2-3-1- هدف ویژه و کاربردی …………… 5

4-1-سوالات و فرضیه های تحقیق………… 6

1-4-1- سوالات تحقیق……………………. 6

2-4-1-فرضیه‏ها ی تحقیق………………… 6

5-1- تعریف واژه ها و مفاهیم…………….. 6

6-1- محدودیتها و تنگناهای تحقیق ……….. 8

فصل دوم مبانی نظری تحقیق……………… 9

1-2- پیشینه تحقیق ……………………… 10

2-2- مکانیابی واحدهای آموزشی………… 12

3-2- برنامه ریزی محل استقرار مدارس .. 13

4-2- برنامه ریزی استقرار مدارس……… 16

5-2- راهبرد نیازهای اساسی……………. 17

6-2- روشهای تعیین مراکز خدمات روستائی………………………………………….. 18

1-6-2- جمعیت شاخصی از مرکزیت……. 19

2-6-2- توزیع فضاهای آموزشی و شرایط محیطی………………………………….. 20

3-6-2- زمین شناسی و توپوگرافی………. 20

7-2- پارامتر های موثر در بحث مكان یابی و اولویت بندی فضا های آموزشی…………. 20

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

 

1-7-2- پارامتر های تاثیر گذار فنی…….. 21

2-7-2- مخاطرات محیط طبیعی…………. 24

3-7-2- مکان یابی مدارس و شعاع دسترسی………………………………………….. 25

8-2-تعداد دفعات استفاده از واحدهای آموزشی………………………………………….. 33

9-2- کاربری آموزشی و سایر کاربری ها. 34

1-9-2- کاربری آموزشی و کاربری مسکونی ………………………………………….. 35

2-9-2- کاربری آموزشی و فرهنگی…….. 35

3-9-2- کاربری آموزشی و بهداشتی درمانی………………………………………….. 35

4-9-2- کاربری آموزشی و تجاری……… 35

5-9-2- کاربری آموزشی و فضای سبز…. 36

6-9-2- کاربری آموزشی و شبکه ارتباطی حمل و نقل………………………………. 36

7-9-2- کاربری آموزشی و تأسیسات شهری………………………………………….. 36

10-2- نظریه ها و تئوری های رایج در مکانیابی…………………………………. 37

1-10-2- نظریه های دسترسی…………… 37

2-10-2- مدل مکانیابی تخصیص ………. 38

1-2-10- 2- حداقل فاصله ……………… 39

2-2-10- 2- مدل حداکثر تراکم …………. 39

3-10-2- مدل حداقل فاصلۀ توان دار …… 40

1-3-10-2- مدل حداقل فاصله (محدودیت دار) ………………………………………….. 40

2-3-10-2- مدل حداکثر پوشش ………… 41

4-10-2- تئوری سیستمی………………… 41

5-10-2- تئوری مکان مرکزی  ………… 42

6-10-2- مدل جاذبه ……………………. 43

7-10-2- کاربری زمین…………………. 44

فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

11-2- راهبرد نیازهای اساسی…………… 46

12-2- روشهای تعیین مراکز خدمات روستائی………………………………………….. 47

13-2- جمعیت شاخصی از مرکزیت…….. 48

1-13-2- مکان یابی مدارس و شعاع دسترسی………………………………………….. 49

2-13-2- ظرفیت………………………… 50

3-13-2-تراکم دانش آموز در کلاس…….. 50

4-13-2- جمعیت تحت پوشش…………… 51

14-2-مدلها وتکنیکها……………………. 52

1-14-2-  مدل بررسی اندازه مرکزیت(ثقل هندسی)………………………………….. 52

2-14-2- مدلهای کارکردی……………… 53

3-14-2- روش درجه بندی روستاها براساس شاخص جمعیت …………………………. 53

4-14-2- روش ساده ی جمعیت…………. 53

فصل سوم روش شناسی تحقیق…………… 55

1-3-روش تحقیق و مراحل آن ………….. 56

1-1-3- روش تحقیق ……………………. 56

2-3- مراحل تحقیق……………………… 56

1-2-3- گردآوری داده ها و اطلاعات …… 56

2-2-3- سازماندهی داده ها و اطلاعات …. 56

3-2-3-تحلیل اطلاعات …………………. 57

3-3- جامعه آماری و حجم نمونه ……….. 57

4-3- محدوده مورد مطالعه ……………… 57

1-4-3- توپوگرافی انزلی………………… 60

2-4-3- زمین  شناسی ………………….. 60

3-4-3- ویژگیهای جمعیتی ……………… 61

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

5-3- مقطع زمانی تحقیق ……………….. 62

6-3- تکنیکهای تحقیق  …………………. 63

فصل چهارم کلیات تحقیق………………… 65

1-4-موقعیت مکانی فضایی روستاها وتوزیع خدمات آموزشی…………………………. 66

1-1-4-پراکندگی مدارس بر حسب تقسیمات سیاسی و اداری………………………….. 66

2-1-4-امکانات آموزشی در سطح شهر بندر انزلی تعداد و توزیع فضاهای آموزشی در سطح روستاها …………………………… 68

3-1-4-توزیع تعداد دانش آموزان به تفکیک مقطع و روستا ………………………….. 73

2-4-نحوه استقرار مدارس با توجه به راه ارتباطی …………………………………. 74

3-4- حوزه نفوذ و شعاع عملکردی مراکر آموزشی شهر بندر انزلی نسبت به روستاهای پیرامون …………………………………. 79

1-3-4-واحدهای آموزشی شهر انزلی …… 79

2-3-4-بررسی شعاع عملکرد مدارس ….. 81

1-2-3-4-پیش دبستانی …………………. 81

2-2-3-4-دبستان ……………………….. 82

3-2-3-4-راهنمایی ……………………… 83

4-2-3-4-دبیرستان ……………………… 84

4-4-تعداد جمعیت سکونتگاههای روستایی وتوزیع فضایی مراکز آموزشی …………. 85

1-4-4-بررسی رابطه بین تعداد جمعیت و تعداد دبستان ………………………………….. 87

5-4- تحلیل جمعیت دانش آموزان ……….. 90

1-5-4- توزیع دانش آموزان مقطع پیش دبستان  ………………………………………….. 90

2-5-4-توزیع دانش آموزان مقطع ابتدایی… 91

3-5-4-توزیع دانش آموزان مقطع راهنمایی 92

4-5-4-توزیع دانش آموزان مقطع دبیرستان 93

6-4-یافته های تحلیلی …………………… 94

فصل پنجم نتیجه گیری، ارائه پیشنهادات…. 99

فهرست مطالب

عنوان                                                                                              صفحه

1-5-جمع بندی ………………………… 100

2-5-نتیجه گیری و پیشنهادات …………. 102

منابع ……………………………….. …104

چکیده انگلیسی ………………………… 109

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست جداول

عنوان                                                                                             صفحه

جدول 2-1-مکان یابی مدارس و شعاع دسترسی 25

جدول 2-2-معایب ومزایای طبقات فضاهای آموزشی در ارتباط با اقلیم های پیشنهادی……. 26

جدول 2-3- کاربریهای فضاهای آموزشی و سازگاری…………………………………….. 28

جدول 2-4-شرا یط حرارتی و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی……………………………. 31

جدول2-5-تناسبات و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی……………………………………… 33

جدول 2-6- شعاع دسترسی مدارس بر حسب متر……………………………………………… 49

جدول 2-7- ضوابط تعیین آستانه جمعیتی برای سطوح آموزشی……………………………… 51

جدول 2-8- طبقه بندی جمعیت سکونتگاه……. 54

جدول 3 – 1 – ترکیب جنسی جمعیت شهر بندر انزلی طی سال های 85 – 1335……………. 61

جدول  3– 2 – تعداد و متوسط بعد خانوار شهر بندر انزلی طی سال های 85 – 1335………. 62

جدول3-3- جدول توافقی آزمون χ2………… 63

جدول 4-1- روستاهای دارای خدمات آموزشی. 66

جدول 4-2-تعداد  و نوع مدراس روستاهای شهرستان بندر انزلی…………………………. 68

جدول  4-3- ضوابط  و استانداردهای خدمات رسانی روستایی……………………………… 73

جدول 4-4- تعداد و درصد واحدهای آموزشی به تفکیک مقاطع………………………………… 79

جدول 4-5- طبقات جمعیتی روستاهای شهرستان بندر انزلی…………………………………… 85

جدول 4-6- طبقات جمعیتی روستاهای دارای مدرسه شهرستان بندر انزلی…………………. 85

جدول 4-7- استانداردها و ضوابط خدمات رسانی در محیط روستایی کشور و نحوه تجهیز مراکز روستایی…………………………………….. 86

جدول4-8-  تعداد جمعیت روستاهای شهرستان بندر انزلی…………………………………… 87

جدول 4-9-توزیع دانش آموزان مقطع پیش دبستان  ……………………………………………… 90

جدول 4-10-توزیع دانش آموزان مقطع ابتدایی. 91

جدول4-11-توزیع دانش آموزان مقطع راهنمایی 92

جدول 4-12-توزیع دانش آموزان مقطع دبیرستان……………………………………………… 93

جدول 4-13- تعداد و درصد واحدهای آموزشی به تفکیک مقاطع………………………………… 96

جدول 4-14- طبقات جمعیتی روستاهای شهرستان بندر انزلی…………………………………… 97

یک مطلب دیگر :

 

یک مطلب دیگر :

جدول 4-15- طبقات جمعیتی روستاهای دارای مدرسه شهرستان بندر انزلی…………………. 97

فهرست اشکال

عنوان                                                                                              صفحه

شکل 3-1- موقعیت جغرافیایی…………… 59

شکل4-1- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی در شهرستان بندر انزلی………… 67

شکل 4-2- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی پیش دبستان در شهرستان بندر انزلی………………………………………….. 69

شکل 4-3- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی دبستان در شهرستان بندر انزلی… 70

شکل 4-4- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی راهنمایی در شهرستان بندر انزلی. 71

شکل 4-5- روستاهای برخورداری از خدمات آموزشی متوسطه در شهرستان بندر انزلی.. 72

نقشه 4-6-پراکندگی مدارس شهر بندر انزلی 80

شکل 4-7-حوزهکشش خدمات آموزشی پیش دبستان شهرستان بندر انزلی……………… 81

شکل 4-8-حوزه کشش خدمات آموزشی دبستان روستاهای شهرستان بندر انزلی………….. 82

شکل 4-9-حوزه کشش خدمات آموزشی راهنمایی روستاهای شهرستان بندر انزلی.. 83

شکل 4-10-حوزه کشش خدمات آموزشی متوسطه روستاهای شهرستان بندر انزلی… 84

شکل 4-11-توزیع دانش آموزان مقطع پیش دبستان  …………………………………. 90

شکل 4-12-توزیع دانش آموزان مقطع ابتدایی………………………………………….. 91

شکل 4-13-توزیع دانش آموزان مقطع راهنمایی…………………………………. 92

شکل 4-14-توزیع دانش آموزان مقطع دبیرستان…………………………………. 93

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

توزیع فضایی خدمات آموزشی تاثیر مستقیم در آسایش خانواده ها، کاهش هزینه و سفرهای درون شهری، تناسب و انسجام فضاها، زیبایی شهر و … دارد و از حساسیت زیادی برخوردار است  طی سال های گذشته توجه صرف به ساخت مدارس از نظر کمی و عدم توجه به سایر عوامل موثر در مکان یابی و همچنین کاربری های مجاور آن، نه فقط باعث کاهش کارایی مدارس از نظر آموزشی گشته بلکه سبب بروز مشکلات متعددی از قبیل صرف وقت و هزینه بیشتر برای رسیدن به مدرسه، خستگی و بی حوصلگی دانش آموزان، افزایش سفرهای دانش آموزی و حتی به مخاطره افتادن سلامت روحی و جسمی آن ها می شود که در نهایت منجر به بروز افت تحصیلی آن ها می گردد به همین جهت در این تحقیق نگارنده به بررسی فضاهای آموزشی شهرستان انزلی با توجه به تحولات جمعیتی پرداخته است. روش تحقیق  توصیفی – تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات بصورت میدانی و کتابخانه ای است.

جامعه آماری تحقیق کل روستاهای شهرستان بندر انزلی است و حجم نمونه مدارسی هستند که دارای مدارس هستند هدف اصلی تحقیق ارائه الگوی مناسبی از توزیع خدمات آموزشی با توجه به جمعیت است نتایج تحقیق نشان می دهد که توزیع مدارس در شهرستان بندر انزلی نامتناسب است بطوریکه در برخی مقاطع مانند دبیرستان تعداد 2 مدرسه در سطح روستاها وجود دارد که متناسب با جمعیت نبوده وجمعیت دانش آموزی به شهر انزلی مراجعه می کنند. و در سایر مقاطع نیز کمبودهایی احساس می گردد

واژگان کلیدی :تحولات جمعیتی ، توزیع فضایی ، مراکز آموزشی ، روستا ، شهرستان بندر انزلی

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در سالهای اخیرتقاضا برای خدمات عمومی افزایش چشمگیری داشته است  این امر به دلیل افزایش جمعیت در شهرهای کشور و همچنین مهاجرت از شهرهای کوچک به کلان شهرها، بویژه به پایتخت   می­باشد. بعلاوه به دلیل ساختارهای اقتصادی- سیاسی كشور و وجود تنوع فرهنگی در بین اقوام مختلف و نیز پراکندگی جغرافیایی کلان شهرها، همواره سرعت پاسخگویی به نیازها از سرعت رشد نیازها به خدمات عمومی كمتر بوده است. یکی از دغدغه های اساسی این بحث دسترسی عادلانه و بهینه افراد جامعه به کاربری­های کالبدی شهری در مباحث کلان کشور برای رسیدن به توسعه پایدار می باشد.

با توسعه شهرنشینی و تبدیل شهرهای کم جمعیت به شهرهای با جمعیت متوسط و نیز تبدیل شهرهای متوسط به کلان شهرها، چالشهای جدیدی در زمینه مسافت­های طولانی بین محل سکونت و کار یا محل تحصیل بوجود آمده است.در كنار مشكلات جمعیتی عدم تناسب کاربری اراضی و ایجاد کاربری­هایی که ارتباطی با هم ندارند مزید بر علت گشته و باعث بوجود آمدن مشکلات عدیده­ای شده است.

امروز با تحول در نگرش، بینش و فرهنگ افراد تقاضا برای آموزش افزایش یافته است. آموزش نیروی انسانی كارآمد متخصص و پرورش مردمی آگاه و با فرهنگ سبب بهبود در كیفیت زندگی افراد و افزایش میزان بهره وری و بهره گیری از هر گونه سرمایه گذاری مادی شده است. به طوری كه یكی از مهم ترین وظایف دولت ها گسترش و تعمیم آموزش عمومی و فراهم كردن امكانات آموزشی برای همه افراد یك جامعه می باشد.

موضوع آموزش و پرورش در اكثر جوامع امروزی با هر نظام و سیاستی مورد توجه است و نسبت به سایر فعالیت ها ی اجتماعی در مقیاس جهانی از اولویتی خاص برخوردار است و یكی از ویژگی های توسعه یافتگی را در آموزش و­پرورش نیروی انسانی­می دانند.

در برنامه­ریزی­های مربوط به مسایل شهری، دسترسی مناسب به خدمات آموزشی از جمله اهداف برنامه­ریزان و تصمیم­گیران در سطح شهر می­باشد. كاربری­ها و مراکز آموزش از جمله نیاز های اجتناب ناپذیر مردم به منظور دستیابی به دانش و بالابردن سطح سواد جامعه در پاسخگویی به نیازهای جمعیت دانش آموزی می­باشد.

پراکندگی مکانی مناسب و توزیع فضایی این مراکز به دلیل اثرات مستقیم در آرامش و آسایش خانواده ها از مهم­ترین و حساس­ترین مسایل جامعه محسوب می­شود. در همین راستا، در فرآیند های مربوط به      برنامه­ریزی، مکانیابی مراکز آموزشی، مرحله ارزیابی و انتخاب مناسب­ترین گزینه از میان کاربری­های مختلف از اهم فعالیت­ها می­باشد که با توجه به تراکم جمعیت جوان در هرم سنی موجود در کشور اهمیت آن دو چندان می شود.

سالانه تعدادی از مكان های آموزشی به دلیل مكان یابی نادرستشان تغییر، تعطیل و یا از گردونه فعالیت های موثر آموزشی خارج می شوند. و این موضوع هزینه های جبران ناپذیری را بر اقتصاد كشور تحمیل   می نماید.

بر این اساس تجدید نظر در سازمان دهی مكان های آموزشی ساختار بندی و، تغییر موقعیت و …. یكی از دغدغه های مهم وزارت آموزش و پرورش می باشد.

لذا تحقیق حاضر در نظر گرفته شده است تا به این نا به سامانی ها تا حد امكان رسیدگی كرده و از تصمیمات نسنجیده جلو گیری كند بنابراین این تحقیق با انگیزه بهبود خدمات آموزشی صورتگرفته روش اجرا مطالعات کتابخانه ای و میدانی است که یافته ها ومباحث در 5 فصل: فصل اول: کلیات تحقیق، فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق، فصل سوم روش شناسی تحقیق، فصل چهارم یافته های تحقیق و فصل پنجم، نتیجه گیری وپیشنهاد می باشد.