در این مقاله سعی بر آن است تا مفهوم واژۀ «خلیفه » در آیة 30 سورة بقره مورد بررسی قرار گیرد. در این آیه، مراد از «خلیفه » حضرت آدم (ع) و ذریۀ او و مقصود از خلافت،خلافت و نمایندگی آدم(ع) و یا فرزندان او از خداوند است؛ 6
اندیشمندان اسلامی معتقدند که خداوند خواسته است روی زمین موجودی بیافریند که نمایندۀ او باشد، صفاتش پرتوی از صفات پروردگار و مقام و شخصیتش برتر از فرشتگان باشد؛ خواست او این بوده است که تمامی زمین و نعمت هایش را در اختیار چنین انسانی بگذارد تا درجهت کمال از آن بهره برد. 6
2- محمدی،مصطفی (1387) مجموعه مقالات پنجمین همایش امام خمینی (ره) 6
انفاق، واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارتست از، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی خواهد داشت. از طرف دیگر موانع و آفت های مهمی بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد.بی شک شناخت همه این ها گامی مؤثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است. به همین دلیل شناخت آن ضرورت دارد.بنابراین مقاله حاضر در صدد است تا مفهوم فقهی انفاق را از قرآن استخراج کرده و انفاق را از جهات مختلف مورد بررسی قرار دهد. 6
1-1-7-موانع و مشکلات تحقیق. 7
بخش دوم: مفهوم شناسی.. 7
درآمد. 7
1-2-1- اجتماع. 8
در لغت.. 8
در اصطلاح: 9
1-2-2 سیاست.. 10
در لغت: 10
در اصطلاح: 11
بخش سوم : آشنایی اجمالی با سوره بقره 12
درآمد. 12
1-3-1- محتوای کلی سوره بقره 12
1-3-2- دیگر نام های سوره بقره 12
1-3-3- فضیلت سوره بقره 12
در فضیلت این سوره روایات با اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است؛ از جمله: «وَ سُئِلَ (ص) أَیُّ سُوَرِ الْقُرْآنِ أَفْضَلُ فَقَالَ سُورَةُ الْبَقَرَةِ فَقِیلَ أَیُّ آیَتِهَا أَفْضَلُ فَقَالَ آیَةُ الْکُرْسِی»؛ از پیامبر اکرم (ص) پرسیدند کدامیک از سورههاى قرآن از همه برتر است؟ فرمود: سوره بقره، پرسیدند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیة الکرسى. 12
به نظر میرسد فضیلت و برتری این سوره به خاطر جامعیت آن، و افضل بودن آیة الکرسى به جهت محتواى توحیدى خاص آن باشد. و این منافات ندارد که بعضى از سورههاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند؛ چرا که از دیدگاههاى مختلف به آنها نظر شده است. 13
همچنین از امام سجاد(ع) از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل شده است: کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیة الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوشآیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمىشود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد. 13
گفتنی است ثوابها، فضیلتها و پاداشهاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سورهها و آیات خاصى نقل شده، هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت ورد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن، و فهمیدن براى اندیشیدن، و اندیشیدن براى عمل است. 13
اتفاقاً هر فضیلتى درباره سورهاى یا آیهاى ذکر شده، تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد. به عنوان نمونه در فضیلت سوره «نور» مىخوانیم هر کس بر آن مداومت کند، خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به «زنا» حفظ مىکند. این به خاطر آن است که محتواى سوره نور دستورات مهمى در زمینه مبارزه با انحرافات جنسى دارد؛ دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد، دستور به حجاب، دستور به ترک چشمچرانى و نگاههاى هوسآلود، دستور به ترک شایعهپراکنى و نسبتهاى ناروا، و دستور به اجراى حد شرعى درباره زنان و مردان زنا کار. 13
بدیهى است، اگر محتواى این سوره در جامعه یا خانوادهاى پیاده شود، آن جامعه و خانواده آلوده به زنا نخواهد شد. درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و آثار سازنده هنگامى خواهد بود که مقدمهاى براى اندیشه و عمل باشد. 13
1-3-4- تعداد آیات سوره بقره 14
https://pifo.ir/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d8%a8%d8%a7-%d9%85%d9%88%d8%b6%d9%88%d8%b9%d9%85%d9%81%d8%a7%d9%87%db%8c%d9%85/
1-3-5- نامگذاری و شان نزول سوره بقره 14
1-3-6- مکان و زمان نزول سوره بقره 14
1-3-7- اوضاع و شرایط نزول سوره بقره 15
درآمد. 24
2-1- جهاد. 24
2-1-1- معنی لغوی جهاد. 24
2-1-2- معنای اصطلاحی جهاد. 24
2-1-3-اهمیت جهاد. 25
2-1-4- اهمیت جهاد در روایات.. 25
2-1-5- ماهیت جهاد از نگاه قرآن کریم. 27
2-1-6 – مراحل تشریع جهاد. 27
2-1-7 – فلسفه جهاد. 29
2-1-8- دیدگاه جمع میان آیات جهاد و نفی اکراه 37
2-2- داوری.. 39
2-2-1-بررسی لغوی و اصطلاحی.. 39
2-2-1-1-بررسی لغوی.. 39
2-2-1-2- بررسی اصطلاحی.. 40
2-2-2-اصول و مبانی قضاوت بشری.. 41
2-2-3-جواز قضاوت بشری.. 41
2-2-4- عدم حقّانیت داوری های بشری به طور مطلق. 42
2-2-5 -ملاك ها و قواعد داوری بشری.. 43
1 : ملاك ها و قواعد نظری: 43
2: ملاك ها و قواعد عملی: 44
- ملاك ها و قواعد داوری باطل. 46
2-2-6 -مصادیق داوری بشری.. 49
2- مصادیق داوری باطل. 52
2-3- منافقین.. 54
2-3-1-منافق در لغت.. 54
یک مطلب دیگر :
2-3-2-ویژگیهای منافقین از نظر قرآن. 55
2-3-3 -ترسیم چهره منافقین.. 57
2-3-4 -خدعهگری؛خصوصیت دوم منافقین.. 58
2-3-5 – فساد کردن منافقین در زمین.. 59
2-4- حج. 61
2-4-1-حج در لغت: 61
2-4-2-حج در اصطلاح : 61
2-4-3-آیات 196 تا 203 بقره (مربوط به حج) 61
2-4-4-فرق بین تمام و كمال و مراد از امر به اتمام حج. 63
2-4-5-معناى حج و بیان اقسام آن در اسلام. 64
2-5- قصاص… 65
2-5-1-تعریف لغوی قصاص: 65
2-5-3-ماهیت قصاص… 66
2-5-4-آیات 178 و 179 سوره بقره در مورد قصاص… 66
2-5-5-شرایط قصاص: 67
- مساوات در آزادی.. 67
- مساوات در كفر و دین.. 67
- فقدان رابطه پدر و فرزندی. 68
- عدم مهدور الدم بودن مقتول. 68
- وجود شرایط تكلیف… 68
2-5-6-ادله اثبات قصاص… 68
2-5-7-شرایط اجرای قصاص… 69
- تقاضای اولیاء دم: 69
- اذن ولی امر: 69
- اذن ولی دم: 69
- پرداخت دیه مازاد بر استحقاق: 70
2-5-8- اكراه در قتل. 70
درآمد. 72
3-1- ربا در قرآن و سنت 72
3-1-1-آیه ۲۷۹-276سوره مبارکه البقرة 72
3-1-2-مفهوم لغوی ربا: 73
3-1-3-مفهوم اصطلاحی ربا 74
3-1-4- كیفیت تشریع حرمت ربا در قرآن: 74
3-1-5-آیات 275-281 سوره بقره: 76
3-1-6-مقایسه ربا و انفاق: 77
3-2- سرمایه اجتماعی.. 79
3-2-1-مفهوم لغوی و اصطلاحی سرمایه اجتماعی.. 79
3-2- سرمایه اجتماعی.. 79
3-2-3- ابعاد سرمایه اجتماعی در سوره بقره 81
3-2-3-1- اعتماد اجتماعی.. 81
3-2-3-2- حمایت اجتماعی.. 83
3-3- مشارکت اجتماعی.. 85
3-4- هنجار اجتماعی(رسمی و غیررسمی) 86
3-5- تعاون و همکاری.. 88
3-5-1- تعاون درلغت: 88
3-5-2-تعاون و همکاری در اصطلاح. 88
3-5-3-معتای لغوی بِرّ. 88
3-5-4-لزوم توجه به معنای قرآنی بِرّ. 89
3-5-5-بِرّ؛ مطلق حُسن فعلی یا حُسن فعلی و فاعلی.. 89
3-5-6-بِرّ از دیدگاه قرآن. 89
3-5-7-ابعاد اعتقادی و عملی در بِرّ. 90
3-5-8-مراد از تعاون به بِرّ و تقوی.. 91
3-6-1- تعریف انفاق در لغت.. 92
3-6-2-تعریف انفاق در اصطلاح. 92
3-6-3- ارزش انفاق. 92
3-6-4-انگیزه های انفاق. 94
3-7- روزه 98
3-7-1-آیات سوره بقره در مورد روزه 98
3-7-2-معنای لغوی روزه: 99
3-7-3-روزه در اصطلاح. 99
3-7-4-ویژگیهاى بیانى آیات تشریع روزه 99
3-7-4-1-بیان آیات.. 99
3-8- تغییر قبله : 101
3-8-2-تعریف قبله : 101
3-9- طلاق. 103
3-9-1-آیه 232 -228 سوره بقره 103
3-9-2-طلاق در لغت و اصطلاح : 105
3-10-وصیت.. 108
3-10-1- وصیت در لغت: 108
3-10-2- وصیت در اصطلاح: 108
3-10-3-آیه180و182 سوره بقره 108
3-10-4-وصیت در قرآن. 108
3-10-5-سفارش و موعظه. 109
3-10-5-1- خداوند، برترین موعظه کننده 109
3-10-5-2-. توصیه در سیره پیامبران. 110