چکیده 1

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه- 3

1-2- بیان مسأله- 4

1-3- اهداف تحقیق- 8

1-4- فرضیات تحقیق- 9

1-5- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق- 9

1-6- روش تحقیق- 11

1-7- جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق- 11

1-8- تعاریف نظری و عملیاتی- 12

1-8-1- سبک‌های اسنادی: 12

1-8-2- هوش معنوی: 12

1-8-3- سخت رویی- 13

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- مقدمه- 15

2-2- نظریه‌های اسناد 16

2-3- پیش‌آیندهای اسناد 18

2-3-1- عوامل محیطی- 18

2-3-2- عوامل شخصی- 19

2-4- پیامدهای اسنادها 23

2-5- ابعاد انگیزشی اسنادها 24

2-5-1- بعد مکان کنترل- 24

2-5-2- بعد ثبات– 24

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه

2-5-3- بعد کنترل پذیری– 25

2-6- ارتباط ابعاد اسناد در عقاید انتظاری– 26

2-6-1- اصل انتظار- 26

2-6-1-1 اصل تبعی یک: 26

2-6-1-2 اصل تبعی دو: 27

2-6-1-3 اصل تبعی سه: 27

2-7- ارتباط ابعاد اسناد و هیجان‌ها 27

2-8- نقش ارزیابی مسئولیت– 29

2-9- تفاوت‌های گروهی و رشدی در اسنادها 30

2-10- تفاوت‌های رشدی– 30

2-11- کاربرد تئوری اسناد در کلاس درس– 33

2-11-1- در مورد رفتار دانش آموز اطلاعات کافی داشته باشید 33

2-11-2- اجتناب از سوگیری‌های اسنادی– 33

2-11-3- نقش مهم بازخورد 34

2-11-4- نقش بازآموزی اسنادی– 34

2-12- نظریات اسناد 34

2-12-1- نظریه روان‌شناسی ساده هایدر(1958) 34

2-12-2- نظریه استنباط جونز و دیویس(1965) 37

2-12-3- نظریه تغییر همگام هارولد کلی(1980) 37

2-12-4- نظریه ترکیبی شیور(1975) 37

2-12-5- نظریه سه بعدی واینر(1985) 38

2-13- اسناد و سازمان- 38

2-13-1- تفاوت قائل شدن/تمایز/اختصاص— 39

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه

2-13-2- اجماع و توافق- 39

2-13-3- ثبات رویه در رفتار- 40

2-13-4- تئوری اسناد رهبری– 41

2-14- اسناد و سوگیری‌ها 41

2-15 هوش معنوی– 42

2-15-1- نظریه هوش چندگانه هوارد گاردنر- 43

2-15-2- نظریه هوش سه گانه دانا زوهار و یان مارشال- 43

2-16- رابطه هوش‌ها (سیندی ویگلورث) 45

2-17- هوش معنوی و مدیریت– 48

2-18- جایگاه هوش‌معنوی در سازمان- 54

2-19- بررسی الگوهای رایج هوش‌ معنوی– 57

2-19-1- الگوی ایمونز- 57

2-19-2- الگوی امرام و درایر- 57

2-19-3- الگوی سیسك و تورنس– 58

2-19-4- الگوی زوهار (2004)(بر گرفته از رجایی، 1388) 59

2-20- سخت رویی- 62

2-20-1- فواید آموزش سخت رویی- 63

2-21- نظریه‌های مهاجرت– 69

2-21-1- نظریه‌های سطح کلان- 69

 

2-21-1-1- نظریه نوسازی و اقتصاد دوگانه- 70

2-21-1-2- دیدگاه مارکس و نظریه وابستگی- 71

2-21-1-3- دیدگاه‌های اکولوژیک— 71

2-21-2- نظریه‌های در سطح خرد 72

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه

2-21-3- نظریه‌های در سطح میانه- 74

2-22- پیشینه تحقیق- 77

2-22-1- پژوهش‌های داخلی- 77

2-22-2- پژوهش‌های خارجی- 83

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه- 95

3-2- نوع پژوهش– 95

3-3- جامعه آماری پژوهش– 95

3-4- نمونه و روش نمونه‌گیری– 96

3-5- ابزارهای گردآوری اطلاعات– 96

3-5-1. پرسشنامه سبک اسنادی (ASQ): 96

3-5-2. پرسشنامه سخت رویی دیدگاه‌های شخصی کوباسا: 99

3-5-3. پرسشنامه هوش معنوی جامع (ISIS): 100

3-6- روایی و پایایی آزمون- 101

3-6-1. روایی: 101

3-6-2. اعتبار: 102

3-7- روش‌های آماری– 103

3-8- قلمرو تحقیق- 104

3-8-1- قلمرو زمانی پژوهش– 104

3-8-2- قلمرو مکانی پژوهش– 104

3-8-3- قلمرو موضوعی پژوهش– 104

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه- 106

 

فهرست مطالب
عنوان	صفحه

4-2- توصیف داده‌ها 106

4-2-1. هوش معنوی– 107

4-2-2- سبک‌های اسنادی– 108

4-2-3- سخت رویی- 109

4-3- تحلیل نتایج- 109

4-3-1- همگنی ماتریس کوواریانس– 110

4-3-2- همگنی واریانس گروه‌ها 110

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- مقدمه- 118

5-2- خلاصه پژوهش– 118

5-3- بحث و نتیجه گیری– 124

5-4- پیشنهادات پژوهشی- 126

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

5-5- پیشنهاداتی برای پژوهشگران آینده 128

5-6- محدودیت های پژوهش– 128

فهرست منابع

منابع فارسی- 131

منابع لاتین- 135

 

 

 

 

فهرست جداول
عنوان	صفحه

جدول 3-1- اعتبار پرسشنامه سبک‌های اسنادی– 102

جدول 3-2- اعتبار پرسشنامه هوش معنوی– 103

جدول 4-1- میانگین و انحراف استاندارد مؤلفه‌های هوش معنوی بر اساس قومیت– 107

جدول 4-2- میانگین و انحراف استاندارد سبک‌های اسنادی بر اساس قومیت– 108

جدول 4-3- میانگین و انحراف استاندارد سخت رویی بر اساس قومیت– 109

جدول 4-4- خلاصه آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانس گروه‌ها در سبک‌های اسنادی– 110

جدول 4-5. خلاصه آزمون تحلیل واریانس چند متغیره جهت مقایسه سبک‌های اسنادی دانش‌آموزان ایرانی و افغانی- 111

جدول4-6-آزمون واریانس یک راهه پس ازManova برای مقایسه سبک‌های اسنادی گروه‌ها 112

جدول4-7-خلاصه آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانس گروه‌هادرمؤلفه‌های هوش معنوی– 113

جدول 4-8.- خلاصه آزمون تحلیل واریانس چند متغیره جهت مقایسه هوش معنوی دانش‌آموزان ایرانی و افغانی- 113

جدول4-9- آزمون واریانس یک راهه پس از Manova برای مقایسه مؤلفه‌های هوش معنوی– 114

جدول4-10-خلاصه آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانس گروهادرمؤلفه‌های سخت رویی- 115

جدول 4-11- خلاصه آزمون تحلیل واریانس چند متغیره جهت مقایسه سخت رویی دانش‌آموزان ایرانی و افغانی- 115

جدول4-12- آزمون کواریانس یک راهه درمتن Manova برای مقایسه مؤلفه‌های سخت کوشی- 116

 

 

 

 

فهرست نمودارها
عنوان	صفحه

نمودار 2-1- چارچوب نظریه اسناد 39

نمودار 2-2- دیدگاه اسنادی انگیزش کارکنان- 40

نمودار 2-3 – سطوح مختلف هوش– 51

نمودار 4-1- نمودار ستونی میانگین زیر مقیاس‌های هوش معنوی بر اساس قومیت– 107

نمودار 4-2- نمودار میانگین سبک‌های اسنادی دانش‌آموزان ایرانی و افغانی- 108

نمودار 4-3- نمودار ستونی میانگین سخت رویی دانش‌آموزان افغانی و ایرانی- 109

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال
عنوان	صفحه

شکل 2-1- تقسیم بندی انواع هوش– 50

 

 

 

 

 

 

چکیده

پژوهش از نظر هدف، جزو پژوهش‌های کاربردی و از نظر روش اجرا، جزو پژوهش‌های علی مقایسه‌ای (پس رویدادی) است. در این نوع پژوهش پژوهشگر علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار می‌دهد چون متغیر مستقل و وابسته درگذشته رخ‌داده‌اند. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه ایرانی (7000 نفر) و افغانی (750 نفر) شهرستان اسلامشهر در سال تحصیلی 93-1392 هستند که در 35 دبیرستان مشغول به تحصیل می‌باشند.در پژوهش حاضر ابتدا 180 نفر از دانش‌آموزان افغانی با استفاده فرمول تعیین حجم نمونه کوکران انتخاب شد. در مرحله دوم، به روش نمونه‌برداری چند مرحله‌ای و به صورت هدفمند، تعداد 180 نفر از دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه ایرانی انتخاب شد. بدین صورت که از بین 35 دبیرستان دخترانه، ابتدا به تصادف، 6 دبیرستان انتخاب و از بین دانش‌آموزان 6 دبیرستان 180 نفر انتخاب شدند.برای جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز از سه پرسشنامه، پرسشنامه سبک اسنادی (ASQ)  و پرسشنامه سخت رویی دیدگاه‌های شخصی کوباسا و پرسشنامه هوش معنوی جامع (ISIS) استفاده شده است. در این پژوهش محدوده زمانی، اوایل زمستان 1392 تا اواخر پائیز 1393 می­باشد. موقعیت جغرافیایی که تحقیق در آن انجام شده، كلیه دبیرستان‌های دخترانه اسلامشهر می باشد. محدوده­ای است که موضوع پژوهش پیرامون آن شکل گرفته است. در این پژوهش، تحقیق در سه حوزه سبک‌های اسنادی، هوش معنوی و سخت رویی انجام شده است.نتایج تحقیق نشان داد بین دانش‌آموزان دختر ایرانی و اتباع افغانی دبیرستان های دخترانه اسلامشهر از لحاظ سبک‌های اسنادی، هوش‌معنوی وسخت‌رویی، با کنترل سن و مقطع تحصیلی، تفاوت معنادار وجود دارد.

 

واژگان كلیدی: سبک اسنادی- سخت رویی- هوش معنوی- اتباع افغانی و دانش آموزان ایرانی

 

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

2-2- تاریخچه ی گردشگری در جهان …………………………………………………………………………………………………..12-11

2-3- تاریخچه ی گردشگری در ایران …………………………………………………………………………………………………..13-12

2-4- محیط جغرافیایی و برنامه ریزی گردشگری………………………………………………………………………………………14-13

2-5- انواع گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………….14

2-6- اشکال گردشگری……………………………………………………………………………………………………………………23-14

2-6- 1- گردشگری تفرح و تفرج(تعطیلات) ………………………………………………………………………………………………. 15

2-6-2- گردشگری درمانی……………………………………………………………………………………………………………………15

2-6-3- گردشگری فرهنگی…………………………………………………………………………………………………………………..16

2-6-4- گردشگری سیاسی…………………………………………………………………………………………………………………….16

2-6-5- گردشگری تجاری و بازرگانی………………………………………………………………………………………………………..16

2-6-6- گردشگری ورزشی……………………………………………………………………………………………………………….17-16

2-6-7- گردشگری روستایی یا توریسم مزرعه……………………………………………………………………………………………..17

2-6-8- گردشگری نوستالژیک………………………………………………………………………………………………………………..17

2-6-9- اکوتوریسم یا بوم گردی……………………………………………………………………………………………………………….18

2-6-10-گردشگری مذهبی…………………………………………………………………………………………………………………….18

2-6-11- گردشگری ماجراجویانه…………………………………………………………………………………………………………….18

 

ج

عنوان                                                                                                                                                         صفحه

2-6-12-گردشگری اجتماعی یا توریسم اجتماعی…………………………………………………………………………………………….18 2-6-13- گردشگری قومی……………………………………………………………………………………………………………………..19 2-6-14-گردشگری فضا………………………………………………………………………………………………………………………..19 2-6-15- گردشگری الکترونیکی……………………………………………………………………………………………………………..19 2-6-16-گردشگری مجازی…………………………………………………………………………………………………………………….20 2-6-17-گردشگری بیابانی……………………………………………………………………………………………………………………..20 2-6-18- گردشگری آموزشی ؛ علمی ؛ گردهمایی……………………………………………………………………………………………21 2-6-19-گردشگری کار…………………………………………………………………………………………………………………………21 2-6-20-گردشگری هنری………………………………………………………………………………………………………………………21 2-6-21- گردشگری پزشکی……………………………………………………………………………………………………………………21 2-6-22-.. گردشگری پایدار………………………………………………………………………………………………………………22-21 2-6- 23- گردشگری پایدار شهری……………………………………………………………………………………………………………22 2-6- 24- گردشگری پایدار روستایی…………………………………………………………………………………………………….23-22 2-7-توریسم …………………………………………………………………………………………………………………………………….23 2-8- اشکال مختلف توریسم……………………………………………………………………………………………………………………23 2-9- اهمیت توریسم ………………………………………………………………………………………………………………………24-23 2-10- تاثیر آب و هوا بر آینده توریسم ………………………………………………………………………………………………………24 2-11- عواملی که بر آینده توریست ها موثر خواهد بود …………………………………………………………………………………….25 2-12- کاربرد اقتصاد درگردشگری……………………………………………………………………………………………………….27-26 2-13- صنعت گردشگری………………………………………………………………………………………………………………………. 27 2-14- دیدگاهی از مخالفین………………………………………………………………………………………………………………..28-27 2-15- سیستمهای گردشگری…………………………………………………………………………………………………………………..28 2-16عوامل موثربر رونق صنعت گردشگری…………………………………………………………………………………………….32-31 2-17- تاثیر گردشگری بر اقتصاد ( مولفه اقتصادی )………………………………………………………………………………….33-32 2-18- تاثیر گردشگری بر اشتغال ( مولفه اقتصادی )……………………………………………………………………………………….33 2-19- تاثیر گردشگری بر قیمتها ( مولفه اقتصادی )………………………………………………………………………………………..35 2-20- تاثیر گردشگری بر بودجه عمومی ( مولفه اقتصادی ) …………………………………………………………………………36-35 2-21- اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری ( مولفه اجتماعی ) ………………………………………………………………………….36 2-22- اثرات زیست محیطی گردشگری ( مولفه زیست محیطی………………………………………………………………………..37-36

د

عنوان                                                                                                                                                 صفحه

2-23-  مولفه اعتقادی گردشگری درکتابهای روزجهانگردی وصنعت گردشگری ………………………………………………….40-39 2-24- مولفه اجتماعی – فرهنگی گردشگری……………………………………………………………………………………………41-40 2-25- مولفه های فرهنگی و هنری گردشگری …………………………………………………………………………………………….42 2-26- جاذبه های فرهنگی ……………………………………………………………………………………………………………………46 2-27- دولتها به دلایل گوناگون به موضوع توریسم وارد می شوند ………………………………………………………………………48 2-28- مولفه های مذهبی ( توریست های مذهبی ) …………………………………………………………………………………………48 2-29- مولفه های ورزشی …………………………………………………………………………………………………………………..49 2-30- واژگان تخصصی گردشگری ……………………………………………………………………………………………………54-79 2-31- مروری بر محتوای کتابهای درسی …………………………………………………………………………………………….69-55 ب- پیشینه های پژوهش 2-32- (1- پژوهش های انجام شده در ایران)………………………………………………………………………………………….76-69 2-33- ( 2- پژوهش های انجام شده درجهان ) ……………………………………………………………………………………….79-76 فصل سوم – فرآیند پژوهش 3-1- مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81 3-2- روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………..81 3-3- جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………….81 3-4- تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………..81 3-5- ابزار پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………83-81 3-6- چگونگی روایی و اعتبار ابزارپژوهش ……………………………………………………………………………………………….83 3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………..84 فصل چهارم – تجزیه و تحلیل داده ها 4- مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….86 4-1- متغیرهای جمعیت شناختی ………………………………………………………………………………………………………..90-86 4-2- توصبف آماری داده ها …………………………………………………………………………………………………………….95-91 4-3- تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………………………………………..131-96

 

 

 

ه

 

عنوان                                                                                                                                                      صفحه

فصل پنجم –بحث ؛نتیجه گیری و پیشنهادها 5- بحث و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………..133 5-1- (نتایج حاصله با توجه به تجزیه تحلیل داده ها )……………………………………………………………………………..139-133 5-2- محدودیت ها و مشکلات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………139 5-3- پیشنهاد ها ………………………………………………………………………………………………………………………141-140 5-4- خلاصه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………..143-141 ضمایم فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………….146-144 پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………………………..154-147 چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………155 عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………………..156

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

و

 

 

فهرست اشکال

 

عنوان                                                                                                                                                  صفحه

شکل شماره 1- خط مشی و رویه ی گردشگری………………………………………………………………………………………………28 شکل شماره 2 – رفتار گردشگر ……………………………………………………………………………………………………………….30 شکل شماره 3 – ویژگی اشتغال در صنعت گردشگری(مولفه اقتصادی ) ………………………………………………………………….34 شکل شماره 4 – فرآیند اثر تکاثری گردشگری ………………………………………………………………………………………………37 شکل شماره 5 – فشارهای وارد بر میهمان و میزبان ……………………………………………………………………………………….38 شکل شماره 6 – مولفه های آموزشی – علمی گردشگری در کتابهای روز جهانگردی …………………………………………………..39 شکل شماره 7- چارچوب تصمیم گیری مصرف کننده ……………………………………………………………………………………….41 شکل شماره 8 – اثر مثبت و منفی فرهنگی-اجتماعی جهانگردی  ………………………………………………………………………….42 شکل شماره 9 – گونه شناسی محرک ها در توریسم  ……………………………………………………………………………………….43 شکل شماره 10- مولفه های زیست محیطی گردشگری…………………………………………………………………………………….44 شکل شماره 11 – دسته بندی انواع جاذبه ها ……………………………………………………………………………………………….45 شکل شماره 12- جاذبه های طبیعی ………………………………………………………………………………………………………….45 شکل شماره 13 – نقش دولتها در توریسم (جهانگردی و گردشگری ……………………………………………………………………..47

 

 

 

ز

فهرست جدال و نمودارها

یک مطلب دیگر :یک مطلب دیگر :

چرا فراری ها قرمزند و شاسی بلندها تیره‌رنگ!؟

 

عنوان                                                                                                                                           صفحه

جدول ونمودار 4-1-1- متغیرجمعیت شناختی (جنسیت )از پرسشنامه 1 و2………………………………………………………………86  جدول ونمودار 4-1-2- متغیرجمعیت شناختی (سابقه کار) از پرسشنامه 1و2……………………………………………………………87 جدول ونمودار 4-1-3- متغیرجمعیت شناختی (تحصیلات) از پرسشنامه 1و2……………………………………………………………88 جدول ونمودار 4-1-4-  متغیرجمعیت شناختی (سن)از پرسشنامه 1و2…………………………………………………………………..89 جدول ونمودار 4-1-5- متغیرجمعیت شناختی (سابقه ی تدریس ) از پرسشنامه 1و2……………………………………………………90 مقایسه سوالات 1 الی 9 دوپرسشنامه 1و2 از کتاب فارسی چهارم ؛پنجم؛ ششم جدول ونمودار 4-3-1-مولفه اقتصادی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم……………………………………………………………..96 جدول ونمودار 4-3-2-مولفه آموزشی – علمی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم……………………………………………………97 جدول ونمودار 4-3-3- مولفه مذهبی از کتاب فارسیچهارموپنجموششم………………………………………………………………….98 جدول ونمودار 4-3-4-مولفه اجتماعی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم ……………………………………………………………99 جدول ونمودار 4-3-5-مولفه سیاسی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم……………………………………………………………..100 جدول ونمودار 4-3-6-مولفه فرهنگی هنری از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم…………………………………………………….101 جدول ونمودار 4-3-7-مولفه ورزشی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم……………………………………………………………102 جدول ونمودار 4-3-8-مولفه زیست محیطی از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم…………………………………………………….103 جدول ونمودار 4-3-9- مولفه صنایع دستی گردشگری از کتاب فارسی چهارم و پنجم وششم ……………………………………….104 کد4-3-10-  مقایسه سه سوال 10 و 19 و 28 از پرسشنامه 1 با سوال 10 از پرسشنامه 2 جدولونمودار4-3-10-1مولفه اقتصادی از کتاب مطالعات اجتماعی ششم وچهارموپنجم………………………………………………105 جدولونمودار4-3-10-2 مولفه اقتصادی از کتاب مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………………..106 جدول ونمودار 4-3-10-3 مولفه اقتصادی از کتاب مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………..107 کد 4-3-11- مقایسه سه سوال 11 و 20 و 29 از پرسشنامه 1 با سوال11 از پرسشنامه 2 جدول ونمودار 4-3-11-1مولفه آموزشی – علمی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………108 جدول ونمودار4-3-11-2- مولفه آموزشی – علمی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..109 جدول و نمودار4-3-11-3- مولفه آموزشی – علمی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………….110 کد 4-3-12- مقایسه سه سوال 12 و 21 و 30 از پرسشنامه 1 با سوال 10 از پرسشنامه 2 جدول ونمودار 4-3-12-1-مولفه مذهبی  از مطالعات اجتماعی ششم و جغرافیا چهارموپنجم…………………………………………111 جدول ونمودا4-3-12-2- مولفه مذهبی  از مطالعات اجتماعی ششم و تاریخ چهارموپنجم…………………………………………….112 جدول ونمودار 4-3-1-2-3- مولفه مذهبی  از مطالعات اجتماعی ششم و مدنی چهارموپنجم……………………………………….1113

 

 

ح

عنوان                                                                                                                                             صفحه

کد4-3-13- مقایسه سه سوال 13 و22 و 31 از پرسشنامه 1 با سوال 13 از پرسشنامه 2  جدول ونمودار4-3-1-3-1- مولفه اجتماعی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………………….114 جدول ونمودار 4-3-1-3-2-مولفه اجتماعی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………………115 جدول ونمودار4-3-13-3-مولفه اجتماعی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………………..116 کد 4-3-14- مقایسه سه سوال 14 و23 و 32 از پرسشنامه 1 با سوال 14 از پرسشنامه 2 جدول و نمودار4-3-14-1 مولفه فرهنگی هنری از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………117 جدول و نمودار4-3-14-2-مولفه فرهنگی هنری از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..118 جدول و نمودار-3-14-3- مولفه فرهنگی هنری از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..119 کد 4-3-15- مقایسه سه سوال 15 و24 و 33از پرسشنامه 1 با سوال 15 از پرسشنامه 2 جدول و نمودار4-3-15-1- مولفه سیاسی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………………. 120 جدول و نمودار4-3-15-2- مولفه سیاسی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………………..121 جدول و نمودار4-3-15-3-مولفه سیاسی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………………122 کد 4-3-16-مقایسه سه سوال 16 و25 و 34از پرسشنامه 1 با سوال16 از پرسشنامه 2 جدول و نمودار4-3-16-1- مولفه ورزشی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………………….123 جدول و نمودار4-3-16-2- مولفه ورزشی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………………….124 جدول و نمودار4-3-16-3- مولفه ورزشی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم……………………………………………….125 کد 4-3-14-17 – مقایسه سه سوال 17 و26 و 35از پرسشنامه 1 با سوال 17 از پرسشنامه 2 جدول و نمودار4-3-17-1مولفه زیست محیطی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………..126 جدول و نمودار4-3-17-2- مولفه زیست محیطی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..127 جدول و نمودار4-3-17-3-مولفه زیست محیطی از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………128 کد 4-3-18- مقایسه سه سوال 18 و27 و 36از پرسشنامه 1 با سوال 18 از پرسشنامه 2 جدول و نمودار 4-3-18-1- مولفه صنایع دستی  از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..129 جدول و نمودا 4-3-18-2- مولفه صنایع دستی  از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم…………………………………………130 جدول و نمودار4-3-18-3- مولفه صنایع دستی  از مطالعات اجتماعی ششم و چهارموپنجم………………………………………..131

 

 

 

 

1-4.اهداف:. 6

1-4-1. هدف کلی.. 6

1-4-2. اهداف جزئی.. 6

1-5. پرسش‌های پژوهش:. 7

1-6.فرضیه‌ها:. 7

1-7. تعاریف مفهومی و عملیاتی:. 8

1-7-1 . مهارت‌های ارتباطی:.. 8

1-7-2 . دانشجویان:.. 8

1-7-3. کاربران: 8

1-7-4.کتابخانه دانشگاهی.. 8

1-7-5. کتابداران.. 9

1-7-6. رضایت: 9

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1.مبانی نظری. 11

2-1-2. ارتباط،مفهوم و تعریف آن:. 11

2-1-2-1.مفهوم ارتباط:.. 11

2-1-2-2. تعاریف:.. 11

ارتباط:. 11

ارتباطات:. 12

مهارت ارتباطی:. 13

2-1-3. تاریخچه:. 14

2-1-4. انواع ارتباطات:. 17

2-1-4-1. ارتباط کلامی و غیرکلامی:. 17

2-1-4-1-1.ارتباط کلامی:.. 17

2-1-4-1-2.ارتباط غیرکلامی:.. 18

2-1-4-2. ارتباط درون فردی، میان فردی و ارتباط گروهی و جمعی:. 19

2-1-4-2-1. ارتباط درون فردی یا ارتباط با خود.. 19

2-1-4-2-2. ارتباط میان فردی(فرد با فرد):.. 19

2-1-4-2-2-1. ویژگی‌های ارتباط میان فردی:. 19

2-1-4-2-3. ارتباط گروهی:.. 20

2-1-4-2-4. ارتباط‌جمعی:.. 20

2-1-5. مهارت‌های ارتباطی:. 20

2-1-5-1. مهارت سخن گفتن:.. 21

2-1-5-2. مهارت گوش دادن:.. 21

2-1-5-2-1.  مهارت گوش کردن فعال:. 22

2-1-5-2-2. کارکردهای گوش دادن:. 23

2-1-5-3. مهارت بازخور:.. 23

2-1-5-4. مهارت همدلی:.. 24

2-1-5-5. مهارت سؤال پرسیدن:.. 25

2-1-5-6. مهارت تحسین و تشویق:.. 27

2-1-6. مدیریت ارتباطات در علم اطلاعات و دانش شناسی. 28

2-1-7.کتابداران و مهارت‌های ارتباطی:. 29

2-1-8.مهارت‌های ارتباطی کلامی و غیرکلامی کتابداران. 32

2-1-8-1. مهارت‌های غیرکلامی:.. 33

2-1-8-2. مهارت‌های کلامی:.. 34

2-1-9. فنون ارتباطی برای کتابداران:. 35

2-1-10. کتابدار مرجع و مهارت‌های ارتباطی:. 39

2-1-11. رضایتمندی و کاربران کتابخانه:.. 44

2-2. پیشینه پژوهش:. 47

2-2-1. پیشینه‌های داخلی.. 47

2-2-2 . پیشینه‌های خارجی.. 50

 

2-2-3. جمع‌بندی پیشینه‌ها:.. 53

فصل 3: روش  اجرای پژوهش

3-1 . مقدمه. 56

3-2.شیوه اجرای پژوهش:. 56

3-3. جامعه آماری. 56

3-4. حجم نمونه. 56

3-5. روش نمونه‌گیری. 57

3-6. ابزار گردآوری داده‌ها. 58

3-6-1 پرسش‌نامه دانشجویان.. 58

3-6-2: پرسش‌نامه کتابداران:.. 60

3-7.  روش نمره‌گذاری:. 61

3-8. روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات:. 62

3-8-1. روایی:.. 62

3-8-2.پایایی:.. 63

3-9.  روش تجزیه و تحلیل اطلاعات :. 64

فصل 4: یافته های پژوهش

4-1.مقدمه:. 66

4-2.بخش اول-آمار توصیفی. 66

4-2-1. توصیف آماری کتابداران مورد مطالعه:.. 66

4-2-2. توصیف آماری دانشجویان موردمطالعه.. 69

4-2-3. آمار توصیفی پرسشنامه رضایتمندی دانشجویان:.. 74

4-2-4.توصیف آماری پرسشنامه‌های مهارت‌های ارتباطی کتابداران و عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی.. 78

4-3. بخش دوم-آمار استنباطی. 85

4-3-1. سوال های پژوهش:.. 85

سوال1: از دیدگاه کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار، مهم ترین عوامل مؤثر در میزان آشنایی و بکارگیری مهارت‌های ارتباطی مناسب هنگام تعامل با دانشجویان کدام است؟. 85

سوال2: مهم ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با کتابداران کدامند؟وضعیت رضایت دانشجویان چگونه است؟. 86

سوال3: وضعیت مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی شهرستان سبزوار چگونه است؟. 90

4-3-2. فرضیه ها:.. 92

فرضیه 1: بین مهارت‌های ارتباطی کتابداران و رضایت دانشجویان از تعامل با  کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.. 92

فرضیه 2: بین دانشجویان دانشگاه های مختلف و رضایت آنان از مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار تفاوت معناداری وجود دارد.. 93

فرضیه 3: بین جنسیت دانشجویان و رضایت آنان از مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار اختلاف معناداری وجود ندارد.. 95

فرضیه 4: بین مقطع تحصیلی دانشجویان و رضایت آنان از مهارت‌های ارتباطی کتابداران دانشگاهی سبزوار رابطه معناداری وجود دارد.. 96

فرضیه 5: بین میزان تحصیلات کتابداران ومیزان برخورداری آنها ازمهارتهای ارتباطی مناسب ارتباط معناداری وجود دارد. 98

فرضیه 6: بین میزان تجربه کتابداران ومیزان برخورداری آنها ازمهارتهای ارتباطی مناسب رابطه معناداری وجود دارد. 99

فصل 5: نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1. مقدمه:. 101

5-2. تحلیل نتایج و یافته های پژوهش:. 101

5-2-1. پرسش های پژوهش:. 101

5-2-3.فرضیه ها:. 105

فرضیه 1:.. 105

فرضیه 2:.. 107

فرضیه 3:.. 108

فرضیه4:.. 108

فرضیه 5:.. 109

فرضیه 6:.. 110

5-3. نتیجه گیری نهایی. 110

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

5-4. یشنهادهای کاربردی:. 112

5-5. پیشنهادهایی برای  پژوهش های آینده:. 113

5-6. فهرست منابع:. 114

منابع فارسی:. 114

منابع انگلیسی:. 120

پیوست­ها

پیوست1. پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی کتابداران…………………… ….ب

پیوست2. پرسشنامه عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار…………………… ……ز

پیوست3. پرسشنامه رضایتمندی دانشجویان از تعامل با کتابداران…………………… …..ل

پیوست4. جدول عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی…………………… …..ق

پیوست5. ضرایب آلفای کرونباخ…………………………………………………………………………………………………………ث

چکیده انگلیسی. ‌ض

صفحه عنوان انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………………….غ

 

 

فهرست جداول:

جدول3-1 نمونه آماری جامعه پژوهش در  گروه دانشجویان……………………………………………………………… 58

جدول3-2 مهم‌ترین عوامل رضایتمندی دانشجویان در پرسشنامه         59

جدول3-3 مؤلفه‌های پرسشنامه مهارت‌های ارتباطی کتابداران        60

جدول3-4 عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی در پرسشنامه کتابداران                 60

جدول3-5 نمره‌گذاری سوا لات مثبت پرسشنامه‌ها…………………… 61

جدول3-6 نمره‌گذاری سؤالات منفی پرسشنامه‌ها…………………… 61

جدول3-7 ضرایب آلفای کرونباخ پرسشنامه‌ها                 63

جدول4-1 توزیع فراوانی کتابداران برحسب جنسیت                 66

جدول4-2 توزیع فراوانی کتابداران برحسب دانشگاه محل اشتغال       67

جدول4-3توزیع فراوانی کتابداران برحسب رشته تحصیلی           67

جدول 4- 4توزیع فراوانی مدرک تحصیلی کتابداران                 67

جدول4-5توزیع فراوانی کتابداران برحسب سن و سابقه کار        68

جدول 4- 6توزیع فراوانی کتابداران بر اساس سابقه خدمت             68

جدول4-7توزیع فراوانی دانشجویان برحسب جنسیت                 69

جدول4-8توزیع فراوانی دانشجویان برحسب دانشگاه محل تحصیل        69

جدول4- 9 توزیع فراوانی دانشجویان برحسب مقطع تحصیلی           70

جدول 4-10توصیف آماری سن دانشجویان        70

جدول4-11 توصیف آماری رضایت‌مندی دانشجویان                 74

جدول4-12 توصیف آماری عوامل رضایتمندی دانشجویان                 75

جدول4-13 توصیف آماری رضایت‌مندی دانشجویان به تفکیک دانشگاه­های محل تحصیل            77

جدول4-14توصیف آماری رضایت‌مندی دانشجویان به تفکیک جنسیت      77

جدول4-15توصیف آماری رضایت‌مندی دانشجویان به تفکیک مقطع تحصیلی                 78

جدول4-16آمار توصیفی پرسشنامه مهارت­های کتابداران:       78

جدول4-17توصیف آماری مهارت‌های ارتباطی کتابداران به تفکیک جنسیت                 79

جدول4-18توصیف آماری مهارت‌های ارتباطی کتابداران به تفکیک دانشگاه محل خدمت 79

جدول4-19توصیف آماری مهارت‌های ارتباطی کتابداران به تفکیک رشته                  80

جدول4-20توصیف آماری مهارت‌های ارتباطی کتابداران به تفکیک مدرک تحصیلی           81

جدول4-21 توصیف آماری عوامل مؤثر بر تعامل بین فردی کاربر و کتابدار                 81

جدول4-22 توصیف آماری عوامل فردی مؤثر بر تعامل بین فردی         83

جدول4-23 توصیف آماری عوامل سازمانی مؤثر بر تعامل بین فردی   83

جدول4-24 توصیف آماری عوامل محیطی مؤثر بر تعامل بین فردی         84

جدول4-25 توصیف آماری عوامل فرهنگی مؤثر بر تعامل بین فردی   84

جدول4-26 نتایج آزمون فریدمن برای اولویت‌بندی مهم‌ترین عوامل مؤثردربه كارگیری مهارت­های ارتباطی………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

جدول4-27میانگین رتبه هابرای اولویت‌بندی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی 86

جدول 4-28 نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن متغیرهای پژوهش در عوامل                       رضایتمندی دانشجویان……………………..       87

جدول 4-29 آزمون علامت برای متغیر عوامل رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با كتابداران                 88

جدول4-30 میزان رضایتمندی دانشجویان از برقراری ارتباط با كتابداران در كتابخانه‌های دانشگاهی شهرستان سبزوار……………………………………                 89

جدول 4-31 آزمون علامت برای مهارت‌های ارتباطی کتابداران        91

جدول 4-32 میانگین گویه های مهارت‌های ارتباطی کتابداران        91

جدول4-33نتیجه آزمون همبستگی پیرسون جهت بررسی رابطه دو متغیر میزان رضایت دانشجویان و میزان برخورداری   كتابداران از مهارت­های ارتباطی مناسب                 92

جدول 4-34 آزمون کولموگروف-اسمیرنف در اثبات نرمال بودن متغیرهای رضایت دانشجویان دانشگاه‌های مختلف…………………………………..                 93

جدول4- 35آزمون کروسکال والیس برای تعیین تفاوت میزان رضایت دانشجویان از تعامل با كتابداران در دانشگاه‌های مختلف           93

جدول4-36 آزمون من ویتنی برای تعیین تفاوت میان دانشگاه‌های مختلف 94

جدول 4-37 آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن رضایتمندی برحسب جنسیت                 95

جدول4-38آزمون تی نمونه‌های مستقل برای تعیین تفاوت میزان رضایت دانشجویان مرد وزن از تعامل با كتابداران     95

جدول 4-39 آزمون کولموگروف-اسمیرنف برای اثبات نرمال بودن رضایتمندی دانشجویان در مقاطع مختلف………………………………………………………………………………………. ……………………………………………….96

جدول 4-40 آزمون لون برای همگن بودن واریانس‌ها                 96

جدول 4-41 آزمون ولچ و براون فورسیت برای مقایسه رضایت‌مندی در مقاطع مختلف                 97

جدول 4- 42 آزمون تعقیبی دانت تی3در مقایسه رضایتمندی دانشجویان مقاطع مختلف            97

جدول 4-43آزمون کروسکال والیس برای معناداری تفاوت بین مهارت­های ارتباطی کتابداران با مدارک تحصیلی مختلف…………………………………..                 98

جدول4- 44نتایج آزمون همبستگی پیرسون در تعیین ارتباط تجربه و مهارت‌های ارتباطی  .کتابداران………..99

فهرست نمودارها

 

نمودار4-1 هدف مراجعه به کتابخانه…………… 71

نمودار4-2علت مراجعه به کتابدار……………. 72

نمودار4-3 میزان نیاز به کتابدار…………………………………………………………………………………………………………73

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                     صفحه

فصل اول:کلیات تحقیق. 1

1-1- مقدمه 2

1-2- بیان مسئله 3

1-3- ضرورت انجام تحقیق. 5

1-4- سوالات.. 6

1-5- فرضیه ها 6

1-6- تعاریف واژه ها 6

1-7- چارچوب نظری. 6

1-7-1- نظریه ی سرکوب.. 6

1-7-2- رانت جویی نفتی. 7

1-7-3-1- نظریه دولت رانتیر. 7

1-7-3-1-1- رانت نفتی. 7

1-7-3-1-2- دولت رانتیر. 8

1-7-3-1-3- دولت رانتیروویژگی‌های آن. 9

1-7-3-1-4- تاثیروپیامدهای رانت.. 11

1-7-3-1-4-1- برساخت دولت.. 11

1-7-3-1-4-2- براقتصاد 11

1-7-3-1-5- دولت شبه رانتیر. 11

1-7-3-1-6- پیامدهای عملکرد دولت رانتیر. 12

1-7-3-1-7- تبدیل دولت به قدرت بی بدیل. 12

1-7-3-1-8- دگرگونی قشربندی اجتماعی. 13

1-7-3-1-9- مصرف زدگی و سرمایه گذاری وابسته 13

1-7-3-1-10- ضعف کارآمدی. 14

1-7-3-1-11- تغییرشکل تقابل و افزایش چشمگیر هزینه آن. 14

1-7-3-1-12- راهکارهای برون رفت از گرداب دولت رانتیر. 15

1-8- روش پژوهش.. 16

1-9- ابزار جمع آوری داده ها 16

1-10- روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‏ها 17

1-11- جمع بندی: 17

فصل دوم:مبانی نظری و پیشینه تحقیق. 18

2-1- مقدمه 19

2-2- تاریخچه نفت.. 20

2-3- حوزه ی نفتی خلیج فارس.. 22

2-3-1- عراق. 22

2-3-2- امارات.. 23

2-3-3- بحرین. 23

2-3-4- عمان. 24

2-3-5- الجزایر. 24

2-3-6- لیبی. 25

2-3-7- نیجریه 25

2-4- نظام‌های سیاسی و ائتلاف‌های منطقه‌ای گذشته 25

2-4-1- الگوی نظام‌های سیاسی. 25

2-4-2- ائتلاف‌های منطقه‌ای گذشته 26

2-4-3- شرایط و روندهای جدید منطقه‌ای. 27

2-4-4- مسائل، چالش‌ها و ائتلاف‌های منطقه‌ای آینده 28

2-4-4-1- چالش‌ها و مسائل داخلی کشورها 28

2-4-4-2- شکل‌گیری ائتلاف‌ها و محوربندی‌های جدید 29

2-5- نفرین نفت.. 30

2-5-1- اثر نفرین نفت.. 31

2-5-1-1- اثر هزینه ای. 32

2-5-1-1- اثر بر تشکیل گروه ها 32

2-5-1-2- اثر سرکوب.. 32

2-5-1-3- اثر بر مدرن سازی. 32

2-5-1-4- بی ثباتی در آمدی. 33

2-6- در آمد های نفتی وبروز بیماری هلندی. 33

2-7-رابطه نفت و دموکراسی. 34

2-7-1- اثر رانتیر. 35

2-7-2-اثر مالیات گیری. 36

2-7-3- اثرهزینه ای. 36

2-7-4- اثر شکل دهی طبقات.. 37

2-7-4-1- اثر مخل دموکراسی. 37

2-7-5- رابطهی دولت رانتیر و جامعه مدنی. 38

2-8- پیشینه تحقیق. 41

2-8-1- تحقیقات داخلی. 41

2-8-2- تحقیقات خارجی. 44

2-9- جمع بندی. 45

فصل سوم:وابستگی به نفت و عدم تغییرات سیاسی رادیکال. 46

3-1- مقدمه 47

3-2- عربستان سعودی. 48

3-2-1- موقعیت جغرافیایی. 48

3-2-2- نقش نفت در جایگاه منطقه اى و جهانى عربستان. 48

3-2-3- تغییر سیاست هاى نفتى امروز عربستان. 49

3-2-4- تولید نفت.. 51

3-2-5- اهداف و اولویت های سیاست خارجی عربستان. 52

3-2-6- عربستان سعودی و قیا مهای عربی. 53

3-2-6-1- تسرّی اعتراضات به عربستان. 55

3-2-7- استراتژی در حال ظهور عربستان. 57

3-3- کویت.. 60

3-3-1- جایگاه کویت براساس ذخایر نفتی. 60

3-3-2- ویژگیهای مهم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کویت.. 60

3-3-3- تحولات سیاسی کویت.. 61

3-4- قطر. 64

3-4-1- وضعیت اقتصادی سیاسی قطر. 64

3-4-2- تحلیل وضعیت.. 65

3-4-3- تحولات سیاسی. 67

3-4-3-1- قطر به مثابه دولتى كوچك. 67

3-4-3-2- رویكرد قطر در خیزش هاى مردمى و تحولات جدید جهان عرب.. 71

3-5- جمع بندی: 75

فصل چهارم:عدم وابستگی به نفت و تغییرات سیاسی رادیکال. 76

4-2- مصر. 78

4-2-1- تحولات سیاسی. 78

4-2-2- سطوح و آینده تحولات مصر. 79

4-2-3- رویکردهای بازیگران منطقه‌ای به تحولات مصر. 80

4-2-3-1- کشورهای عربی. 80

4-2-4- جایگاه مصر در جهان عرب.. 82

4-2-5- ویژگی ها و پیامدهای تحولات مصر. 83

4-2-5-1- انقلاب ارتباطات و تحولات مصر. 84

4-2-5-2- روح و خواست جمعی در تحولات مصر. 84

4-2-5-3- اصلاحات و دموکراتیک شدن نظام سیاسی. 85

4-2-5-4- کنار رفتن افراط گری. 86

4-2-6- تحولات مصر و تغییر الگوی نظم امنیتی – سیاسی منطقه 86

4-3- تونس.. 88

4-3-1- تونس و تحولات سیاسی. 88

4-3-1-1- سبزی فروش دانشگاهی. 89

4-3-2= اهمیت انتخابات تونس.. 90

4-3-2-1- ابعاد و نتایج انتخابات.. 91

4-3-2-2- دلایل نتایج انتخابات و پیروزی جریان اسلامی. 92

4-3-3- آینده و چالش‌های سیاسی تونس.. 93

4-3-4- غرب و تحولات تونس.. 94

4-3-5- تضاد ساختارهای اقتصادی و سیاسی. 95

4-4- جمع بندی. 98

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری. 99

5-1- نتایج. 100

منابع. 110

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول:

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- مقدمه

جهان عرب در سال 2011، با خیزش‌های مردمی و تحولاتی مهم روبرو بوده است. این تحولات که سطح گسترده‌ای از کشورهای عربی را در برگرفته، به ایجاد دوره‌ای از دگرگونی و بی‌ثباتی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا انجامیده است. خیزش مردمی باعث تغییر برخی رژیم‌های سیاسی، کنار گذاشتن یا تضعیف برخی رهبران سیاسی و حداقل تلاش دولت‌های حاکم برای انجام برخی اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و توجه به مطالبات مردمی شده است. با این حال، تحولات جدید سطح قابل توجهی از تنش‌ها، درگیری و مناقشه‌ها را درون کشورها و همچنین بین بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ذی‌نفع در جهان عرب، به وجود آورده است.

تحولات جاری جهان عرب از منظر‌های مختلف شایسته بررسی و مطالعه جدی و عمیق است؛ چرا که در حال دگرگون ساختن بسیاری از ویژگی‌ها و ساختارهای سیاسی امنیتی منطقه می‌باشد. در این راستا یکی از مسائل مهم قابل توجه، بررسی شرایط و روندهای جاری جهان عرب و ترسیم آینده خاورمیانه براساس این مؤلفه‌هاست.

 بدون شک تحولات جهان عرب در حال انتقال نظام‌های سیاسی و ساختار منطقه‌ای به مرحله متفاوت و جدیدی است که با شرایط گذشته یکسان نخواهد بود و براین اساس، می‌توان با گذار از شرایط مقطعی حاضر، وضعیت جدیدی را برای آینده خاورمیانه انتظار داشت. بر این اساس، پژوهش حاضر که جمع‌بندی دیدگاه‌های جمعی از کارشناسان و صاحب‌نظران مسائل خاورمیانه است، ضمن اشاره به وضعیت گذشته و شرایط و روندهای موجود در جهان عرب، آینده محتمل برای خاورمیانه را تبیین می‌نماید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2- بیان مسئله

در طی سال های گذشته، دولت های جهان عرب که عموماً از دولتهای سنتی و نسبتاً باثبات به شمار می آمدند، با اعتراضات گسترده مردمی روبرو شدند. در دهه های گذشته، نگرش ها، اهداف و ارزش­های سیاسی – اجتماعی گوناگونی در خاورمیانه جریان داشت و موجب شکل گیری برخی پیوندها، ائتلاف ها، مرز بندیها و اختلافات شده بود. در سال 2011، تحولات سیاسی در خاورمیانه، به ویژه در جهان عرب چشم گیر بود. در برخی از این کشورها، اعتراضات سیاسی به نتیجه رسیده و موجب سرنگونی دولت ها شده است، در برخی از کشورها همچنان ادامه دارد و احتمال می رود به برخی کشورهای دیگر هم سرایت کند. کنش گران ملی، منطقه ای و بین المللی، هر کدام به نوعی از این تحولات متأثر شده و می کوشند با اتخاد سیاستها و انجام اقداماتی، بر روند تحولات تأثیر بگذارند و آنها را به سمت و سویی سوق دهند که آسیب کمتری ببینند و دستاورد فزون تری داشته باشند[1].

پیدایش نفت در منطقه خاورمیانه باعث ایجاد دگرگونی های بزرگ داخلی و خارجی در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شد. به گونه ای كه اگر پیدایش نفت در خاورمیانه مطرح نبود، این منطقه جایگاه بین المللی و استراتژیك كنونی را پیدا نمی كرد و اصولاً روند رویدادهای داخلی و خارجی در آن به گونه ای دیگر رقم می خورد. یكی از این ابعاد به پیدایش نفت و ایجاد تأسیسات صنعتی برای استخراج و پالایش آن به نیروی كار وسیعی نیازمند بود كه از داخل و خارج كشورهای منطقه تأمین می شد. حضور هزاران نیروی كار در مراكز نفتی سواحل جنوبی خلیج فارس، عربستان سعودی، عراق، باعث گسترش آگاهی سیاسی نسبت به نابرابر یهای اقتصادی موجود میان كارگران بومی و یا مهاجران از یك سو و شركت های نفتی دارای امتیاز از سوی دیگر می شد[2]. اقتصاد بسیاری از کشورهای عربی خاورمیانه به نفت وابسته است و برخی از کشورهای صادرکننده نفت در جریان تحولات سالهای اخیر، با توسل به درآمدهای نفتی و استفاده از آن برای اجرای برنامه‌های اقتصادی و رفاه اجتماعی تلاش کردند مانع بروز ناآرامی‌های داخلی شوند و یا این که در موردی مانند مصر، منابع مالی چند کشور دیگر عربی از جمله عربستان و امارات متحده عربی توانست بر تحولات داخلی این کشور تاثیر بگذارد[3].

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز همچون سایر کشورهای عربی از تحولات تونس و مصر اثر پذیرفته و تحرکات مردمی گسترده (بحرین و تا حدودی عمان) و محدودی (کویت و عربستان) به خود دیدند. این کشورها شاهد تجمعاتی بودند که خواستار اصلاحات اقتصادی، سیاسی و اعطای آزادی های مدنی و حتی سرنگونی رژیمها (در بحرین) بودند. در این معنا، عربستان  برخلاف بحرین و سایر کشورهای عربی  وادار شد در دو جبهه به رویارویی با دگرگونی های مردمی بپردازد؛ نخست در درون عربستان و دوم در خارج و در همسایگی این کشور و به طور مشخص در بحرین و یمن. در واقع عربستان پس از اطمینان نسبی از کارآیی ابزارهای رشوه و سرکوب در پیشگیری از اعتراضات گسترده در داخل، مبارزه ای برای حفظ جایگاه منطق های خویش آغاز کرد. همچنین در کویت عنایت به اعتراضات در ماه‌های اخیر، با حمایت اعضای پارلمان ‌توانست سطح اعتراضات و تنش سیاسی را به حداقل برساند. گواه این مدعا، اعتراضات ماه اکتبر و نوامبر سال 2012 و نیز هفته‌های اخیر است که خود توانست راه را برای انتظار تکانِ سیاسی یا چالشِ جدی در این کشور هموار سازد. البته ناگفته پیداست نقش امیر کویت در مدیریت حوادث و جریان‌های سیاسی قابل تأمل است. در کشور قطر هرچند به لحاظ معیارهاى عینى مانند وسعت و جمعیت و آسیب پذیرى در قبال قدرت هاى منطقه اى و قدرت هاى فرامنطقه اى در قالب دولت هاى كوچك قرار مى گیرد، اما رهبران این كشور به سیاست ها و رفتارهایى به خصوص در عرصه سیاست خارجى متوسل شده اند. در این راستا از جمله سیاست ها و رفتارهاى محورى قطر در سیاست خارجى خود را مى توان، همكارى و ائتلاف سازى با قدرت هاى بزرگ به خصوص امریكا، تلاش براى میانجى گیرى در بحران ها و منازعه هاى منطقه اى، سیاست توازن و تعادل و ارتباط گیرى با تمام قدرت هاى منطقه اى و برندسازى و تصویرسازى از خود در عرصة بین المللى، مورد اشاره قرار داد. درراستاى سیاست هاى فوق كه در واقع در جهت غلبه بر آسیب پذیرى هاى ساختارى و همچنین ایفاى نقشى فراتر از یك دولت كوچك محسوب مى شود، مقامات قطرى در خیزش هاى مردمى و تحولات جدید عربى نیز سعى كردند تا نقشى مهم و برجسته از خود به نمایش بگذارند[4].

به عقیده مورس، برخی از کشورهای منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا با ارائه برخی مزایای اقتصادی توانستند از تاثیر موج اول تحولات بر خود جلوگیری کنند. آنها بیشتر بودجه ملی خود را صرف برنامه‌های اجتماعی و حمایتی کردند و مانع بروز یا تشدید ناآرامی‌های شدند که می‌توانست سرنوشت دیگری را برای آنها رقم بزند. ولی امروز

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

جناب آقای دکتر پژوهشگر: تابستان ۱۳۸۹ (در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 روشن شده است که آن برنامه‌ها نتیجه سازنده‌ای نداشته است. به طور خلاصه، اقدامات انجام شده علی‌رغم آرام نگاه داشتن کشورها در کوتاه مدت، باعث تحرک در اقتصاد آنها نشده، مشاغل جدیدی ایجاد نکرده و پایه‌های مالیاتی را گسترش نداده است و در عوض باعث افزایش قیمت‌ها و تورم شده است. در هر کدام از این کشورها، نرخ بیکاری در حال افزایش است، متوسط عمر شهروندان در حال کاهش است و گزینه‌های جایگزین برای دولت یارانه‌دهنده مرکزی نیز وجود ندارد. تنها قیمت‌های بالای نفت بوده که توانسته وضع موجود را در این کشورها حفظ کند و با سقوط قیمت نفت، این توازن در حال از دست رفتن است و همین باعث می‌شود که چشم‌اندازه بازگشت دوره‌ای از بی‌ثباتی جدی شود. [5]

به نظر می رسد تحولات جهان عرب در سال 2011، پاسخی اجتماعی از سوی جریا نهای خارج از قدرت به معضل و مشکل قدیمی توسعه نیافتگی و بحران های پیرامونی آن است و با توجه به موفقیت آنها در برخی کشورها، صور تبندی قدرت و هویت در جهان عرب، متأثر از تغییرات گفتمانی ناشی از تحولات اجتماعی اخیر شکل خواهد گرفت. پویش تحولات سیاسی در کشورهایی که سهم عمده ای از درآمدهای آنها از نفت به دست می آید، همواره پژوهشگران را با دولت هایی روبرو ساخته است که اقتداری بی بدیل در عرصه سیاست گذاری های اجتماعی و اقتصادی داشته اند و خود را فراتر از همه طبقات اجتماعی، جریان ها، احزاب و گروه ها می دانند. یکی از مهم ترین دلایلی که باعث استقلال دولت ها و خود مختاری در عرصه تصمیم گیری ها و سیاست گذاری های دولت های این چنینی می شود، بی گمان تکیه بر درآمدهای سرشار نفتی می باشد. شناخت پایه های اولیه و اصولی دموکراسی در جهت نیل به این نحله سیاسی و بررسی موانع آن می تواند ما را در این مسیر کمک کند. به عنوان یک مانع در جهت تعمیق دموکراسی، دولت رانتیر با مستقل شدن از منابع مالیاتی و مالی جامعه، می تواند یکی از مهمترین آفات و منابع ایجاد مشکل جهت رسیدن به این آرمان باشند. لذا با توجه به مطالب گفته شده این پژوهش بر اساس نظریه دولت رانتیر(دولت نفتی) به تحلیل اینکه نفت چه تأثیری بر تحولات سیاسی دنیای عرب(عربستان، قطر و کویت) داشته، می پردازد.

1-3- ضرورت انجام تحقیق:

پیدایش نفت در منطقه خاورمیانه بخصوص کشورهای عربی باعث ایجاد دگرگونی های بزرگ داخلی و خارجی در ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی شد. به گونه ای كه اگر پیدایش نفت در خاورمیانه مطرح نبود، این منطقه جایگاه بین المللی و استراتژیك كنونی را پیدا نمی كرد.[6] پیدایش نفت در خاورمیانه،اهمیت استراتژیك این منطقه را نسبت به گذشته چندین برابر كرد و باعث حضور مستقیم و غیرمستقیم قدر تهای خارجی در منطقه شد. یكی از تأثیرات این تحول، گسترش رقابت های جهانی بر سر خاورمیانه به خاطر مساله نفت آن بود. اصولاً حضور ایالات متحده آمریكا در خاورمیانه و خارج شدن این كشور از انزواطلبی كلاسیك قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آن، ناشی از اهمیت عنصر نفت برای اقتصاد آمریكا بود.نفت مهم ترین عامل حمایت قدرت های بزرگ از كشورهای نفت خیز در برابر جنبش های رادیكال و سلطه گر منطقه ای بود. برای نمونه می توان به تلاش انگلستان برای جلوگیری از گسترش نفوذ سعودی ها به مناطق ساحل جنوبی خلیج فارس، در كویت، بحرین و عمان اشاره كرد.

بررسی و ارزیابی تاثیر نفت برتحولات سیاسی کشورهای عربی، نیازمند آن است که توصیفی دقیق از مسایل و معضلات مهم جهان عرب، جریان های مهم فکری و سیاسی شکل گرفته و راه حل ها و عملکرد آنها برای این مسایل، صورت گیرد و نشان داده شود که کارگزاران تحولات اخیر نسبت به این مسایل و معضلات، چه رویکردی دارند و در ترسیم هویت آینده، بر چه مسایل، را ه حل ها و اصول و قواعدی تأکید می کنند.

1-4- سوالات:

1. نفت چه تأثیری برتحولات سیاسی دنیای عرب داشته است؟
2. سطح وابستگی به درآمدهای نفتی در کشورهای عرب، چه تأثیری در نوع مواجه آنها با تغییرات سیاسی پس از سال 2011 دارد؟

1-5- فرضیه ها:

1. نفت برتحولات سیاسی دنیای عرب تأثیر داشته است.
2. کشورهای عرب که دارای درآمد نفتی هستند و اقتصاد آنها رانتی است یعنی وابسته به نفت هستند کمتر در مقابل تحولات سیاسی شکل گرفته پس از سال 2011 آسیب پذیر بوده اند.

1-6- تعاریف واژه ها:

درآمد نفتی:میزان درآمد حاصل از صادرات نفت خام یک کشور در طی یک سال در این پژوهش مد نظر می باشد.

تحولات سیاسی دنیای عرب: تغییر و یا فقدان درآمد حاصل از نفت که موجب انقلاب و تحولات سیاسی و اقتصادی در کشورهای عرب شده است در این پژوهش مدنظر است.

دولت رانتیر: دولت‌هایی گفته می‌شود، که از منابع مستقل مالی به جز مالیات از جامعه برخوردار بوده و بنابراین با استقلال بیشتری می‌توانند سیاست‌ها و خواست‌های دولتی را به اجرا گذارند. ماهیت دولت رانتیر به گونه‌ای است که در آن جامعه وزنه قابل اعتنایی به شمار نمی‌رود، چرا که دولت در سایه دریافت رانت‌ها از خارج (با فروش نفت یا هر ماده خام دیگر) دیگر به منابع داخلی درآمد (مالیات‌ها، عوارض و صدور کالاهای صنعتی و…) احساس نیاز نمی‌کند[7].

1-7- چارچوب نظری

1-7-1- نظریه ی سرکوب:

در نظریه سرکوب آمده است که درآمدهای نفتی به رژیم ها در کشورهای صادرکننده ی نفت این امکان را می دهد تا در تشکیلات سرکوب خود سرمایه گذاری کنند و بدین ترتیب با وجود نارضایتی های اجتماعی در قدرت باقی بمانند. بر اساس این نظریه ثروت نفت با هزینه نظامی همبستگی دارد که به نوبه ی خود از این راه با اقتدارگرایی پیوند می خورد. اما ضعف این نظریه در اینجاست که پیوندی مشخص میان نفت و شمار پرسنل نظامی به عمل نمی آورد و این درحالی است که شمار این کارکنان، معیار روشنی برای اندازه گیری میزان هزینه های نظامی و افزایش آن به حساب می آید.

1-7-2- رانت جویی نفتی:

این نظریه خاطر نشان می کند که وجود درآمدهای نفتی یا دیگر منابع طبیعی استخراجی در یک کشور، با به نمایش گذاشتن انبانی از غنایم پیش روی شورشیان بالقوه یا دیگر گروههای تجزیه طلب آنها را تحریک به شورش می کند و سبب بروز بی ثباتی می شود. همچنین وجود این منابع ممکن است به ناخرسندی بر سر توزیع نابرابر رانت های نفتی دامن بزند و به دنبال آن ستیزه هایی بر سر شیوه ی توزیع پدید آید. بر پایه ی این نظریه، منابع درآمدی ای همچون نفت که به آسانی به دست می آیند، هدفی گیرا برای شورشیان بالقوه هستند و وجود این وضع در یک کشور، به فرض تشابه همه ی دیگر عوامل با دیگر کشورها، خطر جنگ داخلی را افزایش خواهد داد. اما ضعف این نظریه در اینجاست که در هیچ یک از تحلیل ها بر پایه این نظریه آثار مستقل ثروت نفت بر بروز جنگ داخلی آزمون نشده است. و دوم اینکه توزیع نابرابر رانت ها، زمانی می تواند به بروز ستیزه منجر شود که گروههای محروم با توسل به خشونت برای بازتوزیع منابع وارد عمل شوند. این شرایط می تواند هم حکومت های دموکراتیک و هم حکومت های اقتدارگرا را بی ثبات کند.

1-7-3-1- نظریه دولت رانتیر

1-7-3-1-1- رانت نفتی

تولید نفت غالبا با رانت اقتصادی همراه است به دلیل بالا بودن تقاضا ومحدود بودن ذخایر نفتی غالبا قیمت فروش نفت به مراتب بیشتر از هزینه ی تولید وسود اقتصادی آن است این امر موجب می شود تولید نفت همواره با رقابت سخت بین کشورها وگروه های اجتماعی مختلف برای تصاحب رانت همراه باشد سرنوشت بسیاری از کشورهای نفت خیز جهان به ویژه در مناطق توسعه نیافته ودر حال رشد در روند این رقابت ها رقم خورده وچگونگی بهره برداری وتوزیع رانت نفت نقش تعیین کننده در شکل گیری ساختار اقتصادی ،سیاسی واجتماعی آنها ایفا کرده است .رانت نفتی از لحاظ اقتصادی اختلاف بین قیمت های بازار وهزینه های تولید نفت تعریف شده است در اقتصاد های مبتنی بر صادرات نفت رانت نفتی بهره ی مالکانه ی ناشی از در امد های نفتی در راس در آمد های دولت قرار می گیرد دولت به هر نحو که اراده کرده این رانت را به هر بخش یا قشری از جامعه یا هر یک از بخش های اقتصادی دولتی ویا غیر دولتی توزیع کرده است وسایر منابع ورانت های که در جامعه وجو.د دارد تحت تاثیر قرار می دهد در رانت نفتی بقیه  ی اقتصاد را اعم از فعالیت های تولیدی ویا سایر رانت های اقتصادی در وضعیتی در وضعیتی سر در گم ومبهم قرار می دهد واز لحاظ اقتصادی سرمایه گذاری در سایر بخش های اقتصادی را نامطمئن می سازد زیرا که نفت ودر آمد های نفتی تمام بخش های اقتصادی را تحت تاثیر قرار می دهد .در کشورهای نفت خیز توسعه نیافته رقابت بر سر رانت نفت غالبا در سطح بین المللی یعنی بین کشورهای نیرومند ودر سطح خرد وبین گروه ها واقشار اجتماعی کشور نفت خیز انجام می پذیرد شدت چگونگی ومکانیزم این رقابت ها دارای تاثیرات چشمگیری برساختار سیاسی واقتصادی کشورهای نفتی است سرنوشت بسیاری از این کشور ها در روند این رقابت ها رقم خورده است در کشورهای فوق سیکل رقابت بر سر رانت نفت معمولا با رقابت از میان کشورهای نیرومند آغاز می شود وبا بالا گرفتن گرایش های ناسیونالیستیوافزایش قدرت دولت در کشورهای مزبور به مرحله ی دوم فرا می رسد در این مرحله دولت حاکم از شرکت های بین المللی نفتی که در آن کشور فعال هستند خواهان سهم بیشتری از رانت نفت می شود تا بتواند بخشی از آن را صرف توسعه ونوسازی کشور خود کند اما به دلیل ساختار رانتی اقتصاد مشکلات توسعه ی نفت محوربه سرعت آشکار گشته ودر بدنه ی اقتصاد وجامعه ی کشور نفت خیز گسترده می شوند این امر کار توسعه ی اقتصادیوسیاسی کشور را دشوار می سازد بالاخره در مرحله ی سوم دامنه ی رهابت بر سر رانت نفت به درون طبقات واقشار اجتماعی کشور صاحب نفت کشیده می شود در پاره ای از کشورها این رقابت از کنترل دولت خارجشده وچنان شدت می گیرد که امر حکومت کردن را برای دولت مرکزی بسیار پرهزینه وسخت می سازد ونهایتا به جنگ های داخلی وفروپاشی دولت می انجامد .در سیستم های رانتیرمردم هرگونه بهبود در شرایط اقتصادی را معلول بهره برداری از نعمت های طبیعی خدادادی می دانند نه نتیجه ی سیاست های دولتی.[8]

1-7-3-1-2- دولت رانتیر:

دولت‌های رانتیر[9] به دولت‌هایی گفته می‌شود، که از منابع مستقل مالی به جز مالیات از جامعه برخوردار بوده و بنابراین با استقلال بیشتری می‌توانند سیاست‌ها و خواست‌های دولتی را به اجرا گذارند. ماهیت دولت رانتیر به­ گونه‌ای است که در آن جامعه وزنه قابل اعتنایی به ­شمار نمی‌رود، چرا که دولت در سایه­ٔ دریافت رانت‌ها از خارج (با فروش نفت یا هر ماده­ٔ خام دیگر) دیگر به منابع داخلی درآمد (مالیات‌ها، عوارض و صدور کالاهای صنعتی و…) احساس نیاز نمی‌کند.[10]

 

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :