1-6-2- تعریف عملیاتی. 18

2-1-مبنای نظری دلبستگی. 21

2-1-1- مقدمه: ………………………………………………………………………………….21

2-1-2- اساس زیستی نظریه دلبستگی: 22

2-5- ارزیابی دلبستگی و انواع آن: 30

2-7- ساختارهای مغزی و عملکردهای روانی: 35

2-8- اختلال های دلبستگی : 37

2-9- دلبستگی غیر ایمن و آسیب شناسی روانی : 38

2-10- پژوهش‌های هارلو: 39

2-11-دلبستگی در بزرگسالی: 40

2-12- دلبستگی، تنظیم هیجانات و سلامت روانی کودک: 41

2-13- هیجان: 42

2-13-1- تعریف هیجان: 42

2-13-2- اجزا و تاریخچه هیجان: 44

2-13-3- نظریه‌های هیجان: 45

2-13-4- وظایف هیجان‌ها: 47

2-15- خلاصه فصل: 57

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1- جامعه آماری : 65

3-1-1- روش برآورد حجم نمونه : 65

3-1-2- روش نمونه گیری : 65

3-2- ابزار پژوهش : 66

3-2-1-پرسشنامه سنجش دلبستگی کولینز و رید : 66

3-2-4- نمره گذاری : 67

3-3- پایایی:……………………………………………………………………………………..67

3-4- پرسشنامه کنترل هیجان گروس و جان. 70

3-4-1-روش نمره گذاری: 70

3-5- پایایی: …………………………………………………………………………………….71

 

فصل چهارم: توصیف تحلیل داده ها

4-1- مقدمه: 74

4-2- آمار توصیفی. 74

فرضیه اول پژوهش: 83

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………88

5-1 خلاصه یافته ها 88

فرضیه اول :…………………………………………………………………………………….88

2-5 – بحث وتفسیر یافته ها : 90

5-4- پیشنهادها.. 94

5-4-1- پیشنهادهای پژوهشی. 94

منابع و مأخذ:… 98

منابع فارسی­…..  98

منابع انگلیسی:.. 102

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                                      صفحه

جدول (1-4) – توزیع فراوانی افراد نمونه بر اساس جنسیتومتغیرگروه……………….…………………………….74

جدول (2-4) – آماره های  توصیفی گروه نمونه به تفکیک گروه بهزیستی و عادل…………………………….75

جدول (3-4) – آماره های  توصیفی گروه نمونه به تفکیک………………………………………………………………76

جدول (4-4) – نتایج آزمون شاپیرو ویلکز برای بررسی نرمال بودن بر اساس گروه عادی وبهزیستی….77

جدول (5-4) – نتایج آزمون شاپیرو ویلکز برای بررسی نرمال بودن بر اساس جنسیت……………………..78

جدول (6-4) – نتایج آزمون لوین برای بررسی یکسان بودن واریانس متغیرها در بین گروهها…..

یک مطلب دیگر :

مجله اینترنتی علمی و آموزشی کامیاب

………79

جدول 7-4: نتایج آزمون باکس برای بررسی یکسانی ماتریس کواریانس متغیرهای وابسته در بین گروهها….79

جدول 8-4: نتایج آزمونهای چند متغیری در خصوص اثر عامل گروه، جنسیت و  تعامل آنها در ترکیب خطی متغیرهای وابسته…………………………………………………………………………………………………………………………..80

جدول 9-4: نتایج تحلیل واریانس در خصوص اثر عامل گروه در پنج متغیر وابسته…………………………81

جدول 10-4: میانگینهای ساده دو گروه در پنج متغیر وابسته………………………………………………………..82

جدول 11-4: فراوانی و درصد سبکهای دلبتسگی در دو گروه………………………………………………………..84

جدول نظریات دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………87

جدول پیشینه دلبستگی……………………………………………………………………………………………………………58

جدول نظریه های کنترل هیجانی………………………………………………………………………………………………..61

جدول پیشینه پژوهش کنترل هیجان…………………………………………………………………………………………62

 

 

 

نمودارها

نمودار 1-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در سه خرده مقیاس دلبستگی………………83

نمودار 2-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در سه خرده مقیاس دلبستگی………………84

نمودار 3-4: درصد انواع سبکهای دلبستگی در هر یک از دو گروه…………………………………………………………85

نمودار 4-4: مقایسه میانگین­های نوجوانان عادی و بهزیستی در دو خرده مقیاس کنترل هیجان……….86

 

 

 

 

 

چکیده :

هدف پژوهش حاضر مقایسه سبک های دلبستگی و دشواری در کنترل هیجانی در دو گروه از نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی و ساکن در خانواده بود. روش پژوهش حاضر عِلّی مقایسه ای – پس رویدادی بود. جامعه آماری دربرگیرنده نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی شهر تهران و نوجوانان ساکن در خانواده منطقه 11 و12 شهر تهران در سال 1393  بود . نمونه آماری تحقیق دربرگیرنده 87 نوجوان ساکن مراکز بهزیستی ، و 101 نوجوان ساکن در خانواده بود. که به شیوه تصادفی  انتخاب شدند. گروه های نمونه با تکمیل  پرسشنامه سنجش دلبستگی کولینز و رید و پرسشنامه کنترل هیجانی گراس وجان مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده های آماری از آزمون تحلیل واریانس چند متغیری استفاده شد.  نتایج نشان داد که میان سبک های دلبستگی نوجوانان ساکن مراکز بهزیستی و نوجوانان ساکن در خانواده تفاوت معنی داری وجود دارد و بین میانگین دو گروه در تمام خرده مقیاسهای دلبستگی تفاوت معناداری وجود دارد (0.05>p). به بیان دقیقتر در متغیر نزدیک بودن و وابستگی میانگین نمره های نوجوانان ساکن در خانواد و در متغیر اضطراب میانگین نوجوانان ساکن در مراکز بهزیستی به طور معنادار بیشتر از گروه دیگر بود. همچنین نتایج که بین دشواری در کنترل هیجانات نیز در دو گروه تفاوت معناداری وجوددارد، در متغیر ارزیابی مجدد میانگین گروه نوجوانان ساکن در خانواده بیشتر از گروه بهزیستی و در متغیر سرکوبی میانگین گروه بهزیستی بزرگتر از گروه نوجوانان ساکن در خانواده است. (0.05>p)

 

کلید واژه ها: سبک های دلبستگی ، کنترل هیجانی، نوجوانان .

 

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1-       مقدمه :

در بین تمامی نهادها ، سازمان ها و موسسات اجتماعی ، خانواده مهم ترین ، ارزشمند ترن و اثربخش ترین،  تاثیرها را داراست . خانواده طبیعی ترین واحد تولید مثل و فراگیرترین واحد اجتماعی به شمار می آید .زیرا همه اعضای جامعه را در بر می گیرد . خانواده دارای اهمیت تربیتی و اجتماعی است . افراد از سوی خانواده گام به عرصه هستی می نهند.  جامعه از تشکل افراد  هستی، قوام می یابد و از آن رو که نهاد خانواده مولد نیروی انسانی و معبرِسایر نهادهای اجتماعی است از ارکان عمده و نهاد های اصلی هر جامعه به شمار می رود (نوابی نژاد، 1381).

خانوده کانون اصلی هنجار ها ، سنت ها و ارزش های اجتماعی و نیز شالوده استمرار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی در جهت بروز و ظهور عواطف انسانی و مکانی برای پروش اجتماعی کودک است.خانواده نظامی است که عملکرد آن از طریق الگوی مراوده ای صورت می گیرد . همین الگو های مراوده ای ، تارهای نامرئی توقعات مکملی را تشکیل می دهد که نظم دهنده بسیاری از اوضاع و شرایط خانواده است  (مینوچین[1] ، 1974).

1-6-2سبک های هویت: 13

1-6-3 سیستم های فعال سازی /بازداری رفتاری: 16

1-6-4 سبک های مقابله ای: 17

1-6-5 راهبردهای مقابله با استرس… 17

1-6-6سومصرف مواد. 18

1-7 تعاریف عملیاتی: 18

1-7-1سبک های هویت: 18

1-7-2سیستم های فعال سازی /بازداری رفتاری: 18

1-7-3سبک های مقابله ای.. 18

فصل دوم :ادبیات و پیشینه تحقیق.. 19

مقدمه. 20

2-1اعتیاد. 20

2-1-1تاریخچه مواد. 21

2-1-2طبقه بندی مواد. 22

2-1-3 وابستگی.. 25

2-1- 3-1 ملاک های تشخیصی DSM_IV_TRبرای وابستگی به مواد. 26

2-1-4 سوء مصرف مواد. 27

2-1-4-1ملاک های تشخیصی برای سوء مصرف مواد به شرح زیر می باشد: 27

2-1-5 قطع مصرف یا ترک مواد. 28

2-1-5-1 ملاک های DSM_IV_TRبرای ترک مواد: 28

2-1-6همه گیر شناسی.. 29

2-2مصرف مواد در ایران.. 30

2-3 عوامل تاثیر گذار بر مصرف مواد. 30

2-3-1علل فردی.. 30

2-3-2 عوامل محیطی و اجتماعی.. 32

2-3-3 مشکلات هیجانی.. 34

2-3-4عوامل ژنتیکی و زیستی.. 36

2-3-5 سیستم پاداش مغزی.. 37

2-4 تاثیر تعاملی مولفه های متعدد با اعتیاد. 39

2-5مبنای نظری وابستگی به مواد. 40

2-5-1نظریات روان پویشی.. 40

2-5-2نظریات روان تحلیلی.. 40

2-5-3 روانشناختی خود. 41

2-5-4 نظریات رفتاری – شناختی.. 42

2-5-4-1نظریات شناختی.. 43

2-5-5 نظریه های یادگیری.. 43

2-5-5-1 نظریه یادگیری اجتماعی – شناختی.. 43

2-5-5-2نظریه یادگیری اجتماعی.. 44

2-5-6دیدگاه های مبتنی بر ویژگی های درون فردی.. 44

2 -5-6-1مدل بوم شناسی اجتماعی.. 44

2-5-6-2الگوی تحقیر خود. 45

2-5-6-3یادگیری اجتماعی چند مرحله ای.. 45

2-5-7نظریه تعامل خانواده. 46

2-5-8نظریه های یکپارچه نگر. 46

2-5-8-1نظریه رفتار مشکل.. 46

2-5-8-2نظریه گروه همسالان: 47

2-5-8-3 الگوی آسیب پذیری.. 47

2-5-8-4نظریه تفسیر انتخاب عقلایی.. 47

2-5-9نظریه های زیستی – روانی.. 48

2-5-9-1 نظریه  وابستگی جسمانی اعتیاد. 48

2-5-9-2 نظریه مشوق مثبت اعتیاد. 48

2-5-10نظریه های اجتماعی – فرهنگی.. 49

2-5-10-1نظریه بی هنجاری.. 49

2-5-10-2نظریه انزوا طلبی مرتون.. 49

2-5-10-3نظریه برچسب زنی.. 49

2-5-11نظریات فیزیولوژیک… 50

2-5-12نظریه ی سیستم انگیزشی.. 50

2-6 اهداف درمان وابستگی به مواد. 51

2-6-1رویکردها ی درمانی وابستگی به مواد. 52

2-6-2 درمان اعتیاد. 52

2-6-2-1درمان دارویی.. 53

2-6-2-2درمان های غیر دارویی.. 54

2-7 سبک های مقابله ای.. 58

 

2-7-1تعریف سبک های و مهارتهای مقابله ای.. 58

2-7-2 مهارتهای مقابله ای : 58

2-7-3 انواع سبک های مقابله. 60

2-7-4انواع مقابله‌ی کارآمد.. 61

2-7-4-1مقابله‌ی متمرکز بر مسأله. 61

2-7-4-2مقابله‌ی متمرکز بر هیجان.. 62

2-7-5مقابله‌ی ناکارآمد و غیر مفید.. 63

2-7-6عوامل موثر بر انتخاب راهبردهای مقابله‌ای.. 65

2-7-6-1عوامل مربوط به منبع مقابله‌. 65

2-7-6-2عوامل مربوط به ارزیابی‌های موقعیتی.. 66

2-7-7 اهمیت آموزش مهارت‌های سبک های مقابله‌ای.. 67

2-7-8عملکرد اصلی مهارت های مقابله ای.. 68

2-8 سیستم های مغزی ـ رفتاری.. 68

2-8-1 نظریه شخصیتی گری.. 69

2-8-2سیستم فعال سازی رفتاری (BAS) 70

2-8-3سیستم بازداری رفتاری (BIS) 71

2-8-4 سیستم جنگ / گریز (FFS) 73

2-8-5 توصیف سیستمهای مغزی – رفتاری: 74

2-8-5-1 بعد رفتاری: 74

2-8-5-2سطح شناختی.. 75

2-8-5-3بعد عصب شناختی.. 75

2-9 آسیب شناسی روانی وویژگی های شخصیتی مرتبط با وابستگی به مواد. 76

2-10سبکهای هویت… 76

2-10-1 نظریه های هویت… 78

2-10-2 انواع سبک های هویت… 80

2-10-3 تعهد :. 82

2-10-4 شکل گیری هویت در نوجوانی.. 82

2-10-4-1 مدل های شکل گیری هویت… 84

2-10-5 چهار وضعیت هویت من در دید گاه مارسیا 85

2-10-6 تغییر هویت در نوجوانی.. 91

2-10-6-1 مکانیسم های تغییر هویت… 92

2-10-7پیشینه پژوهش… 93

2-10-7-1پیشینه داخلی پژوهش… 93

2-10-7-2پیشینه خارجی پژوهش… 97

2-10-8جمع بندی نتایج پیشینه های پژوهش… 100

فصل سوم: روش پژوهش… 102

3-1روش پژوهش… 103

3-2جامعه آماری.. 103

3-3روش نمونه‏گیری و حجم نمونه: 103

3-4روش گردآوری داده‏ها: 104

3-5 ابزارگردآوری اطلاعات: 104

3-5-1 مقیاس سیستمهای مغزی / رفتاری (BIS، BAS): 104

3-5-2 پرسشنامه ی سبک های مقابله با استرس: 105

3-5-3 پرسشنامه سبک های هویت:(ISI-6G) 106

3-6 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها: 106

فصل چهارم: یافته های پژوهش و تجزیه و تحلیل دادهها 107

4-1 ویژگی های جمعیت شناختی.. 108

یک مطلب دیگر :

4-2 یافته های توصیفی.. 109

4-3 یافته های استنباطی.. 112

فصل پنجم: تفسیرونتیجه‌گیری و جمع‌بندی.. 120

5-1مقدمه. 121

5-2 بحث و نتیجه‌گیری: 121

5-3نتیجه گیری کلی.. 125

5-4محدودیت‌های پژوهش… 126

5-5پیشنهادات… 126

5-6پیشنهاد کاربردی پژوهش… 127

منابع: 128

منابع فارسی.. 128

منابع انگلیسی.. 133

ضمائم. 129

 

 

 

 

فهرست جداول

شکل2-1 تعامل عومل موثر در شکل گیری وابستگی به مواد. 39

نمودار (2-1) نمودار سیستم بازداری رفتاری ایجاد اختلال. 73

جدول 2-1 پایگاههای هویت مارسیا بر اساس دو معیار تعهد وکاوش (به نقل از رومانو،2004) 86

جدول 4-1: توزیع فراوانی ودرصد فراوانی آزمودنی ها براساس متغیرشغل.. 108

جدول 4-2: توزیع فراوانی ودرصد فراوانی آزمودنیها براساس متغییر تاهل.. 108

جدول 4-3: توزیع فراوانی ودرصد فراوانی آزمودنیها براساس متغییر تحصیلات.. 109

جدول 4-4: توزیع فراوانی ودرصد فراوانی آزمودنیها براساس متغییر سن.. 109

جدول 4-5: میانگین و انحراف معیار سیستم فعال سازی/ بازداری در گروه های مورد مطالعه  109

جدول 4-6: میانگین و انحراف معیار سبک های مقابله ای در گروه های مورد مطالعه. 110

جدول 4-7: میانگین و انحراف معیار سبک های هویت در گروه های مورد مطالعه. 111

جدول 4-8: نتایج آزمون لوین برای مولفه های سبک های هویت… 112

جدول 4-9: نتایج آزمون معناداری تحلیل واریانس چند متغیره سبک های هویت و تعهد. 112

جدول 4-10: نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) بر روی سبک های هویت و تعهد  113

جدول 4-11: نتایج آزمون لوین برای مولفه های سیستم فعال سازی/بازداری.. 114

جدول 4-12: نتایج آزمون معناداری تحلیل واریانس چند متغیره سیستم فعال سازی/بازداری.. 114

جدول 4-13: نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (آنوا) بر روی سیستم فعال سازی/بازداری   115

جدول 4-14: نتایج آزمون لوین برای مولفه های سبک های مقابله ای.. 116

جدول 4-15: نتایج آزمون معناداری تحلیل واریانس چند متغیره سبک های مقابله ای.. 116

جدول 4-16: نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) بر روی سبک های مقابله ای.. 117

جدول 4-17: نتایج آزمون لوین برای مولفه های سبک های مقابله ای.. 118

جدول 4-18: نتایج آزمون معناداری تحلیل واریانس چند متغیره مولفه های سبک اجتنابی.. 118

جدول 4-19: نتایج آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) بر روی مولفه های سبک اجتنابی   119

جدول سوالات مقیاس های سبک هویت… 132

 

 

 

چکیده :

پژوهش حاضر با هدف مقایسه سبکهای هویت وسبکهای مقابله ای وسیستم های فعال سازی /بازداری رفتاری در معتادان وافراد بهنجار انجام شد.روش مورد استفاده ،علی- مقایسه ای وابزار تحقیق، شامل پرسشنامه سبکهای هویت برزونسکی ،راهبردهای مقابله ای با استرس(CISS) اندلروپارکر،مقیاس BAS/BIS بود.نمونه آماری تحقیق ،شامل 75 نفراز معتادان بستر ی در مراکز  اقامتی چهار گانه ترک اعتیاد شهر اردبیل(آزادی ،تولد دوباره سبلان ،همیاران سلامت پاک،آرمان سبز)  و تعداد 75 نفرافرادبهنجار که به روش تصادفی،انتخاب شد که بوسیله ابزار های پژوهش سنجش شدندو برای حلیل اطلاعات از نرم افزار spss و برای تحلیل فرضیات از تحلیل واریانس چند متغیره مانوا استفاده شد نتایج بدست آمده نشان داد که تفاوت معناداری بین سبک های هویت، سبک های مقابله­ای و سیستم های فعال سازی/ بازداری رفتاری در معتادان و افراد بهنجار می­باشد در نتیجه می توان چنین گفت که سبک­های ، هویت سردرگم و سبک مقابله ای هیجان مدار از جمله متغیرهای روانشناختی منفی هستند که می تواند تاثیر زیادی بر مصرف مواد داشته باشند، بنابراین نیازمند برنامه ریزی مناسب و جامع جهت تعدیل و اصلاح این متغیرها می باشد.

 

کلید واژه:سبک های هویت ،سبکهای مقابله ای ،سیستم های فعال سازی/ باز داری رفتاری،سومصرف مواد

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش1-1مقدمه :

اعتیاد[1] به مواد مخدر، بیماری روانی عودکننده و مزمنی است که توام با اختلالات انگیزشی شدید و از دست دادن تسلط رفتاری است و منجر به ویرانی شخصیت می­شود. میلیون­ها انسان از این اختلال رنج می­برند که اغلب با دیگر بیماری­های روانی بروز و ظهور یافته و هزینه­های اقتصادی و اجتماعی گوناگونی را بر جامعه تحمیل می­کند.درسراسر جهان تعدادمصرف کنندگان مواد 190میلیون نفر می رسند ،آمار رسمی ،تعداد معتادان کشور را 1-2میلیون نفر با میانگین سنی 18سال ذکر می کند این درحالی است که 11میلیون نفر از جمعیت کشوربا مشکل اعتیاد خود واطرافیان مواجه هستند(شفیعی،رهگذر،2004،ضیا الدین وزارع زاده وحشمتی ،1385 به نقل از حمیدکاظمی ،سپیده مرتضوی،1393 )

چندین دهه تحقیق و پژوهش به اثبات رسانیده است که مصرف مواد مخدر، کارکرد طبیعی قشر پاداش‌دهی مغز را مورد آسیب قرار داده و مصرف مداوم مواد مخدر باعث انحراف در عملکرد سیستم پاداش‌دهی مغز می‌شود.چنین انحرافاتی در بافت‌های مغزی، انتقال­دهنده­های عصبی و سطوح ناحیه‌ای پردازش اطلاعات مغز به دنبال مصرف مواد مخدر ظاهر می­شود که هم در نمونه­ی حیوانی و هم در انسان به اثبات رسیده است.

علاوه بر آن، این که چرا در برخی افراد معتاد اختلالات روانی گسترش می­یابند واضح نیست. روند رو به افزایش مصرف مواد در بین نوجوانان بسیار نگران کننده است، زیرا اکثر  نوجوانان که مصرف مواد را در سالهای اولیه نوجوانی آغاز می کنند به مصرف این مواد درسالهای آینده ادامه می دهند که میزان مصرف و مشکلات مرتبط با آن نیز افزایش  می یابد ( محمد خانی، 1385).

نوجوانی غالبا بعنوان یک دوره مهم روانشناختی توصیف شده است. در طول نوجوانی افراد، نوعا با دامنه گسترده ای از رفتارها و الگوهای سبک زندگی روبرو میشوند(پور چناری وگلزاری1387). این فرایند بعنوان بخشی از فرایند طبیعی جدایی از والدین، رشد حس خودمختاری و استقلال و ایجاد هویت [2]شخصی برای عملکرد سودمند در دوران بزرگسالی رخ میدهد. فشارها و استرس های دوران نوجوانی خطراتی مانند سیگارکشیدن ومصرف مشروبات را افزایش می دهند.(بوتوین[3] وبوتوین به نقل از  لوینسون[4]،رویز[5]،میلمن[6]،لانگرود[7]،1997).

اثربخشی دوره‌های آموزشی کارکنان شرکت نفت و گاز

1- 6- 1- تعریف متغیرها 8

1- 6- 1- 1-  تعریف مفهومی یادگیری از طریق تلفن­همراه 8

1- 6-1-2-  تعریف عملیاتی یادگیری از طریق تلفن­همراه 8

1- 6- 1-3-  تعریف مفهومی یادگیری.. 8

1- 6- 1- 4-  تعریف عملیاتی یادگیری.. 8

1- 6- 1 -5-  تعریف مفهومی انگیزه پیشرفت… 8

1- 6- 1- 6-  تعریف عملیاتی انگیزه پیشرفت… 8

فصل دوم: مبانی نظری

2-1- مقدمه. 10

2-2- بخش اول: فراگیری زبان دوم. 10

2- 2- 1- مکتب­های فکری در فراگیری زبان دوم. 10

2-2- 1- 1 – ساخت­گرایی (رفتارگرایی) 11

2-2- 1- 2- عقل گرایی و روانشناسی شناختی (کارکردی/نقشی) 11

2- 2- 1-3- دیدگاه تعاملی/ساختگرایان.. 12

2-2-2- نظریه­های آموزش زبان.. 12

2-2-2-1- نظریه ناظر استفن دی کراشن (فرضیه درون نهاد) 13

2-2-2-2- نظریه موقعیتی.. 14

2-2- 2-3- نظریه ساخت­گرایی زبان.. 15

2-2- 2- 4 – نظریه یادگیری جمیزآشر. 16

2-2-2-5- نظریه زبانشناسی گاتگنو (طریق خاموش) 17

2-2- 2- 6-  نظریه یادگیری اجتماعی زبان.. 17

2-2-2- 7- نظریه تلقینی لازانف… 18

2-2- 2- 8- نظریه زبان کل­گرا 19

2-2-2- 9 – نظریه هوش­های چندگانه. 19

2-2-2-10- نظریه واژگانی.. 19

2-2-2- 11- نظریه توانش ارتباطی.. 20

2-2-2- 12- نظریه یادگیری جمعی.. 21

2-2-2-13- نظریه محتوا محور 21

2-2-3- الگوهای آموزش… 23

2-2-3-1- الگوهای آموزش زبان و فناوری رایانه­ای آموزش زبان.. 23

2-2-3-1- 1- الگوی ریچاردز راجرز در آموزش زبان.. 23

2-2-3-1- 2- الگوی تحلیل آموزش زبان مک­کی.. 24

2-2-3-1- 3- الگوی آموزش محتوا محور 24

2-2-3- 1- 3- 1- آموزش زبان مضمون محور 24

2-2-3- 1- 3- 2- آموزش زبان  حمایت شده 24

2-2-3- 1- 3- 3- آموزش ضمیمه. 24

2-2-3- 1- 3- 4- رویکرد تدریس گروهی.. 25

2-2-3- 1- 3- 5- رویکرد مهارت محور 25

2-2-3- 1- 4- الگوهای شناختی.. 25

2-2-3- 1- 4- 1- الگوهای  پردازش توجه مک لالین.. 25

2-2-3- 1- 4- 2- الگوهای  ضمنی و صریح.. 26

2-2- 3- 1- 5- الگوی ساختارگرایی اجتماعی.. 27

2-2- 3- 1- 5- 1- فرضیه کنش متقابل لانگ… 27

2-2- 3- 1- 6-  الگوی هاربارد در فناوری آموزش زبان.. 27

2- 2- 4- رویکردهای تدریس در زبان انگلیسی.. 28

2-2- 4- 1- رویکردهای سنتی درآموزش زبان انگلیسی.. 28

2-2- 4- 2- رویکردهای نوین در آموزش زبان انگلیسی.. 29

2-2- 4- 2- 1- رویکردهای مبتنی بر نظریه­ی روانشناسی سازه­گرایی.. 29

2-2- 4- 2- 2- رویکردهای مبتنی برفناوری.. 29

2-2- 4- 2- 3- رویکردهای مبتنی بریادگیری الکترونیکی.. 29

2-2- 4- 2- 4- نرم­افزار آموزشی.. 30

2-2- 4- 2- 5- یادگیری سیار در آموزش زبان انگلیسی.. 31

2-2- 4- 2- 6- پیام متنی.. 32

2-3- بخش دوم: فناوری و آموزش… 32

2-3- 1- کاربردهای فنآوری در آموزش… 33

2-3- 1-1- نقش­های یاددهی-یادگیری فاوا 34

2-3- 1- 2- نقش فاوا در تسهیل یاددهی- یادگیری.. 34

2-3- 1- 3- نقش فاوا در انگیزه یادگیری.. 34

2-3- 1- 4- نقش فاوا یادگیری شادگر محور 34

2-3- 1- 5- نقش فاوا در سنجش و ارزیابی.. 35

2-3- 1- 5- 1- ارزیابی یادگیری آموزشگاهی (یادگیری دروس) 35

2-3- 1- 5- 2- ارزیابی مهارت­های فاوا 35

2-3- 1- 5- 3- نقش فاوا در بهبود مهارت­های تفکر. 35

2-3- 2- یادگیری مادام العمر و فناوری.. 36

2- 3- 3- یادگیری از طریق موبایل.. 37

2- 3- 3- 1- انواع وسایل موبایل.. 39

2-3-3- 1- 1- دستیار دیجینال شخصی(PDA) 39

2-3-3- 1-2- گوشی­های هوشمند. 39

2-3- 3- 1-3- تلفن­همراه 39

2-3-3 -1- 4- لپ تاب شخصی و نوت بوک… 40

2-3- 3- 2- رابطه یادگیری از طریق موبایل، یادگیری الکترونیکی و یادگیری از راه دور 40

2- 3- 3- 3- فواید به کارگیری یادگیری از طریق موبایل در آموزش عالی.. 41

2-3-3- 4- مشخصات و ویژگی­های ابزار موبایل.. 41

2-3- 3- 4- 5- اهداف یادگیری از طریق موبایل.. 42

2-3- 3- 6- ویژگیهای یادگیری از طریق موبایل.. 42

2-3- 3-7-  مزایای یادگیری از طریق موبایل.. 43

2-3-3- 8-  معایب یادگیری از طریق موبایل.. 43

2-3-3-9- الگوهای (مدل) یادگیری از طریق موبایل.. 43

2-3- 3- 9- 1- مدل فریم(FRAME ) 43

2-3-3-9- 1- 1- خلاصه الکوی فریم. 45

 

2-3-3-9- 2- مدل یادگیری سیار در کشورهای در حال توسعه. 46

2-3-3-9-2- 1- عوامل موفقیت در الگوی مالینسون.. 48

2-3-3-9-3- الگوهای فرهنگی.. 48

2-3-3-9-3- 1- الگوی (مدل)Hofsteds 48

2-3-3- 9-3-2- الگوی Hall 49

2-3-3-9-4- مدل tenseITS.. 49

2-3-3- 9- 5- مدل یادگیری تلفیقی از طریق موبایل (مدل تلفیقی) 49

2-3-3- 9- 5- 1- جنبه تکنولوژیکی.. 50

2-3-3- 9- 5-2- جنبه­های مربوط به دانشگاه 51

2-3- 3- 9-5-3- جنبه­های مربوط به دانشجو. 51

2-3-4- تلفن­همراه 51

2-3- 4- 1- تاریخچه آموزش مبتنی بر موبایل (تلفن­همراه) 54

2-3- 4-2- دلایل به گارگیری تلفن­همراه درآموزش… 55

2-3- 4-3- مدل­های یادگیری از طریق تلفن­همراه 57

2-3- 4- 4- پیام کوتاه (اس­ام­اس) 57

2-3-4- 5- محدودیت­های تلفن­همراه 58

2-3-4- 5- 1- محدودیت روانشناسی.. 58

2-3- 4- 5- 2- محدودیت آموزشی تلفن­همراه 59

2-3- 4- 5- 3- محدودیت فنی و تکنولوژیکی.. 59

2-3- 4- 5 – 4- محدودیت از نظر هزینه و امکانات.. 59

2-3-4-5- 5- محدودیت­های فرهنگی.. 59

2-4- بخش سوم: پیشینه تحقیق.. 59

2-4- 1- دسته اول.. 59

2-4- 1- 1- تحقیقاتی که روش­های مخلف تدریس را با هم مقایسه کرده­اند. 59

2-4- 1- 2- تحقیقاتی که فناوری را در آموزش زبان به کار برده­اند. 61

2-4- 2- دسته دوم تحقیقاتی که در مورد انگیزه پیشرفت انجام گرفته است… 62

2-4-3- دسته سوم تحقیقاتی که در مورد موبایل و تلفن­همراه انجام شده است… 64

2-4-3- 1- تحقیقاتی که در مورد یادگیری از طریق موبایل انجام شده است… 64

2-4-3- 2- تحقیقاتی که در مورد یادگیری از طریق تلفن­همراه انجام شده است… 66

2-4-3- 2- 1- تحقیقات داخلی.. 66

2-4-3- 2- 2- تحقیقات خارجی.. 67

2-4-4- دسته­بندی تحقیقات.. 72

2-4-5-  جمعبندی.. 73

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه. 75

3- 2- روش تحقیق.. 75

3- 3- جامعه و نمونه آماری.. 75

3-4- روش نمونه گیری.. 75

3-5- متغیرهای تحقیق.. 76

3- 5- 1- متغیر مستقل.. 76

3- 5-2- متغیر وابسته. 76

3- 6- ابزار جمع آوری اطلاعات.. 76

3- 6- 1- پرسشنامه انگیزه پیشرفت.. 76

3- 6- 2- آزمون معلم ساخته در درس زبان انگلیسی.. 77

3- 6-3- مصاحبه. 77

3- 7- روش اجرا 77

3- 8- روش­های آماری.. 78

 

 

فصل چهارم یافته­های تحقیق

4- 1- مقدمه. 80

4- 2- اطلاعات توصیفی گروه نمونه. 80

4- 3- آمار استنباطی.. 83

4- 4- داده­های کیفی پژوهش ( مصاحبه) 87

4- 4- 1- قسمت اول. 87

4- 4- 2- قسمت دوم. 88

4- 5- نتیجه­گیری.. 89

فصل پنجم بحث و نتیجه­گیری

5-1- بحث و نتیجه گیری.. 91

5- 2- آزمون فرضیه­ها 92

5- 3- نتیجه­گیری از داده­های کیفی.. 93

5-4- نتیجه­گیری کلی.. 93

5- 5- محدودیت­های پژوهش… 93

5- 6- پیشنهادات تحقیق.. 93

5- 6- 1- پیشنهادات برخاسته از تحقیق.. 94

 

یک مطلب دیگر :

5- 6- 2- پیشنهادات برای تحقیقات آینده 94

5- 6- 3- پیشنهادات کاربردی.. 94

منابع. 95

پیوست­ها 103

 

 

 

 

 

«فهرست شکل­ها»

شکل 2- 1- رابطه بین یادگیری از طریق موبایل، یادگیری الکترونیک و یادگیری از راه دور 41

شکل (2) مدل FRAME مارگریت کول (2009). 44

شکل(3) مدل یادگیری سیار در کشورهای در حال توسعه بارکر و مالینسون (2005). 47

شکل (4) مدل یادگیری تلفیقی از طریق موبایل غریبی و محمدی (2009). 50

 

 

 

 

فهرست نمودارها

نمودار 4- 1- توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک گروهها 80

نمودار 4 -2- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمره آزمون زبان انگلیسی در مرحله اول و دوم در گروه کنترل… 83

نمودار 4- 3- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نمره زبان قبل و بعد از مداخله در گروه آزمایش…… 84

نمودار 4 – 4-  مقایسه میانگین تغییرات نمره  زبان انگلیسی  قبل و بعد از مداخله دردو گروه مورد مطالعه.. 85

 

 

 

فهرست جداول

جدول شماره 3- 1 طرح تحقیق.. 75

جدول شماره 3- 2 روند نمونه گیری… 76

جدول 4- 1 توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه به تفکیک گروهها 80

جدول4- 2 حداقل، حداکثر، میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای مورد مطالعه در گروه کنترل… 81

جدول4-3 حداقل، حداکثر، میانگین و انحراف استانداردهای متغیرهای مود مطالعه در گروه آزمایش…… 82

جدول 4-4 مقایسه میانگین نمره آزمون زبان انگلیسی مرحله اول و دوم در گروه کنترل… 83

 جدول 4-5 مقایسه میانگین نمره آزمون زبان انگلیسی قبل و بعد از مداخله در گروه آزمایش….. 84

جدول 4-6 مقایسه میانگین  تعییرات نمره قبل و بعد از آزمون زبان در دو گروه مورد مطالعه. 85

جدول4- 7- مقایسه میانگین نمره انگیزه پیشرفت بعد از مداخله در دو گروه کنترل و آزمایش قبل از تعدیل… 86

جدول 4- 8- مقایسه میانگین نمره انگیزه پیشرفت بعد از مداخله در دو گروه بعد از تعدیل بر اساس نمره قبل… 86

جدول 5 – 1- خلاصه فرضیه­ها…………………………………………………………………………………………………………………………………92

 

 

1-1- مقدمه

زبان در اجتماعات انسانی و در زندگی گروهی و روابط اجتماعی، به واسطۀ نیاز انسان­ها به یکدیگر پدید آمد و در یک تحولات طولانی چند هزار ساله، شکل­های گوناگونی به خود گرفت. هر زبان افق­های تازه­ای در برابر چشمان بشر­ می­گشاید و می­تواند وسیلۀ ارتباط فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی گردد. از این جهت است که زبان را رفتاری اجتماعی دانسته­اند که به اعتقاد برخی از زبان شناسان، مهم­ترین نقش آن ایجاد ارتباط است (نوشین­فر، نقل در عباسی، احمدی و لطفی، 1388).

امروزه با توجه به پیشرفت علم و فنآوری و تحولات پی­درپی، زبان انگلیسی به عنوان زبان بین­المللی و اصلی شناخته شده است (عباسی، احمدی و لطفی، 1388). بنابراین، یادگیری زبان انگلیسی به عنوان یکی از مهم­ترین ابزارهای ارتباطی برای استفاده از منابع و مآخذ علمی و پژوهشی و بهره­گیری از فنآوری­های پیشرفته، از اساسی­ترین مهارت­های مورد نیاز برای زندگی در جهان امروز است. فراگیری زبان انگلیسی کار دشواری است. موفقیت در دستیابی به پیچیدگی­های زبانی نیازمند تلاش فراوان می­باشد. کلاس­های زبان انگلیسی مکانی برای بهبود زبان و ارائه نوآوری­های آموزگاران و فراگیران زبان به منظور تسهیل این روند دشوار است. هدف این نوآوری، بهبود فرایند یادگیری و کاهش تأثیرات نامطلوبِ دشواری­های یادگیری زبان می­باشد (محمدی، 1388). به نظر محققین یکی از مهم­ترین عوامل مؤثر در یادگیری زبان رویکردهای یاددهی- یادگیری (روش تدریس) است. مثلاً موهاشان^[1] (به نقل از ّبیرمی، لیاقت دار و شریف، 1387) روش تدریس کارآمد را به عنوان مهم­ترین عامل تأثیر گذار در یادگیری زبان انگلیسی ذکر نموده است.

در طی چند سال اخیر، آموزش کارآمد زبان انگلیسی از عمده­ترین دغدغه­های مسئولان امر برنامه­ریزی درسی کشور بوده است؛ زیرا به رغم صرف مقدار زیاد زمان، انرژی و سرمایه، میلیون­ها ایرانی پس از چند سال آموزش زبان انگلیسی در نهایت از دستیابی به توانایی برقراری ارتباط مفید و مؤثر عاجزند. عوامل این ناکامی را می­شود در روش نامناسب آموزش معلمان زبان انگلیسی، محتوای آموزشی نامناسب، روش­های تدریس ناکارآمد، بی­انگیزه بودن، دیر شروع کردن آموزش و عدم به کارگیری آموخته­ها جستجو کرد (بیرمی، لیاقت دار و شریف، 1387). از این رو به منظور بهبود آموزش و ارتقای کیفیت یادگیری زبان انگلیسی بایستی شیوه­های سنتی آموزشی زبان انگلیسی مورد تجدید نظر، بازبینی و حتی تغییر قرار گیرد در این راستا توجه به طراحی آموزشی، ابداع الگوها­ی آموزشی و توجه به رویکردها­ی نوین در آموزش زبان انگلیسی جزء مهم­ترین راهکارها­ی عملی برای ارتقاء و پیشرفت در یادگیری زبان­های خارجی بویژه زبان انگلیسی محسوب می­گردد.

 1-2- بیان مسأله

زبان به عنوان وسیله­ای برای ارتباط فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، نقش انکار ناپذیری در جامعه­ی انسانی و شکل­گیری تمدن بشری ایفا می­کند. بنابراین آموزش و فراگیری زبان در عرصه­ی تعلیم و تربیت از اولویت خاصی برخوردار است. امروزه حدود 60 درصد جمعیت دنیا دو زبانه و یا چند زبانه محسوب می­شود (بهرامی، 1388، ص 3). در نتیجه یادگیری زبان خارجی (زبان دوم) در دنیای امروز امری مهم و ضروری تلقی می­شود؛ که آگاهی از روش­های آموزش و یادگیری آن دارای اهمیت فراوان است.

زبان انگلیسی به عنوان یکی از پرکاربردترین زبان­های زنده دنیا، اهمیت اساسی در محافل علمی و بین­المللی دارد. بنابراین، توجه به بازنگری در یادگیری و روش­های تدریس آن امری ضروری محسوب می­شود. در سال­های 1940و قبل از آن، تدریس و یادگیری زبان انگلیسی و از چنین اهمیتی برخوردار نبوده، اما بعد از جنگ جهانی اول و دوم در پی گسترش فعالیت­های مختلف، زبان انگلیسی در اکثر کشورها رایج گردید (فهیم و حقانی، 1384). از آن زمان تاکنون روش­های مختلفی ایجاد شدند. ولی با وجود صرف هزینه­های فراوان نتایج حاصله از روش­های سنتی چندان رضایت بخش به نظر نمی­رسند. تجربه نشان داده است که این آموزش­ها چه در سطح دبیرستان و چه در دانشگاه­ها ناموفق بوده و هرگونه تغییر در امر آموزش زبان تاکنون با شکست مواجه شده است (پیشقدم، 1387).

طبق نظرکارشناسان، روش­های سنتی نیاز فراگیران را در مهارت­های اساسی یادگیری زبان انگلیسی مانند شنیدن، بیان کردن، خواندن و نوشتن به خوبی برآورده نمی­کنند. در مواردی که انگلیسی به عنوان زبان خارجی تدریس می­شود، امکان استفاده از مهارت­های یاد شده کلاس درس برای آنان وجود ندارد. زبان انگلیسی در چنین جاهایی ممکن است برای گرفتن مدرک تحصیلی مورد نیاز باشد؛ در آن صورت زبان انگلیس به عنوان موضوعی مثل علوم دیگر نگریسته می­شود. برای این فراگیران، مفهوم نیاز بیرون از کلاس اهمیت بسیار کمی دارد. و آموخته­ها در زندگی واقعی به­کار گرفته نمی­شوند (عباسی، احمدی و لطفی، 1388). لذا با توجه به این مشکلات در سال­های اخیر محققین به منظور غلبه بر این مشکلات متوجه رویکردهای آموزشی نوین و نظریات تعاملی در آموزش زبان شده­اند. یک دسته از رویکردهای نوینی که در سال­های اخیر مورد توجه قرارگرفته است؛ رویکرد مبتنی بر فناوری است.

فناوری با پیشرفت روزافزون تأثیر شگرفی در ارتقاء و تحول آموزش داشته است. هدف اساسی فناوری آموزشی تسهیل، توسعه و تقویت فرآیند آموزش و یادگیری است. توسعه فنآوری اطلاعات و ارتباطات^[2] در برنامه­های آموزشی و پرورشی، گامی مؤثر و ماندگار بوده که توانسته تحول کیفی در اهداف، برنامه­ها روش­ها و شیوه­ها ایجاد کند و در نتیجه اثربخشی آموزش و پرورش را به دنبال داشته باشد. پیش­بینی می­شود با توسعه فنآوری، رویاهای دیرینه و مشکلات لاینحل از قبیل کاربردی کردن آموزش و پرورش، تمرکز بر توانایی و نیازهای یادگیرندگان، نهادینه کردن دانش­آموز محوری و تغییر نقش معلم به عنوان راهنما و بالاخره اصالت بخشیدن به آموزش مادام­العمر محقق شود (زکی نژاد نقل در حیدری، مدانلو، نیاز آذری و جعفری، 1389). تحقیقات مختلف در نقاط مختلف دنیا حاکی از اثربخشی رویکردهای نوین، بخصوص رویکردهای مبتنی بر فناوری (یادگیری الکترونیکی، یادگیری سیار و …) در امر آموزش و یادگیری زبان است. در زیر به چند نمونه از این تحقیقات اشاره می­شود.

چان کونگ^[3] در تحقیقی به بررسی تأثیر شبکه­­های اینترنتی در یادگیری بخش­های مختلف زبان انگلیسی پرداخت و در پایان به این نتیجه رسید که استفاده از این امکانات می­تواند یادگیری را در بخش­های مختلف زبان انگلیسی افزایش دهد. همچنین دلاکال فاسونی^[4](2001) تأثیر کاربرد کامپیوتر و اینترنت را در یادگیری زبان انگلیسی مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسیدکه این ابزارها باعث افزایش یادگیری دانش­آموزان می­شود و همکاری و مشارکت را در بین آنان بالا می­برد (نقل در حیدری، مدانلو، نیاز آذری و جعفری، 1389).

در سال­های اخیر یادگیری با ظهور فناوری­های جدید مانند چند رسانه­ای­ها، فرا رسانه­ها، ارتباطات از راه دور و یادگیری موبایل دستخوش تغییرات اساسی شده است. این روش­ها سبب افزایش علاقه، انگیزه و میل به یادگیری در دانشجویان می­گردد و قابلیت­هایی را برای معلمان و فراگیران در آموزش و یادگیری بخصوص یادگیری زبان انگلیسی فراهم می­آورد. در زمینه­ی به­کارگیری موبایل در آموزش نیز تحقیقاتی صورت گرفته است.

1-7-1-3- حمایت اجتماعی و ابعاد آن. 9

1-7-1-4- حل مشکل خانواده و ابعاد آن. 10

1-7-2- تعاریف عملیاتی.. 10

1-7-2-1- عملکرد ازدواج.. 10

1-7-2-2- سلامت خانواده اصلی.. 10

1-7-2-3- حمایت اجتماعی.. 10

1-7-2-4- حل مشکل خانواده. 11

فصل دوم (پیشینه پژوهش)

2-1- مقدمه…………… 13

2-2- پیشینه نظری… 13

2-2-1- ازدواج… 13

2-2-1-1- تعاریف ازدواج.. 13

2-2-1-2- مراحل انتخاب همسر. 14

2-2-1-3- ویژگی­های روابط زوجین.. 14

2-2-1-4- انواع ازدواج.. 15

2-2- 1-5- سلامت ازدواج.. 16

2-2-1-6- عوامل مختل­کننده روابط زوجین.. 17

2-2-1-7- وظایف زوجین.. 17

2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 19

2-2-2-1- تأثیر خانواده اصلی بر روابط زوجین… 19

2-2-2-1-1- دیدگاه­های روان­تحلیلی.. 19

2-2-2-1-1-1- نظریه دلبستگی.. 20

2-2-2-1-1-2- ایماگودرمانی.. 21

2-2-2-1-1-3- روابط موضوعی.. 21

2-2-2-1-2- دیدگاه­های سیستمی.. 22

2-2-2-1-2-1- نظریه میلان. 22

2-2-2-1-2-2- نظریه بوئن.. 22

2-2-2-2- سلامت خانواده اصلی… 23

2-2-2-2-1- ابعاد هشت­گانه سلامت خانواده از نظر بارنهیل.. 23

2-2-2-2-2- کنش­های خانواده از نظر فلک…. 24

2-2-2-2-3- طرح سه محوری تسنگ و مک درموت… 25

2-2-2-2-4- الگوی کارکرد خانواده مک مستر. 25

2-2-2-2-5- الگوی منحنی اولسون. 27

2-2-2- 2-6- سلامت خانواده از دیدگاه تجربه­گرایان. 27

2-2-2-2-7- مدل بیورز. 29

2-2-2-2-8- مدل بوئن.. 31

2-2-2-3-ابعاد سلامت خانواده اصلی.. 33

2-2-2-3-1- صمیمیت… 33

2-2-2-3-2- استقلال و خودمختاری.. 35

2-2-3- حمایت اجتماعی.. 35

2-2-3-1- تعاریف مختلف از حمایت اجتماعی.. 36

2-2-3-2- انواع حمایت اجتماعی.. 37

2-2-3-3- کارکردهای حمایت اجتماعی.. 38

2-2-4- حل مشکل خانواده. 39

2-2-4-1- مهارت­های حل مشکل.. 40

2-2-4-2- بررسی رویکردهای مختلف به حل مشکل.. 41

2-2-4-2-1- دیدگاه رفتاری.. 41

2-2-4-2-2- دیدگاه فلدمن.. 42

2-2-4-2-3- دیدگاه راه­حل­محور. 42

2-2-4-2-4- دیدگاه روایت درمانی.. 43

2 -2-4-2-5- رویکرد مشکل­مدار مک مستر. 43

2-2-4-2-6- مدل کایرین، ماگویری و هرلبوت… 43

2-2-4-2-7- مدل فوکِس…. 44

2-3- پیشینه پژوهش…. 46

2-3-1- پژوهش­های انجام شده مرتبط با موضوع در ایران. 46

2-3-1-1- عملکرد ازدواج.. 46

2-3-1- 2- خانواده اصلی.. 46

2-3-1-3- حمایت اجتماعی.. 49

2-3-1-4- حل مشکل خانواده. 52

2-3-2- پژوهش­های انجام شده مرتبط با موضوع در خارج.. 54

2-3-2-1- خانواده اصلی.. 54

2-3-2-2- حمایت اجتماعی.. 55

2-3-2-3- حل مشکل.. 57

فصل سوم (روش­شناسی پژوهش)

3-1- روش­ پژوهش…. 60

3-2- جامعه پژوهش، نمونه و روش نمونه گیری.. 60

3-3- روش گردآوری داده­ها 60

3-4- داده­های مورد نیاز متناسب با سوال­ها و فرضیه­های تحقیق.. 61

3-5- نحوه توصیف و تحلیل اطلاعات… 61

3-6- مشخصات ابزار جمع­آوری اطلاعات… 61

3-6-1- مقیاس عملکرد ازدواج.. 61

3-6-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 62

3-6-3- مقیاس حمایت اجتماعی.. 63

 

3-6-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 64

فصل چهارم (یافته­های پژوهش)

4-1- مقدمه. 67

4-2- یافته­های توصیفی.. 67

4-2-1 توصیف ویژگی­های دموگرافیک زوجین.. 67

4-2-1-1- توزیع جنسیت… 67

4-2-1-2- توزیع سن.. 67

4-2-1-3- توزیع میزان تحصیلات… 68

4-2-2- یافته­های توصیفی متغیرهای پژوهش…. 69

4-2-2-1- مقیاس عملکرد ازدواج… 69

4-2-2-2- مقیاس سلامت خانواده اصلی.. 69

2-4-2-3- مقیاس حمایت اجتماعی 70

4-2-2-4- مقیاس حل مشکل خانواده. 70

4-3- یافته­های استنباطی.. 71

4-3-1- فرضیه­های اصلی.. 71

4-3-1-1- فرضیه اول. 71

4-3-1-2- فرضیه دوم. 71

4-3-1-3- فرضیه سوم. 73

4-3-1-4- فرضیه چهارم. 73

4-3-1-5- فرضیه پنجم.. 74

4-3-1-6- فرضیه ششم.. 74

4-3-1-7- فرضیه هفتم.. 75

4-3-1-8- فرضیه هشتم.. 75

4-3-2- فرضیه­های فرعی.. 76

4-3-2-1- فرضیه اول. 76

4-3-2-2- فرضیه دوم. 78

4- 3-2- 3- فرضیه سوم . 79

4-3-2-4- فرضیه چهارم 79

4-3-2-5- فرضیه پنجم.. 80

یک مطلب دیگر :

فصل پنجم (بحث و نتیجه­گیری)

5-1- مقدمه. 86

5-2- بحث و نتیجه­گیری.. 83

5- 2- 1- فرضیه­های اصلی.. 83

5-2-2- فرضیه­های فرعی.. 87

5-2- 3- نتیجه­گیری.. 88

5-3- محدودیت­های پژوهش…. 89

5-4- پیشنهادات… 90

منابع و مآخذ  92

پیوست­ها…………………. 105

 

 

 

 

فصل اوّل

طرح پژوهش

 

1-1- مقدمه

خانواده بعنوان یک نهاد کوچک اجتماعی، یک سیستم طبیعی و یا یک منظومه است که با ازدواج شروع می­شود و ابعاد دیگر خانواده مانند زیرمنظومه زناشویی، زیرمنظومه فرزندان و زیرمنظومه والدین را دربرمی­گیرد. ارتباط با والدین اولین­ ارتباطی است که فرزند با دنیای بیرون برقرار می­کند. لذا والدین نقطه شروع آشنایی کودک با محیط اطراف هستند و می­توانند ذهن کودک را شکل دهند. این شکل­دهی می­تواند بصورت آشنایی با محیط فیزیکی، قوانین، یا چگونگی مواجهه با خطرات بیرونی و موازین اجتماعی باشد. علاوه بر این ساختار ارتباطی پیچیده و اثرگذار والدین و کودک، خود زیرمنظومه زناشویی ابعاد مختلفی دارد. یک زوج که با یکدیگر زندگی مشترک را شروع می­کنند براساس ساختار طبیعی نیازهایی را از یکدیگر مرتفع می­سازند. طی رابطه زناشویی، موازینی بین یک زوج برقرار می­شود. موازین بین یک زوج می­تواند دامنه­های مختلف ارتباطی، نحوه برخورد با تعارض­ها و ارتباط با فرزند را شامل شود که می­تواند ریشه در گذشته فرد داشته باشد که از خانواده الهام گرفته شده است (مینوچین[1] و فیشمن[2]، 1996). در کشور ما کانون خانواده و ازدواج به دلیل مسائل خاص فرهنگی و ارزشی، اهمیت بیشتری در مقایسه با کشورهای غربی دارد، لذا تلاش برای استحکام و تداوم خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی اعضاء، بویژه همسران در چارچوب خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است. علاوه براین، به دلیل اهمیت و نقش خانواده در فرهنگ ایران، وجود مشکلات، تعارض ها و نهایتاً از هم پاشیدگی خانواده می تواند آثار زیانباری بر زوجین، فرزندان و جامعه در مقایسه با ­داشته باشد (نظری و نوابی­نژاد، 1385). عوامل مختلفی هستند که می­توانند زندگی زوجین را تحت تأثیر قرار دهند. تاریخچه زندگی فرد و نحوه تعامل والدین و خانواده­اش در دوران قبل از ازدواج می­تواند از جمله عواملی باشد که بر زندگی زوجین و رفتار آن­ها با یکدیگر تأثیر بگذارد. همچنین حمایت اطرافیان از جمله حمایت دوستان و خانواده و کسب مهارت­های مختلف مانند حل مشکل نیز از موارد دیگری هستند که در زندگی زوجین می­توانند اثر داشته باشند. لذا در این پژوهش به بررسی رابطه ساده و چندگانه سلامت خانواده اصلی[3]، حمایت اجتماعی[4] و حل مشکل خانواده[5] با عملکرد ازدواج[6] پرداخته شده است.

1-2- بیان مسئله

زوج­ها با آرمان زندگی مشترک و برخورداری از حمایت و آرامش به سوی تشکیل خانواده گام برمی­دارند خانواده با هویتی به مثابه یک موجود زنده تحول می­یابد. نولر1 و فینی2 (2002) اعتقاد دارند زوج­ها بعنوان واحدی نگریسته می­شوند که هریک از طرفین با الگوهای رفتاری از پیش تعیین­شده، زمینه را برای واکنش فرد مقابل فراهم می­سازد که وی نیز فضای روانی و نوع رفتار آماده خود را دارد. در این فضا که شناخت و عواطف و رفتار هریک از زوج­ها در آن نقش بسزایی ایفا می­کنند، اگر یکی از زوج­ها با تعاملات مثبت یا منفی، فضا را آماده یا آلوده سازد، زوج دیگر نیز در این فضا درگیر می­شود و گویا دریچه­ای با عواطف مشترک به دوسو گشوده می­شود. لارسون3 و هولمن4 (1994) سه دسته عوامل خاص را در رضایت زناشویی موثر می­دانند. نخست عوامل بافتی مانند بافت کنونی و عوامل فرهنگی و اجتماعی، دوم خصایص و رفتارهای فردی زوجین و سوم فرایند تعاملی زوجین. آنان نتیجه می­گیرند که موارد مرتبط با این عوامل، پیش­بینی­کننده مناسبی از رضایت زناشویی هستند. همچنین نظریات متعددی هستند که تاثیر والدین و خانواده اصلی بر شکل­گیری شخصیت و نوع برخورد فرد با مسائل در آینده بخصوص زندگی مشترک را بیان می­کنند. از جمله این نظریات می­توان به نظریه روان­کاوی فروید اشاره کرد که بیان می­دارد رفتار والدین تا حد زیادی شکل­دهنده شخصیت کودک است (بارکر5، 1981). نظریه بعدی که می­توان به آن اشاره کرد نظریه یادگیری اجتماعی بندورا است؛ که طبق آن کودک چگونه رفتارکردن را از والدین یاد می­گیرد و چنانچه والدین با یکدیگر تعارض داشته باشند کودک فرصت یادگیری درست­ رفتار­کردن را از دست می­دهد (حسینیان، یزدی و جاسبی، 1386). همچنین کسب حمایت اجتماعی از دوستان و خانواده نیز از جمله عواملی هستند که در میزان رضایت زوجین نقش دارند. افراد وقتی که می­دانند از طرف خانواده، دوستان و نزدیکان حمایت می­شوند، احساس خشنودی بیشتری دارند و در مقابله با مشکلات با منطق و عملکرد بهتری عمل می­کنند. بدیهی است که همه انسان­ها در هنگام گرفتاری­ها به حمایت اطرافیان و دوستان خود نیاز دارند تا احساس امنیت کنند. در واقع هرچه حمایت اجتماعی دیگران بیشتر باشد، امیدواری­شان نیز بیشتر می­شود. پژوهش­ها نیز نشان داده­اند افرادی که از منابع حمایت اجتماعی بیشتری برخوردارند، سلامت روانی بهتری داشته و بهتر با تغییرات سازگار می­شوند (کوهن1 و ویلز2، 1985). پژوهش نبوی و شهریاری (1391) نشان داد که حمایت اجتماعی با تحت تاثیر قراردادن ابهام نقش خانوادگی، تعارض در خانواده را کاهش می­دهد؛ بنابراین حمایت دوستان و خانواده می­تواند به زوجین کمک ­کند تا بتوانند مشکلاتشان را با فشار روانی کمتری حل نمایند.

حل مشکل بطور کارآمد متغیر دیگری است که می­تواند به عملکرد سالم زندگی زناشویی منجر شود. احمدی (1386) نشان داد که حل مشکل خانواده با رضایت زناشویی همبستگی دارد. چمپیون3 و پاور4 (2000)، نیز به این نتیجه رسیدند که حل مشکل خانواده تعامل بین زوجین را تسهیل می­کند. از طرفی کراپلی5 (2005) بیان می­دارد زوجینی که تعاملات منفی بیشتری بین آن­ها رد و بدل می­شود، فرصتی برای استفاده از این مهارت­ها نمی­یابند به نظر می­رسد ارتباط بین استفاده از مهارت­ها و تعامل مثبت زناشویی یک ارتباط دوسویه است یعنی مهارت­ها می­توانند تعامل مثبت را ایجاد کنند و هم تعامل منفی موجب ناتوانی زوجین در استفاده از مهارت­ها می­شود؛ بنابراین لازم است تا مشخص شود حل مشکل خانواده بعنوان یک مهارت تا چه حد می­تواند عملکرد سالم ازدواج را پیش­بینی کند. باتوجه به ارتباطی که متغیرهای ذکر شده می­توانند با عملکرد ازدواج داشته باشند و پژوهش­های محدود در این زمنیه این پژوهش در صدد است تا به پیش­بینی عملکرد ازدواج بر اساس سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی و حل مشکل خانواده بپردازد.

 

1-3- ضرورت انجام تحقیق

درمورد اهمیت خانواده همین بس که اولین تاثیرات محیطی که فرد دریافت می­کند از محیط خانواده است و حتی تاثیرپذیری فرد از سایر محیط­ها می­تواند توسط خانواده تعدیل شود. از این رو خانواده پایه­گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد. سلامت خانواده، تعادل شخصیتی والدین و آشنایی آن­ها با اصولی که می­تواند محیط خانواده را سالم­تر سازد، برای کودکان بسیار حائز اهمیت است. خانواده در عین حال که کوچک­ترین واحد اجتماعی است. مبنا و پایه هر اجتماع بزرگ است. افراد سالم، موفق و فعال جامعه از داخل خانواد­ه­های سالم بیرون آمده­اند. همانطور که اغلب افراد ناسالم، پرورش­یافته خانواده­های ناسالم بوده­اند. انسان­ها با ورود به اجتماع، ویژگی­های سالم یا ناسالمی را که در خانواده دریافت کرده­اند وارد اجتماع می­کنند، از این لحاظ سلامت یک جامعه به سلامت خانواده­های آن وابسته است (نظری، 1386).

علیرغم اهمیت زیاد خانواده، امروزه نتایج آمارها حکایت از گسستن خانواده در عصر حاضر دارد. طبق آمار سازمان ثبت احوال ایران در سال (1392)، 155369 طلاق در کل کشور ثبت شده است. بعبارتی در مقابل هر 5 ازدواج یک مورد طلاق گزارش شده است. در سال 92 نسبت به سال 91 حدود 5000 مورد طلاق بیشتری ثبت شده است. همچنین در سال 91 در مقابل هر 5/5 ازدواج یک طلاق ثبت شده است (www.sabteahval.ir). طی تحقیقات صورت­گرفته به نظر می­رسد یکی از عوامل اثرگذار بر زندگی بعدی فرد، یعنی زندگی مشترک، خانواده اصلی باشد. نتایج پژوهش­های حسینیان، یزدی و جاسبی (1386) و خمسه و حسینیان (1389) نیز نشان می­دهند که بین رضایت و صمیمیت زناشویی با خانواده اصلی و تجربه خشونت در دوران کودکی همبستگی معنی­داری وجود دارد. یافته­های جاکت1 و سورا2 (2001) از پژوهشی با شرکت 232 زوج نیز نشان داد، زنانی که در خانواده­های گسسته (مطلقه) بزرگ شده بودند، در مقایسه با زنانی از خانواده­های باثبات، در روابط جاری خود با همسرانشان بیشتر از بدبینی و تعارض و کمتر از اعتماد و رضایت گزارش دادند. این نتایج نشان می­دهد، افرادی که در خانواده­های مشکل­دار پرورش می یابند احتمالاً مستعد تکرار تجارب و مشاهدات گذشته در زندگی زناشویی خود هستند. از طرف دیگر انسان موجودی اجتماعی است که بسیاری از نیازهایش را از طریق ارتباط با دیگران برآورده می­سازد. ادراکی که فرد از حمایت دیگران دریافت می­کند می­تواند به او در کاهش تنش­های حاصل از موقعیت­های مختلف کمک کند. یافته­های لی3، یه چانگ4، پارک5 و هونگ چانگ6، (2004) نشان می­دهند که حمایت اجتماعی نیرومندترین نیروی مقابله­ای برای رویارویی موفقیت­آمیز و آسان در زمان درگیری با شرایط تنش­زا شناخته شده و تحمل مشکلات را برای بیماران تسهیل می­کند. دوشه7 و همکاران، (2006) نیز به این نتیجه رسیدند که مشکلات روانی در زنان پس از یائسگی با حمایت اجتماعی آنان ارتباط دارد؛ بنابراین حمایت اجتماعی به افراد برای مقابله با موقعیت­های مختلف کمک می­کند همچنین زندگی زناشویی فرد را با کاهش تنش­ها تحت تأثیر قرار دهد.

توانایی در حل مشکلات نیز یکی از مهارت­هایی است که می­تواند در زندگی زناشویی تأثیرگذار باشد. همانطور که پژوهش جاکوبسن1 (1996) عنوان می­کند زمانی­که همسران دچار مشکلات ارتباطی و حل مسئله شوند، کار با همدیگر را مشکل می­یابند و پذیرش تفاوت­های همدیگر برای آنها دشوار می­شود.

بنابراین بدلیل اهمیت خانواده و از طرفی بصدا در آمدن زنگ خطر درباره گسستگی خانواده ضرورت وجود داشت تا ابعاد بیشتری از عوامل مؤثر بر مسائل زناشویی و ازدواج بررسی شوند.

 

1-4- اهداف پژوهش

1-4-1- اهداف اصلی

• بررسی رابطه بین سلامت خانواده اصلی و عملکرد ازدواج.
• بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی دوستان، خانواده و عملکرد ازدواج.
• بررسی رابطه بین حل مشکل خانواده و عملکرد ازدواج.
• بررسی ارتباط چندگانه بین سلامت خانواده اصلی، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان و حل مشکل خانواده با عملکرد ازدواج.
• بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در سطح سلامت خانواده اصلی.
• بررسی تفاوت بین حوزیان و دانشجویان در میزان حمایت دوستان و خانواده.
• بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان حل مشکل خانواده.
• بررسی تفاوت بین حوزویان و دانشجویان در میزان عملکرد ازدواج.

 

1-4-2- اهداف فرعی