سلامت مردم را در معرض خطر قرار دهد. منظور از پسماند شهری، پسماندهایی است که به صورت معمول از فعالیت‌های روزمره انسان در شهرها، روستاها و خارج از آن‌ها تولید می‌شود از قبیل زباله‌های خانگی، نخاله‌های ساختمانی، پسماندهای بیمارستانی، صنایع و کارخانه‌ها می‌باشد. (چوبانوگلوس ,۱۳۹۰) هنوز در بسیاری از شهرهای دنیا از جمله در شهر بیستون زباله‌ها پس از جمع‌آوری در نزدیک‌ترین محل روی هم انباشته می‌شود که اغلب این مکان‌ها پتانسیل پذیرش مواد زائد به خصوص پسماندهای سمی را نداشته لذا مشکلاتی برای محیط‌زیست و شهروندان ایجاد می‌کند. به همین دلیل مدیریت دفن بهداشتی زباله یکی از روش‌هایی است که در حال حاضر هم پای بازیافت مورد توجه مدیران قرار گرفته است. لازم است که مطالعات وسیعی برای برنامه‌ریزی، و اجرای جایگاه انجام‌شده و فاکتورهای مؤثر در این برنامه‌ریزی و طراحی را در جهت حفظ سلامت و بهداشت شهروندان و منافع آن‌ها و حفظ محیط‌زیست مورد توجه قرارداد. مکان‌یابی یك محل دفن فرآیندی پیچیده است زیرا باید تمامی پارامتر های اجتماعی، زیست‌محیطی و فنی را دارا باشد. هدف از پروسه مکان‌یابی این است كه مناطقی با حداقل خطر برای سلامت عموم و محیط‌زیست شناسایی گردند و از لحاظ اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشند. یك مكان مناسب دفن باید بتواند معیارهای مختلف زیست‌محیطی، سیاسی، اقتصادی، هیدرولوژی، توپوگرافی و دیگر معیارها را برآورده سازد. متأسفانه در كشور ما دستورالعمل مدونی در ارتباط با ضوابط و معیارهای یك مكان دفن بهداشتی وجود ندارد. (عبدلی ۱۳۹۰)

هیدروژئومورفولوژی به مطالعه ناهمواری‌هایی که تحت تأثیر آب به وجود آمده‌اند می‌پردازد. (ولایتی). در ارزیابی محل دفن باید شاخص‌های مختلف هیدرولوژیکی و زمین‌شناسی محل شامل چاه‌های آب و تراز بالای آب زیرزمینی، فاصله محل دفن از دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، دشت‌های سیلاب گیر، وضعیت فیزیکی محل دفن، فاصله محل دفن از مناطق دارای گسل، شیب عمومی زمین و جنس خاك و هم چنین ساختارهای سنگ آهك، كربناته، سنگ شكافته شده یا دیگر ساختارهای سنگی متخلخل که ساختارهای سستی در مقابل تراوش شیرابه و انتشار گازهای تولیدشده به حساب می‌آیند در نظر گرفته شود.( عبدلی ،۱۳۹۰) مکان نادرست برای دفن زباله می‌تواند به هزینه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی منجر شود. از این رو روش‌های مناسب در شناسایی سایت های بالقوه برای دفن زباله به برنامه‌ریزان، مهندسان عمران و توسعه‌دهندگان کمک می کند. نرم‌افزارهای GIS می‌تواندبا انتخاب مکان مناسب  به حفاظت از آلوده شدن زمین و سطح آب، آلودگی هوا و بوی مضر از تخمیر مواد زائد تجزیه نشده در جوامع، دود ناشی از سوختن زباله، بهداشت عمومی و کاهش بار مالی در جهت مکان‌یابی محل دفن بهینه پسماند کمک نماید. (Solmon Gbanie,2013  )

در شهر بیستون روزانه در حدود چهار تن زباله تولید می‌شود که به دلیل عدم وجود تجهیزات بازیافت تمامی آن تلنبار یا سوزانده می‌شود. این خود می‌تواند زمینه بروز مشکلات زیست‌محیطی بهداشتی و اجتماعی فراوان شود. چنانچه محل اولیه دفع زباله در حدود ده سال پیش در کنار کارخانه قند و رودخانه دینور در نزدیک به خروجی شهر مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی عدیده‌ای را به وجود آورده بود. این مکان در کنار رودخانه اصلی شهر بوده و باعث آلودگی آب میشد و هم چنین به دلیل نزدیکی به شهر چهره نامناسبی به شهر توریست پذیر بیستون بخشیده بود و بوی نامطبوع زباله ساکنین شهر را به شدت آزار می‌داد.

مشکلات احتمالی موجود در محل دفن پسماند در شهر بیستون شامل احتمال بروز آلودگی آب‌های زیرزمینی به دلیل واقع بودن بر روی خاک‌ها و سنگ‌های آهکی و وجود چشمه‌های کارستی در اطراف آن، احتمال بروز آلودگی در آب‌های سطحی به دلیل احتمال نفوذ شیرابه و یا ورود رواناب به محل دفن زباله، اشراف داشتن محل دفن به اراضی روستایی پایین‌دست که منجر به انتقال آلودگی به داخل روستاها می‌شود. این پژوهش سعی در پاسخگویی به این مسئله دارد که با توجه به کارستی بودن منطقه، مخرو طه افکنه ها موجود در منطقه مورد نظر مکان‌های مناسبی برای دفن پسماند شهری محسوب می‌شوند یا نامناسب هستند. با توجه به مشکلات عنوان‌شده مکان مناسب برای دفن بهینه پسماندهای شهری مشخص می‌شود چرا که مکان‌یابی مناسب می‌تواند بسیاری از مشکلات قابل پیش‌بینی در یک محل دفن را به شکل قابل‌توجهی مرتفع سازد. روند دفع زباله در سالهای اخیر در شهر بیستون حاکی از عدم توجه به مسائل زیست‌محیطی، بهداشتی اقتصادی و اجتماعی ناشی از دفع غیراصولی زباله‌ها در این شهر است. تلنبار غیراصولی زباله‌ها در نزدیکی شهر بیستون و در ورودی شهر، کنار رودخانه دینور سپس انتقال آن به نزدیکی یکی از روستاهای اطراف حاکی از لزوم انجام مطالعات برای مکان‌یابی محل مناسب دفن پسماند این شهر می‌باشد.

۱ -2- سؤالات تحقیق

۱-شاخص‌های هیدروژئومورفولوژیکی موثر در امر مکان‌یابی محل دفن پسماندهای جامد شهر بیستون کدامند؟

۲-آیا مکان‌های فعلی دفن پسماندهای شهری بیستون مطابق معیارهای هیدروژئومورفولوژیکی می‌باشند؟

۳- پهنه‌های مناسب برای دفن زباله‌های جامد در منطقه مورد مطالعه کدام‌اند؟

 

۱-3–فرضیه‌های تحقیق

۱-محل کنونی دفن پسماندهای شهری با شاخص‌های هیدروژئومورفولوژیکی منطبق نیست.

۲-وزن شاخص‌های هیدروژئومورفولوژیکی در انتخاب محل مناسب دفن پسماندها بیش از سایر عوامل است.

۳-مخروطه افکنه های منطقه مکان‌های مناسبی برای دفن زباله هستند.

۱-4-هدف اصلی از اجرای این تحقیق

هدف اصلی از اجرای این تحقیق اعمال انواع عملیات تحلیل‌های مکانی با بهره‌گیری از فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی به منظور مکان‌یابی محدوده‌های بهینه با حداقل اثرات سوء زیست‌محیطی برای دفن پسماند شهری بیستون است. بررسی نتایج نشان می‌دهد مدل منتج از روش AHP ضمن انتخاب مکان دفن زباله در منطقه قابل‌قبول، سایر مناطق را نیز پیشنهاد می‌کند و در نهایت بهترین و به صرفه‌ترین مکان را از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی معرفی می‌نماید.

۱-5-دلایل توجیهی و ضرورت انجام تحقیق

تا سال ۱۳۸۵ زباله‌های شهر بیستون در کنار پل خروجی شهر در مجاورت رودخانه دینه ور رود در ورودی شهر با مساحتی حدود یک کیلومتر تلنبار می شده است. به دلیل مشکلات ایجادشده از جمله مدفون شدن پل تاریخی بیستون معروف به «پل صفوی» که قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد در انباشت زباله‌های شهر بیستون، که تأثیرات شیمیایی زباله‌ها و فعل و انفعالاتی که صورت می‌گیرد، آسیب‌های زیادی به این اثر ارزشمند تاریخی رسانده و همچنین باعث آلودگی آب رودخانه‌های «دینه ور» و «گاماسیاب  شده بود. تأثیر این زباله‌ها به اضافه پساب کارخانه قند در شهرک سر پل بیستون که به رودخانه «گاماسیاب» وارد می‌شود، موجب مرگ هزاران ماهی و همچنین آسیب رساندن به محیط‌زیست شده است. پسماندهای تلنبار شده به دلیل منظره نامناسب، بوی نامطبوع و مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی که برای ساکنان شهر به وجود آورده بود محل دفع زباله تغییر یافت و در دره‌ای نزدیک روستای کمینجه برای دفع زباله در نظر گرفته شد که با مخالفت ساکنان روستا مواجه شد. در حال حاضر زباله‌ها در چاله هرسین – صحنه دفع می‌شود. که شهرداری بیستون سعی در بستن قرارداد با شرکت بازیافت کرمانشاه دارد لازم به ذکر است که قبلاً نیز اقداماتی جهت عقد قرارداد صورت گرفته است ولی به دلیل تغییر مدیریت و وضعیت نامناسب مالی شهرداری بیستون با شکست مواجه شده است.

با توجه به مشکلات بهداشتی، زیست‌محیطی پیش‌آمده بررسی فاکتورهای مختلف انسانی و طبیعی از جمله معیارهای هیدروژئومورفولوژی برای مکان‌یابی بهینه محل دفن پسماند شهری بیستون ضرورت می‌یابد.

۱-6-پیشینه تحقیق

۱-6-1-پیشینه تحقیق در جهان

در زمینه مکان‌یابی محل دفن مواد زائد شهری تألیفات و تحقیقات متعدد و مختلفی در قالب کتاب و مقالات علمی و پایان‌نامه صورت گرفته است و در کشورهای پیشرفته مدت‌هاست که از GIS در مکان‌یابی اراضی شهری استفاده می‌شود و تحقیقات زیادی نیز صورت گرفته است که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

در سال ۱۹۹۲ ویلیام هندریکس و دیوید باکلی[1] در پژوهشی با عنوان کاربرد GIS در مکان‌یابی محل دفن مناسب زباله در ایالت ورمونت امریکا، منطقه‌ای ۲۱۰ هکتاری را از لحاظ شاخص‌های فیزیکی و اقتصادی چون خاک مناسب، عمق سنگ مادر، کاربری زمین، آب‌های سطحی، پهنه بندی ارتفاعی و… مورد ارزیابی قرار داده و مکان مناسب دفن زباله را در اطراف ناحیه Mad شناسایی نمودند.

گارنر و همکاران (۱۹۹۹) [2]در زمینه به‌کارگیری روش AHP در مکان‌یابی محل دفن تحقیقی انجام داده‌اند که در آن تلفیقی از روش فازی در محیط رستری برای غربال اولیه مکان‌های دفن در کشور تایلند

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه		عنوان مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش
2	1- بیان مسأله­ی پژوهش
3	1- 1- هدف­های پژوهش
3	2- 1- نوع پژوهش
3	3- 1- جامعه­ی آماری، حجم نمونه و روش نمونه­گیری
4	4- 1- روش گردآوری داده­ها و اطلاعات
4	5- 1- روش تجزیه و تحلیل داده­ها و اطلاعات
4	6- 1- ابزارهای مورد استفاده در پژوهش
5	7- 1- پیشینه­ی پژوهش
فصل دوم: ماهیت تابش خورشید
11	2- تابش خورشید
15	1- 2- عوامل مؤثر در شدت تابش خورشید
16	1- 1- 2- میزان انرژی گسیل­شده از خورشید
16	2- 1- 2- فاصله­ی زمین تا خورشید
18	3- 1- 2- ارتفاع خورشید (زاویه­ی تابش خورشید)
20	4- 1- 2- مدت­زمان تابش خورشید (طول روز)
23	2- 2- تأثیر جو زمین در شدت تابش خورشید
26	3- 2- مؤلفه­های تابش خورشید
26	4- 2- روش­های تابش­سنجی
فصل سوم: مواد و روش­ها
29	3- مواد و روش­های به کار رفته در پژوهش
29	1- 3- تحلیل فضایی تابش ورودی
31	2- 3- محاسبه­ی ضریب تغییرپذیری
38	3- 3- فرآیند درون­یابی
38	1- 3- 3- روش­های درون­یابی دقیق یا قطعی
38	1- 1- 3- 3- روش معکوس فاصله­ی وزنی
39	2- 1- 3- 3- توابع شعاع­محور
39	2- 3- 3- روش­های درون­یابی تقریبی یا زمین­آمار
40	1- 2- 3- 3- روش کریجینگ
40	3- 3- 3- اعتبارسنجی روش­های درون­یابی
40	4- 3- خوشه­بندی
46	5- 3- نیازهای گرمایشی و سرمایشی محیط و روش­های برآورد آن
49	6- 3- محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی
فصل چهارم: نتایج و یافته­های پژوهش
52	4- تحلیل فضایی و زمانی تابش ورودی
62	1- 4- تغییرپذیری تابش ورودی
64	2- 4- تحلیل فضایی دمای هوا در فصول گرم و سرد
66	3- 4- تحلیل فضایی درجه – روزهای سرمایش و گرمایش در فصول گرم و سرد
67	4- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به تابش ورودی در فصول گرم و سرد
68	5- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به دمای هوا در فصول گرم و سرد
68	6- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به درجه – روزهای گرمایش و سرمایش
74	7- 4- محاسبه­ی نسبت تابش خورشید به بار گرمایشی
فصل پنجم: راهکارها و پیشنهادها
77	5- تابش خورشید و گسترش سایه در سطوح شهری
77	1- 5- زاویه­ی تابش خورشید و راستای شبکه­ی گذرگاه­های شهری
78	1- 1- 5- راستای شمالی – جنوبی
78	2- 1- 5- راستای شرقی – غربی
79	3- 1- 5- راستای جنوب شرقی – شمال غربی
79	4- 1- 5- راستای جنوب غربی – شمال شرقی
80	5- 1- 5- فضاهای سبز خیابانی
80	2- 5- نمای ساختمان و نحوه­ی تعبیه­ی پنجره­ها برای جذب تابش خورشید در فصول سرد
81	3- 5- شکل و پلان ساختمان برای کاهش گرمای خورشید در فصول گرم
82	4- 5- جهت قرار گرفتن ساختمان با توجه به وضعیت آب­وهوایی محیط
83	5- 5- نقش آفتاب­گیرها و شیشه­ها در کاهش گرمای خورشید در فصول گرم
84	6- 5- معماری سایبان
85	1- 6- 5- محاسبه­ی عمق سایبان
85	2- 6- 5- سایبان­های طبیعی
86	7- 5- نقش بام­های مسطح و شیب­دار در جذب تابش خورشید
86	8- 5- نسبت سطح بیرونی به حجم بنا
87	9- 5- بالا بردن ضریب بازتاب سطوح بیرونی روبه­روی پنجره­های در معرض تابش زمستانی
88	10- 5- کاهش ضریب بازتاب سطوح بیرونی روبه­روی پنجره­های در معرض تابش تابستانی
88	11- 5- تأثیر رنگ سطوح خارجی بنا در جذب تابش خورشید
89	12- 5- فرم و پلان ساختمان
89	13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی
93	1- 13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی مصالح ساختمانی با توجه به وضعیت آب­وهوایی محیط
93	2- 13- 5- ظرفیت و مقاومت گرمایی بام
95	منابع فارسی
99	منابع لاتین

 

 

فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

صفحه	عنوان
14	2- محدوده­ی طیف الکترومغناطیسی تابش خورشید
15	1- 2- تبدیل واحدهای اندازه­گیری طول موج به متر
15	2- 2- مقدار انرژی حمل­شده توسط امواج تابش خورشید
20	3- 2- ارتفاع خورشید در اعتدالین و انقلابین، برحسب عرض جغرافیایی
22	4- 2- طول روز در انقلابین، برحسب عرض جغرافیایی
26	5- 2- نسبت زاویه­ی تابش با طول مسیر طی­شده­ی پرتوهای خورشید
33	3- مقایسه­ی میانگین سالانه­ی داده­های زمینی و ماهواره­ای از طریق آزمون t دونمونه­ای مستقل
34	1- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه­های تابش­سنجی ایران
35	2- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه تابش­سنجی اصفهان از طریق آزمون t یک­نمونه­ای
36	3- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های نقطه­ی تابش­پذیر از طریق آزمون t یک­نمونه­ای
37	4- 3- نتایج کنترل کیفیت داده­های ایستگاه­های تابش­سنجی ایران
43	5- 3- نتایج اعتبارسنجی روش­های درون­یابی با روش ریشه­ی دوم میانگین مربعات خطا
45	6- 3- سنجش طبیعی بودن توزیع داده­ها از طریق آزمون کولموگروف – اسمیرنوف یک­نمونه­ای
53	4- میانگین متغیرهای مؤثر در شدت تابش خورشید در شمال، شمال غرب، و بخش­هایی از شمال شرق ایران، در ماه دسامبر (1983 تا 2005)
54	1- 4- میانگین متغیرهای مؤثر در شدت تابش خورشید در جنوب و جنوب شرق ایران، در ماه دسامبر (1983 تا 2005)
69	2- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین تابش ورودی در فصول گرم
70	3- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین تابش ورودی در فصول سرد
71	4- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین دمای هوا در فصول گرم
72	5- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به میانگین دمای هوا در فصول سرد
73	6- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به مجموع درجه – روزهای سرمایش در فصول گرم
74	7- 4- خوشه­بندی سلسله­مراتبی شهرهای مورد بررسی با توجه به مجموع درجه – روزهای گرمایش در فصول سرد
75	8- 4- درصد گرمایش قابل تأمین توسط تابش خورشید در ماه­های سرد
88	5- ضریب بازتابندگی سطوح مختلف
91	1- 5- درصد جذب تابش خورشیدی در رنگ­های مختلف
92	2- 5- مقاومت و ظرفیت گرمایی مصالح ساختمان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :یک مطلب دیگر :

بررسی تنوع ژنتیکی در ژرم پلاسم گلرنگ با بهره گرفتن از صفات زراعی و مورفولوژیک در شرایط دیم

 

صفحه	عنوان
17	2- کمینه و بیشینه­ی فاصله­ی زمین تا خورشید
17	1- 2- کجی محور زمین
19	2- 2- نسبت سطح دایره­البروج به سطح استوای کیوانی (انحراف­البروج)
20	3- 2- مدار میل خورشید در اعتدالین و انقلابین
23	4- 2- طول روز در اعتدالین و انقلابین
32	3- موقعیت نقاط تابش­پذیر
50	1- 3- منحنی محاسبه­ی درصد گرمایش قابل تأمین توسط خورشید
54	4- میانگین تابش ورودی در ماه دسامبر (1983 تا 2005)
56	1- 4- میانگین تابش ورودی در ماه ژوئن (1983 تا 2005)
56	2- 4- میانگین درخشندگی آسمان در ماه ژوئن (1983 تا 2005)
57	3- 4- وضعیت توپوگرافی ایران
57	4- 4- منحنی کمینه و بیشینه­ی تابش ورودی ماهانه (کیلووات­ساعت در مترمربع در روز)
59	5- 4- میانگین تابش ورودی در ماه ژانویه
59	6- 4- میانگین تابش ورودی در ماه فوریه
60	7- 4- میانگین تابش ورودی در ماه مارس
60	8- 4- میانگین تابش ورودی در ماه آوریل
60	9- 4- میانگین تابش ورودی در ماه می
60	10- 4- میانگین تابش ورودی در ماه ژوئن
60	11- 4- میانگین تابش ورودی در ماه جولای
60	12- 4- میانگین تابش ورودی در ماه آگوست
61	13- 4- میانگین تابش ورودی در ماه سپتامبر
61	14- 4- میانگین تابش ورودی در ماه اکتبر
61	15- 4- میانگین تابش ورودی در ماه نوامبر
61	16- 4- میانگین تابش ورودی در ماه دسامبر
61	17- 4- مجموع تابش ورودی در فصل بهار
61	18- 4- مجموع تابش ورودی در فصل تابستان
61	19- 4- مجموع تابش ورودی در فصل پاییز
61	20- 4- مجموع تابش ورودی در فصل زمستان
62	21- 4- مجموع تابش ورودی سالانه
63	22- 4- تغییرپذیری در فصل بهار
63	23- 4- تغییرپذیری در فصل تابستان
63	24- 4- تغییرپذیری در فصل پاییز
63	25- 4- تغییرپذیری در فصل زمستان
64	26- 4- تغییرپذیری تابش ورودی سالانه
65	27- 4- میانگین دمای هوا در فصول گرم
65	28- 4- میانگین دمای هوا در فصول سرد
66	29- 4- مجموع درجه­روزهای سرمایش در فصول گرم
67	30- 4- مجموع درجه­روزهای گرمایش در فصول سرد
83	5- جهت بنا در مناطق سرد
83	1- 5- جهت بنا در مناطق معتدل و مرطوب
83	2- 5- جهت بنا در مناطق گرم و خشک
83	3- 5- جهت بنا در مناطق گرم و مرطوب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- مقدمه ……………………………………………………………………………. ……………………………………………10

1-2- بیان مسئله…………………………………………………………………….. ……… …………………………………..10

1-3- سؤالات تحقیق………………………………………………………………. ……… …………………………………..12

1-4- فرضیات تحقیق……………………………………………………………… ……… ………………………………….13

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه………………………………………. …………………………………… …………………………………………..15

2-2-تعریف کاربری اراضی…………. ……… …………………..………………. ………………………………………….15

2-3- علل تغییرات کاربری اراضی. ……..  …………………………………… …………….……………………………15

2-3-1- عوامل انسانی………………………………………………………………………………..…..…………...……………………………….15

2-3-1-1- تغییر کاربری از جنگل به اراضی کشاورزی و مسکونی…………………….………………………………………………16

2-3-2-1- گردشگری…………………………………………………………..……………………………………………...………………………16

2-3-3-1- استفاده از چوب جنگل در تولید فرآورده‌های چوبی……………………….….... ………………………….….……….16

2-3-2- عوامل طبیعی……………………………………………………………………………………………………………………….…..……..16

2-3-2-1-  فرسایش خاک و لغزش……………………………………………………………………………………………………..……..….16

2-3-2-2- چرای بی‌رویه دام‌ها…………………………………………………………………………………………………………..……..…17

2-3-2-2- آتش‌سوزی……………………………………………………………………………………………………………………….……….18

2-4-اثرات تغییرات کاربری اراضی …………………………………………………………………………..…...18

2-4-1- کاهش حاصلخیزی زمین……………………………………………………………………………………………………………………..18

2-4-2- کیفیت خاک……………………………………………………………………………………………………………………………………..18

2-4-3- نوسانات جوی و اقلیمی……………………………………………………………………………………………………………………..19

2-4-4- نقصان در تنوع زیستی و کشاورزی……………………………………………………………………………………………………..19

2-5- پایش تغییرات کاربری اراضی……………………………………………………………………………………….20

2-6- مشخصات ماهواره‌های لند ست و سنجنده های آن………………………………………………………21

2-7- پیشینه موضوع در تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………..22

2-8 پیشینه موضوع در تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………..25

فصل سوم: محدوده مورد مطالعه

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

3-1- محدوده مورد مطالعه……………………………………………………………………………………………………30

3-2-ویژگی جنگلهای استان ایلام………………………………………………………………………………………32

فصل چهارم: مواد و روش‌ها

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………..34

4-2- جمع‌آوری و آماده‌سازی نقشه‌ها………………………………………………………………………………….34

4-3- تصویر ماهواره‌ای ETM⁺ برای سال 1988……………………………………………………………………34

4-4- تصویر ماهواره‌ای ETM⁺ برای سال 2001……………………………………………………………………..35

4-5- تصویر ماهواره‌ای ETM⁺ برای سال 2007……………………………………………………………………36

4-6- تصویر ماهواره‌ای Land sat 8 برای سال 2014…………………………………………………………..36

4-7 خصوصیات تصاویر ماهواره‌ای مورداستفاده…………………………………………………………………..37

4-8- پردازش تصاویر ماهواره‌ای…………………………………………………………………………………………..38

4-8-1- تصحیحات هندسی…………………………………………………………………………………………………………………………..38

4-8-2- زمین مرجع نمودن……………………………………………………………………………………………………………………………39

4-8-3- تصحیحات رادیو متریک……………………………………………………………………………………………………………………40

4-9- شاخص‌های محاسبه‌شده در تصاویر ………………………………………………………………………………………………………40

4-9-1- تعریف شاخص پوشش گیاهی…………………………………………………………………………………………………………….41

4-9-1-1- شاخص گیاهی تفاضلی نرمال شده(NDVI)………………………………………………………………………………………41

4-9-2- کسر شاخص گیاهی ساده(RVI)…………………………………………………………………………………………………………42

4-9-3- شاخص گیاهی تفاضلی(DVI

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

پایان نامه تعریف امنیت و رابطه آن با حکومت، عدالت و دادرسی عادلانه

)……………………………………………………………………………………………………………42

4-9-4- شاخص گیاهی تفاضلی سبز(GDVI)………………………………………………………………………………………………….42

4-10- تجزیه مؤلفه اصلی(PCA)……………………………………………………………………………………43

4-11- طبقه‌بندی تصاویر………………………………………………………………………………………………44

4-11-1- تعریف کلاسهای موجود در منطقه……………………………………………………………………………………………………46

4-11-2- انتخاب داده…………………………………………………………………………………………………………………………………..47

4-11-3- محاسبه تفکیک‌پذیری کلاسهای موجود………………………………………………………………………………………..47

4-11-4- انتخاب بهترین ترکیب باندی برای طبقه‌بندی…………………………………………………………………………………47

4-11-5- طبقه‌بندی حداکثر احتمال……………………………………………………………………………………………………………48

4-12- مرحله پس پردازش (استخراج نقشه کاربری و پوشش اراضی)……………………………………50

4-12-1- ادغام کلاسها………………………………………………………………………………………………………………………………50

4-12-2- ارزیابی دقت طبقه‌بندی………………………………………………………………………………………………………………51

4-12-2-1- دقت کاربر……………………………………………………………………………………………………………………………….51

4-12-2-1-1- خطای کمیشن…………………………………………………………………………………………………………………….51

4-12-2-2- دقت تولید……………………………………………………………………………………………………………………………..52

4-12-2-3- صحت کلی……………………………………………………………………………………………………………………………..52

4-12-2-4- ضریب کاپا…………………………………………………………………………………………………………………………….53

4-12-2-5- استخراج نقشه کاربری و پوشش اراضی…………………………………………………………………………………..54

 

فصل پنجم:یافته‌ها و نتایج تحقیق

5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………..56

5-2- استخراج کاربری –پوشش اراضی و کشف تغییرات …………………………………………………56

5-2-1- شاخص‌های گیاهی تفاضلی نرمال شده(NDVI)…………………………………………………………………………….56

5-2-1-1- مقادیر و ضرایب سه شاخص محاسبه شدهRVI،GDVI،DVI………………………………………………………..59

5-3-1- تجزیه مولفه اصلی (PCA)…………………………………………………………………………………………………………..61

5-4-1- طبقه بندی نظارت نشده Iso Data……………………………………………………………………………………………63

5-5-1- طبقه بندی نظارت شده به روش حداکثر احتمال………………………………………………………………………….63

5-5-2- ارزیابی دقت طبقه بندی……………………………………………………………………………………………………………66

5-5-3- تفکیک پذیری نمونه های آموزشی برداشت شده برای تصویر ماهواره ای لندست 8……………………69

5-3- تحلیل تغییرات………………………………………………………………………………………………….70

5-3-1- تغییرات صورت گرفته برای دوره 13 ساله 1988 تا 2001…………………………………………………………….70

5-3-2- تغییرات صورت گرفته برای دوره 7 ساله 2007 تا 2014……………………………………………………………..71

فصل ششم: نتیجه گیری و تحلیل فرضیه ها

6-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….73

6-2- نتایج حاصل از استخراج و کشف تغییرات کاربری اراضی………………………………….73

6-3- نتایج حاصل از تحلیل شاخص پوشش گیاهی…………………………………………………..74

6-4- تحلیل فرضیه ها……………………………………………………………………………………………74

6-4-1- فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………………………74

6-4-2- فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………………………………………74

6-5- پیشنهادات…………………………………………………………………………………………………..75

6-6- محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………………………………….76

منابع و مآخذ

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………….77

منابع انگلیسی ……………………………………………………………………………………………………78

 

 

 

 

 

 

 

1-4)جنبه جدید بودن و نوآوری درتحقیق. 8

1-5)اهداف تحقیق. 8

1-6) سؤالات تحقیق: 9

1-7)فرضیه‏های تحقیق: 9

1-8) تعریف واژه‏ها و اصطلاحات فنی : 9

1-8-1)امنیت شهری: 9

1-8-2) فضای عمومی : 9

1-8-3)امنیت زنان : 10

1-8-4)مشارکت : 10

1-9روش شناسی. 10

1-9-1)ابزار گردآوری داده ها 10

1-9-2)جامعه آماری ، روش نمونه گیری وحجم نمونه. 11

1-10)محدودیت های پژوهش.. 12

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1) مقدمه. 14

2-2)مفاهیم نظری.. 15

2-2-1)تعریف امنیت شهری.. 15

2-2-2)معیارهای شهرسازی در تأمین امنیت یک فضا 16

2-2-3)معیارهای شهرسازی در تأمین امنیت یک فضا با ورود مدرنیته. 16

2-3 فضای شهری.. 19

2-3-1 )جایگاه جنسیت در احساس امنیت درک شده از فضاهای شهری.. 19

2-3-2) اهمیت ایمن سازی فضای عمومی برای زنان. 20

2-3-3) مفهوم فضااز نظر دیدگاههای مختلف.. 21

2-3-4) مفهوم شهراز نظر دیدگاههای مختلف.. 22

2-3-5)   مفهوم فضای شهری.. 24

2-3-6)  فضاهای عمومی در ایران. 28

2-3-7) مفهوم فضای جمعی. 29

2-3-8) کیفیت فضای شهری.. 32

2-4 زنان و فضای شهری.. 34

2-4-1) مشکلات زنان وفضای شهری.. 34

2-4-2)چرا عدم تأمین امنیت زنان ، مانعی برای فعالیت آنهاست.. 36

2-5)مشارکت شهروندان. 36

2-5-1)شهروندان (مخاطبین ) 37

2-5-2) شهروندان و فضاهای شهری.. 38

2-6) رویکرد برنامه ریزی کالبدی به امنیت محیط شهری.. 42

2-6-1)رویکرد برنامه ریزی کالبدی.. 42

2-6-2)رویکرد برنامه ریزی اجتماعی. 42

2-7) مفهوم سازی واستخراج شاخص های برنامه ریزی کالبدی ارتقای امنیت شهری.. 43

2-8) شاخص های در نظر گرفته شده برای سنجش بعد کالبدی ارتقای امنیت زنان در فضاهای شهری عبارتند از : 43

2-9) تعیین جایگاه شاخص های مؤثر در ارتقاء امنیت زنان درفضای شهری و برنامه های توسعه کشور. 48

2-9-1) موضوع زنان در برنامه‌های توسعه پیش از انقلاب (57-1347) 48

2-9-2) موضوع زنان در برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی. 48

2-9-3)برنامه سوّم توسعه (1383ـ1379) 49

2-9-4)برنامه چهارم توسعه (1388 -1384) 50

2-9-5) ارتقاء جایگاه زنان در برنامه پنچم دولت تدبیر وامید(1394-1390) 53

2-10)نتیجه گیری.. 54

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1)مقدمه. 58

3-2)جامعه مورد مطالعه. 58

3-2-1)ویژگی طبیعی وموقعیت استان. 58

3-2-2)ویژگهای انسانی شهر کرمانشاه 61

3-3) روش شناسی تحقیق. 62

3-4) ابزار گردآوری اطلاعات.. 62

3-5-1)روش کتابخانه ای : 62

3-5-2)روش میدانی : 63

3-5-3)پرسشنامه : 63

3-5) جامعه آماری وحجم نمونه و روش نمونه گیری.. 64

3-6) شیوه گردآوری اطلاعات.. 65

3-6-1) تعیین اعتبار پرسشنامه. 66

3-6-2) اعتبار. 66

3-7)پیش آزمون آلفای  کرونباخ. 67

3-7-1)تحلیل های پیش آزمون کرونباخ بر جایگاه فضای مورد مطالعه : 68

3-7-2)بررسی مشکلات سایت فضای مطالعه. 69

3-7-3)دلایل موردتوجه فضای مورد مطالعه. 70

3-8) نتیجه گیری.. 72

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

4-1)مقدمه. 74

4-2 ) یافته های تحقیق. 74

4-2-1)یافته های توصیفی. 74

4-2-2 )یافته های تحلیلی (آزمون فرضیه ها) 76

4-3) تحلیل یافته های پژوهش بر جایگاه فضای مورد مطالعه. 81

4-3-1)بررسی میزان احساس امنیت زنان در مواجه با کاربری های فضای شهری مورد مطالعه. 81

4-3-2)آزمون  فرضیه های  پژوهش.. 83

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1 مقدمه. 86

5-2) نتایج حاصل از شاخص های بررسی شده (آزمون فرضیات) 88

5-2-1)آشنا بودن فضا وایجاد خاطره مثبت.. 88

5-2-2)خوانایی محیط. 88

5-2-3) میزان نظارت طبیعی برفضا(چشم های خیابان ) 88

5-2-4)شهرت ( خوشنامی  ویا بد نامی ) فضاها 89

5-2-5) بررسی میزان امنیت شبانه بانوان در فضا 89

5-2-6)بررسی میزان ایمنی وکارایی حمل ونقل عمومی. 89

5-3) پیشنهادات.. 91

منابع ومآخذ 94

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

جدول 2-1 نظریه ها ودیدگاههای مختلف برخی اندیشمندان به رابطه فضای شهری و پدیده های اجتماعی. 31

 

جدول 3-2 :  امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج گزینه‌ای.. 66

جدول 3-3 : امتیاز گزینه‌های مختلف در روش پنج‌ گزینه‌ای.. 66

جدول3-4 : پیش آزمون آلفای کرونباخ. 67

جدول 4-1. ویژگی های جمعیت شناختی براساس سن. 74

جدول4-2. ویژگی های جمعیت شناختی براساس تعداد فرزند 74

جدول 4-3. ویژگی های جمعیت شناختی براساس وضعیت تاهل. 75

جدول4-4. ویژگی های جمعیت شناختی براساس شغل. 75

جدول4-5. ویژگی های جمعیت شناختی براساس تحصیلات.. 75

جدول4-6. ویژگی های جمعیت شناختی براساس وضعیت درآمد 76

جدول4-7. همبستگی بین عملکرد میزان تردد و احساس امنیت.. 76

جدول 4-8:  نتایج تحلیل رگرسیون همزمان برای پیش بینی فضاهای شهری.. 77

4-9.همبستگی بین میزان مشارکت وامنیت درک شده 77

جدول 4-10 . نتایج تحلیل رگرسیون همزمان برای پیش بینی فضاهای شهری.. 78

جدول4-11.همبستگی بین میزان رفت و آمد با میزان تردد 78

جدول 4-12.همبستگی بین امنیت شهری و مشارکت در فضای عمومی. 78

جدول4-13.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد مجلس.. 79

جدول4-14.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به نیروی انتظامی. 79

جدول 4-15.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به صداو سیما 79

جدول4-16.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به قوه قضایه. 79

جدول 4-17.همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به شهرداری.. 80

جدول4-18. همبستگی بین امنیت شهری و میزان تردد با اعتماد به بیمارستان ها 80

4-19.تفاوت میانگین بین میزان تردد و احساس امنیت.. 80

جدول 4-20.تفاوت میانگین بین امنیت شهری و میزان مشارکت.. 81

جدول 4-21.تفاوت میانگین بین امنیت شهری و مشارکت با شرکت در فضای عمومی. 81

جدول 5-1شاخص های در نظر گرفته شده برای سنجش بعد کالبدی ارتقای امنیت زنان در فضاهای شهری.. 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست نقشه ها

نقشه 1-2- موقعیت جغرافیایی محدوده مورد مطالعه : 11

نقشه 3-1 موقعیت استان کرمانشاه در کشور ایران. 60

نقشه 3-2 موقعیت جغرافیایی محدوده(تفکیک شده) مورد مطالعه. 65

نقشه 3-3 : کاربریهای موجود درمحدوده جغرافیای مورد مطالعه. 71

نقشه 4-1  پهنه بندی فیزیکی کاربری های فضاهای شهر ی مورد مطالعه . 82

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

نقشه 5-1.مساحتها بر روی نقشه. 90

 

 

 

 

چکیده :

با توجه به اهمیت موضوع امنیت در سعادت انسان ها وآسیب پذیری ویژه زنان ، موضوع امنیت شهری ، با رویکرد جنسیتی در این پژوهش بررسی شده است . روندکار شامل بررسی مبانی و تجارب مرتبط ،مفهوم سازی ، استخراج ابعاد و شاخص ها ، اعمال آنها در قالب پرسشنامه ( طیف لیکرت) ، تعیین حجم نمونه وسنجش های آماری در محدوده ای به عنوان نمونه میدانی ( بخش مرکزی کرمانشاه ) در نهایت ارائه راهکارهای پیشنهادی در طرح های شهری می باشد .فرضیات این پژوهش عبارت از این است که «به نظر می رسد بین میزان تردد واحساس امنیت درک شده زنان در هریک از فضاهای شهری رابطه مستقیمی وجود دارد و همچنین بین عدم امنیت زنان در فضای شهری و محدود شدن مشارکت زنان در اجتماع رابطه مثبت و معناداری وجود دارد  میزان امنیت وتردد زنان در هریک از پهنه های محدوده مطالعاتی باحجم نمونه 381نفر   tبا استفاده از آزمون سنجیده شده است ونتایج پژوهش نشان می دهد که هرچه میزان تردد زنان در پهنه های مورد مطالعه بیشتر بوده است میزان احساس امنیت بیشتری داشته اند. همچنین بررسی شاخصهای مدل مفهوم تجربی حاکی است با افزایش میزان خوانایی وآشنایی فضا ، ارتقای شهرت ( خوشنامی ویا بدنامی ) فضاها ، نظارت بر فضا و دسترسی به امداد ، ارتقای حیات شبانه فضا و کارایی حمل ونقل عمومی میزان احساس امنیت درک شده از فضا افزایش می یابد.

واژگان کلیدی : امنیت شهری،فضای عمومی ،امنیت زنان ،مشارکت

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

نیاز به امنیت همواره از بنیادی ترین نیازهای انسانی در جامعه بشری به شمار می رود .مبحث امنیت از نظر روان شناسی به خصوص در بهداشت روانی و در آسیب شناسی روانی اهمیت بسیار دارد ،آرامش ،رشد ، شکوفایی انسان ، بروز همه استعدادهاو خلاقیت ها و نیل به همۀکمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید.باگسترش فضاهای شهری مدرن ابهام در فضاهای شهری افزایش می یابد .زنان به دلیل ابهام ایجاد شده از حضور در فضاهای شهری ترس دارند فضاهای نامناسب شهری ،فضاهای بی دفاع ، محلات ناامن ، شهرهایی با معماری صرفاً مردانه همه از عوامل تهدید کننده امنیت شهری  واجتماعی هستند(تمدن ،1387:22-21)

امنیت ابعاد مختلفی دارد : امنیت انسانی به معنی حفظ حقوق وامنیت فردی ، فرهنگی، اجتماعی وسیاسی است . امنیت انسانی دو بعد دارد ،بعد حداقلی ( کفاف) که در آن آحاد جامعه قادر به تأمین وتضمین معیشت و بقا وامنیت خود هستند وبعد ارتقایی ( رفاه ) که در آن مردم قادرند از احساس مثبت و آسایش در زندگی وامنیت روانی –اجتماعیبرخوردارباشند .امادراین میان امنیت فردی برای مردم بیشتر از سایر امنیت های انسانی دارای اهمیت است در واقع احساس عدم امنیت افراد در یک جامعه،تبعات فراوانی می تواند در پی داشته باشد .فقدان اعتماد یا احساس نگرانی نسبت به مسایل مختلف ،سبب رفتارهای خاص کناره گیری نیز می شود .مردم اگر بتوانند مناطق ناامن را ترک کنند .اختلال وبی نظمی مهار نشده به شهروندان نشان می دهد که آن منطقه ناامن است ( گیدنز 1377).

مبانی نظری نظم وامنیت ، معطوف به فلسفۀ وجود این دومفهوم ورابطه وکنش متقابل آنها در جامعه می باشد ، واز بنیادی ترین مؤلفه های هر جامعه محسوب می شود بنابراین درهرجامعه ای نتیجه امحای نظم وامنیت ازهم پاشیدگی آن جامعه خواهد بود ،در مقابل ، زیر بنای هر سازمان پایداراجتماعی متشکل ازمؤلفه های بنیادی ومتناظر آن از نظم وامنیت اجتماعی است ( صالحی 1387:17 )مهترین نیاز از نظر روحی امنیت است که به عنوان مهمترین هدف زندگی وجوهر سلامت روانی فرد تلقی می شود .(فروم11:1360)در طبقه بندی نیازها که توسط مازلو به انجام رسیده است .امنیت پس از نیازهای فیزیولوژیک ( آب و غذاو …)به عنوان دومین طبقه از مهمترین وبنیادی ترین نیازها معرفی شده است به عقیده مازلو (1968)هنگامی که نیازهای فیزیولوژیک برآورده شدند بلافاصله مردم توجه شان به برآورده ساختن وارضای نیازهای سطح بالاتر نظیر امنیت خواهد شد این نیاز ها شدیداًو به گونه ای تنگاتنگ با توانایی های اجتماعی وکالبدی محیط در رابطه اند. (صالحی 22:1387)

مفهوم فضای شهری امن در مقابل فضای شهری ناامن قرار دارد .پد یده ناامنی دارای دو جنبه عینی و ذهنی است وکلیه عرصه های زندگی را در بر می گیرد .مقوله ناامنی از جنبه های عینی ، کلیه مظاهر ناامنی از جمله سرقت ،قتل ، خشونت و …را شامل می شود ومقوله ناامنی ذهنی ، شامل داوری در خصوص امنیت منطقه و فضا است ناامنی ، پدیده ای همانند فقر است ومی توان گفت که فقر مقدمه از جنبه دیگر پدیده های آسیب شناختی از جمله ناامنی ، خشونت شهری و غیره است ( صالحی ،107:1387)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصــل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

1-1)بیان مسأله

امروزه امنیت از شاخصه های کیفی زندگی در شهرها است .آسیب های اجتماعی ازمهم ترین پیامدهای مختلف امنیت در شهر کرمانشاه به شمار می روند .از آنجاکه فضاهای شهری امروزی (کرمانشاه) ،مؤلفه ای برای وقوع نابهنجاری های شهری ودر نتیجه عدم وقوع امنیت در شهر می باشد .بررسی جنبه های کیفی و کمی امنیت وایمنی در هر یک از فضاها وعناصر کالیدی شهرکرمانشاه،بخصوص در فضاهایی با طراحی وکاربرد نامناسب ،بایستی بررسی شود .این موضوع در فرهنگ بومی و قومی منطقه  کرمانشاه ریشه یابی می شودپس از  بررسی تجارب جهانی ومطالعات میدانی ، راهکارهایی درجهت ارتقاء امنیت زنان از طریق برنامه ریزی کالبدی(کرمانشاه) پیشنهاد می گردد.