1-6-2 سلامت روان. 15

1-6-3 فرسودگی شغلی.. 16

فصل دوم…..  17

2-1 مقدمه. 18

2-1-1 هوش… 18

2-1-2 تعریف هوش… 19

2-1-3 انواع هوش… 21

2-1-4 هوش هیجانی.. 23

2-1-5 تعاریف هوش هیجانی.. 24

2-1-6 ابعاد هوش هیجانی.. 27

2-1-7 دیدگاه های هوش هیجانی.. 29

2-1-8 مدل های هوش هیجانی.. 31

2-1-9 هوش هیجانی و سلامت.. 37

2-1-10 ثبات هوش هیجانی در طول زندگی.. 39

2-1-11 رابطه هوش هیجانی با سن.. 39

2-2 سلامت روانی   40

2-2-1 تعاریف سلامت روانی.. 41

2-2-2 رابطه فرهنگ و سلامت روانی.. 42

2-2-3 نظریه های مربوط به سلامت روانی.. 43

2-2-4 تعریف شغل. 56

2-2-5 عوامل موثر بر اشتغال مناسب.. 57

2-2-6 عوامل موثر بر انتخاب شغل. 60

2-2-7 نظریه های انتخاب شغل. 62

2-2-8 فرسودگی شغلی در کارکنان. 66

2-2-9 تعاریف فرسودگی شغلی.. 68

2-2-10 رویکردهای مختلف نسبت به فرسودگی شغلی.. 70

2-2-11 مراحل فرسودگی شغلی.. 76

2-2-12 نشانگان فرسودگی شغلی.. 78

 

2-2-13 علایم هشدار دهنده فرسودگی شغلی.. 80

2-2-14 عوامل پیش سندرم فرسودگی شغلی.. 84

2-2-15 متغیرهای جمعیت شناختی و فرسودگی شغلی.. 88

2-2-16 عوامل شخصیتی و فرسودگی شغلی.. 89

2-2-17شخصیت نابهنجار در سازمان و محیط کار. 90

2-2-18 پیشنهادات برای کنار آمدن با فشار روانی شغلی.. 92

2-3 پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور. 94

2-3-1 پیشینه تحقیقات در داخل کشور. 94

2-3-2 پیشینه تحقیقات در خارج از کشور. 100

فصل سوم…  104

3-1 مقدمه. 105

3-2 طرح پژوهش     105

3-3 متغیرهای پژوهش… 105

3-4 جامعه آماری.. 105

3-5 حجم و روش نمونه گیری.. 106

3-6 ابزارهای تحقیق. 106

3-6-1 پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی.. 106

3-6-2 پرسشنامه هوش هیجانی پترایدز و فورنهام. 106

3-6-3 پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) 107

3-6-4 پرسشنامه فرسودگی شغلی.. 108

3-7 روش اجرای پژوهش… 109

3-8 روش‌ تجزیه و تحلیل داده‏ها 110

فصل چهارم..  111

4-1 یافته های اصلی تحقیق. 112

4-1-1 آمار توصیفی.. 112

4-1-2 آمار استنباطی.. 114

فصل پنجم….  117

5-1مقدمه. 118

5-2 فرضیه اول پژوهش… 118

یک مطلب دیگر :

5-3 فرضیه دوم پژوهش… 120

5-4 فرضیه سوم پژوهش… 122

5-5 محدودیت های پژوهش… 124

5-6 پیشنهادات پژوهشی.. 125

5-6-1 پیشنهادات پژوهشی.. 125

5-6-2 پیشنهادات کاربردی.. 125

منابع….. 126

پیوست…..    134

 

 

فهرست جداول

جدول ‏4‑1فراوانی و درصد متغیرهای جمعیت شناختی نمونه های پژوهش… 112

جدول ‏4‑2میانگین، انحراف معیار و واریانس متغیرهای هوش هیجانی، سلامت روانی و فرسودگی شغلی در پرسنل کادر  113

جدول ‏4‑3ضریب همبستگی بین هوش هیجانی با فرسودگی شغلی در پرسنل کادر. 114

جدول ‏4‑4 ضریب همبستگی بین سلامت روان با فرسودگی شغلی در پرسنل کادر. 114

جدول ‏4‑5ضریب همبستگی بین هوش هیجانی با سلامت روان در پرسنل کادر. 115

جدول ‏4‑6نتایج تحلیل رگرسیون به روش گام به گام فرسودگی شغلی از روی متغیرهای هوش هیجانی و سلامت روان در پرسنل کادر. 115

 

 

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سلامت روان با فرسودگی شغلی در پرسنل کادر مشغول به خدمت ارتش انجام شد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری، شامل کلیه پرسنل کادر مشغول به خدمت ارتش شهرستان اسلام آبادغرب در سال 1393 بود. براساس جدول کرجسی و مورگان (1970) و با روش نمونه گیری تصادفی ساده 150 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی، پرسشنامه هوش هیجانی پترایدز و فورنهام (PFEIQ)، پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ- 28) و پرسشنامه فرسودگی شغلی (MBQ- 22) بود. اطلاعات به دست آمده با SPSS-16 و به کمک آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین هوش هیجانی و سلامت روان رابطه معنادار (P<0/05) و بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد (P<0/05). همچنین، بین سلامت روان و فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود دارد (P<0/05). نتایج این مطالعه با یافته های پژوهش های پیشین همسو است.

کلید واژگان: هوش هیجانی، سلامت روان، فرسودگی شغلی، ارتش.

 

 

 

1    فصل اول

مقدمه ی پژوهش

 

 

 

1-1      مقدمه

امروزه سازمان ها و افرا شاغل در آن ها از ابعاد دیگری نیز مورد ارزیابی قرار می گیرند و آن بررسی شاخص های سلامت روانی در کاکنان آن و نیز فرسودگی شغلی می باشد. به طور کلی، سلامت سازمانی که شامل سلامت کارکنان آن سازمان نیز می شود، یک نگرش و حرکت جدید در زمینه مدیریت سازمان ها و نیروهای انسانی شاغل در آن ها می باشد.

فرسودگی شغلی نیز از دیگر مفاهیمی است که در سال های اخیر توجه بسیاری از روان شناسان به ویژه روان شناسان صنعتی- سازمانی را به خود معطوف ساخته است. فرسودگی شغلی عبارت است از مجموع شرایط فردی، محیطیی و تنشی که منجر می شود افراد در یک سازمان عملکردی کمتر از حد انتظارات و پتانسیل خود و نیز متوسط سازمان مزبور داشته باشند (جوادی نیا آذری و جوادی نیا آذری، 1392).

در حال حاضر، پژوهش های متعددی وجود دارد که ارتباط بین هوش هیجانی با سلامت روانی، جسمانی و فرسودگی شغلی و سازمانی را نشان می دهند (برادبری و گریوز[1]، 2003؛ ترجمه گنجی، 1391؛ پور زارعی، 1382). هوش هیجانی در نتایج مربوط به سلامت به طور کلی اثر شدید دارد، به طوریکه با سلامت روانی، همبستگی مثبت و با اختلال های روانی، رابطه ای معکوس دارد (زیندر، ماتئوس و رابرتس[2]، 2011). مهارت های هوش هیجانی بازگشت به سلامت را سرعت می بخشند (برادبری و گریوس، 2003؛ ترجمه گنجی، 1391).

 

1-2      بیان مسأله پژوهش

هوش هیجانی با شناخت فرد از خود و دیگران، ارتباط با دیگران، سازگاری و انطباق با محیط پیرامون که برای موفق شدن در برآوردن خواست های اجتماعی لازم است، ارتباط دارد و یک توانمندی تاکتیکی در عملکرد فردی محسوب می شود، در حالی که هوش شناختی، دارای قابلیتی استراتژیک و دراز مدت است. هوش هیجانی پیش بینی موفقیت را ممکن می سازد، زیرا نشان می دهد که چگونه فرد بلافاصله دانش خود را در موقعیت های مختلف به کار می گیرد. به عبارت دیگر، هوش هیجانی به تفاوت های افراد در ادراک، پردازش، تنظیم و به کارگیری اطلاعات هیجانی اشاره دارد (مویرا و الیور^[3]، 2008).

مایر و سالووی (1997)، معتقدند که هوش هیجانی شامل مجموعه ای از مهارت های بهم پیوسته برای ادراک دقیق، ارزیابی و ابراز هیجان ها، دسترسی یا ایجاد احساسات، به منظور تسهیل تفکر، توانایی فهم هیجان ها و دانش هیجانی و توانایی تنظیم هیجان ها به منظور، رشد هیجانی و عقلانی است. این سازه شناختی دارای چهار مولفه؛ ازیابی و ابراز هیجان خویشتن، ارزیابی و شناسایی هیجان دیگران، تنظیم یا نظم بخشی هیجان در خویشتن و استفاده از هیجان برای تسهیل عملکرد است (مویرا و الیور، 2008).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یک مطلب دیگر :

عبرت از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه و آثار تربیتی آن

 

 

 

عنوان	صفحه
چکیده	2
فصل اول :کلیات پژوهش
بیان مساله	2
اهمیت وضرورت پژوهش	9
اهداف	11
سوالات پژوهش	11
تعریف مفاهیم و اصلاحات پژوهش	12
خرد	12
ساختار عاملی	12
رواسازی	13
اعتباریابی	13
فصل دوم:مبانی نظری پژوهش
مقدمه	15
ادبیات تاریخی خرد	15
خرد در میان تمدن های گذشته	15
خرد در بین النهرین	15
خرد در مصر باستان	16
خرد درآیین کنفسیوس	16
خرد در آیین بودا	16
خرد در آیین زرتشت	17
خرد در متون ادبی فارسی	18
خرد در قرآن	18
تاریخچه ی شکل گیری مطالعات روانشناختی خرد	18
نظریه های خرد	19
مفهوم سازی عامیانه از خرد (نظریه ی ضمنی)	20
مولفه های اصلی خرد در نظریه ی ضمنی	22
نظریه رسمی خرد : مفهوم سازی و اندازه گیری	22
1- رویکرد تحولی	23
الف.بر مبنای نظام خود	23
دیدگاه کارول لیف	24
دیدگاه لووینگر	24
دیدگاه بری من	25
لوونسون	26
ب.رویکرد تحولی پیاژه	27
دیدگاه لابووی-ویف	27
2- خرد به عنوان نظام دانش	28
الف.مکتب برلین	28
ب.نظریه تعادل استرنبرگ	29
3- خرد به عنوان ویژگی شخصیت	29
مدل سه بعدی آردلت	29
مدل شش عامل براون	30
مدل پنج عاملی وبستر	31
مطالعات بین فرهنگی	31
تفاوت های فردی در مفاهیم ذهنی خرد	33
مدل مفهومی مکتب برلین	34
الگوی مفهومی گلوک و بلوک بر مبنای نظریه ضمنی	35
بلوغ و خودپنداره در خرد مبتنی بر تجارب فردی	35
تاریخچه ی نظریه پرسش-پاسخ	36
مفروضه های اساسی نظریه پرسش-پاسخ	36
نرم افزار مولتی لوگ	37
مقیاس 5 عاملی وبستر و تحقیقات انجام شدۀ وی  در این زمینه	37
جمع بندی	38
فصل سوم:روش شناختی پژوهش
مقدمه	41
روش پژوهش	41
شیوه ی اجرای پژوهش	41
جامعه آماری	42
روش نمونه گیری وحجم نمونه ها	42
روش وابزار جمع آوری اطلاعات	42
روش تجزیه وتحلیل	43
فصل چهارم:یافته های پژوهش
مقدمه	45
نتایج تحلیل عاملی اکتشافی	45
نتایج تحلیل عاملی تاییدی	52
مدل سوال پاسخ  برای تحلیل سوالات خرده مقیاس	60
نتایج اعتبار محتوا	96
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری	98
محدودیت های پژوهش	99
پیشنهادهای پژوهش	100
فهرست منابع	101
پیوست ها	106

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی پرسشنامۀ خودارزیابی خرد وبستر  است. پرسشنامه خود ارزیابی خرد، توسط 600 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های تهران با روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای خوشه‌ای که به‌تصادف  انتخاب شده بود ، تکمیل گردید  و سپس داده ها توسط نرم افزار R مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته‌های نهایی تحلیل عاملی تأییدی و اکتشافی  مطابق انتظار نبود این نتیجه گویای این است که  احتمالاً مقیاس خودارزیابی خرد یک مقیاس پنج عاملی  طبق نظر مؤلف نبوده واز ویژگی های روان سنجی و ساختار عاملی مناسبی در گروه نمونه ی فعلی و در جامعه ی ایرانی برخوردار نیست.

 

 

کلید واژگان: پرسشنامه خود ارزیابی خرد، روایی، پایایی

 

 

 

            فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بیان مسئله

خرد به‌عنوان نمونه‌ای از قدرت انسانی (آسپیناوال[1] و استادینگر[2]، 2004، به نقل از وبستر 2007[3])، مظهر برتری انسان (کرامر[4] 2000، به نقل از وبستر 2007) و یکی از نیروهای شخصیتی اصلی در نظر گرفته می‌شود که توسط جنبش روانشناسی مثبت‌گرا شناسایی‌شده است. (مثل پیترسون[5] و سلیگمن[6]، 2004؛ سلیگمن و سیکزنت میهالی[7]، 2000، به نقل از وبستر 2007). علی‌رغم جاذبه، ویژگی‌های خوب و سرچشمه‌ی کهن آن، بررسی‌های روانشناسی در مورد خرد هنوز هم نسبتاً در مرحله‌ی اولیه‌ی رشد خود به سر می‌برد (بالتس، 2005؛ استرنبرگ[8]، 1990). به‌عنوان‌مثال، بالتز و کانزمن[9] (2004) اشاره کردند که سخنان طلایی بیشتری نسبت به توشه‌های تجربی-آزمایشگاهی در پیشینه‌ی روانشناسی خرد یافت می‌شود .

 

با آنکه در دوره‌های مختلف محققان درزمینه هایی مانند فلسفه، علوم سیاسی، الهیات و مردم‌شناسی، فرهنگی همچنان به خرد توجه داشتند اما کمتر به درک و توافقی جمعی دست‌یافته‌اند. زیرا بیشتر مباحث در باب خرد دوباره از سر گرفته می‌شد و مفهوم‌سازی و نیز ریشه‌های تاریخی و کاربرد آن در پرورش آگاهی انسان و پیچیدگی‌ها و ناشناخته‌های زندگی مورد اصلاح و بازنگری قرار می‌گرفت. از منظر روانشناسی، دیدگاه‌های اولیه درباره‌ی تعریف خرد را می‌توان در فرهنگ‌های لغت پیدا کرد. برای نمونه در مهم‌ترین فرهنگ لغت آلمان خرد به‌عنوان بینش و دانش درباره‌ی خود و جهان قضاوت عمیق در مورد مسائل دشوار زندگی تعریف‌شده است (گریم 1984، نقل از استادینگر و گلوک،2010). لغت‌نامه‌ی دانشگاهی وبستر (1997) نیز خرد را قدرت قضاوت درست و جستجوی صحیح‌ترین روش عمل بر پایۀ دانش، تجربه، و فهم و فرهنگ آکسفورد (فولر و فولر،1964 نقل از استودینگروگلوک،2010) نیز آن را قضاوت و مشاوره خوب درباره‌ی موضوعات دشوار نامشخص زندگی تعریف کرده است. باید توجه داشت که این تعاریف باهوش تفاوت دارد زیرابه حیطه مسائل خاص، یعنی مسائل دشوار زندگی اشاره دارد. از سوی دیگر، قضاوت و مشاوره خوب در موضوعات دشوار زندگی نیاز به هوش ندارد بلکه جنبه‌های هیجانی، اجتماعی و اخلاقی را نیز دربرمی گیرد (چراغی،1394). روان شناسی آمریکایی رابرت استرنبرگ(1949) در نظریه تعادلی خرد، بر اهمیت به کار گیری هوش برای رسیدن به خوبی و مصلحت عمومی، از طریق تعدیل علایق خود و دیگران تاکید می کند (فرهنگ توصیفی انجمن روانشناسی آمریکا، APA).

با ذکر محدودیت‌های موجود در مفهوم‌سازی خرد در واژه‌های ابتدایی شناختی، (آردلت،2000)، محققان حیطه‌ی خرد را دعوت کرد که «در مورد تعریف صحیح، عملیاتی کردن و اندازه‌گیری خرد به بحث بنشینید». تلاش‌هایی برای جبران این کمبود صورت گرفته است (مثلاً آردلت، 1997، 2000، 2003؛ بلوک[10] و گلوک[11]، 2004؛ هلسون[12] و سریواستا[13]، 2002؛ تاکاهاشی[14] و اورتون[15]، 2002؛ وینک[16] و هلسون، 1997، به نقل از وبستر 2007).

کانزمن و بالتس (2003) اشاره می‌کنند که “میراث عظیم فرهنگی و تاریخی خرد باعث می‌شود آوردن تعریف روان‌شناختی جامع و کاربردپذیر کردن این مفهوم سخت شود”. پیترسون و سلیگمن (2004) اضافه می‌کنند که علی‌رغم بیش از یک دهه، تحقیقات معاصر در مورد خرد، تعاریف کنونی هنوز هم به میزان زیادی شناختی هستند.

با احترام به نقش ضروری شناخت، بااین‌وجود تعریف زیر توانایی‌های عقلانی را در یک چارچوب بسیار وسیع‌تر ازجمله ابعاد اجتماعی، انگیزشی، هیجانی و همچنین درون فردی، در هم ترکیب می‌کند. به‌ویژه در این مطالعه از تعریف عملی وبستر از خرد استفاده می‌کند که خرد، شایستگی، کاربرد تجارب حیاتی زندگی برای تسهیل رشد بهینه‌ی خود و دیگران است (وبستر، 2003).

سؤالات پژوهش

بر پایه مسئله، هدف‌ها  ومبنای کاربردی مطالعه‌ی حاضر،سؤال‌های این پژوهش را می‌توان به شرح زیر مطرح ساخت:

1. آیا آزمون خودارزیابی خرد از پایایی مناسبی برخوردار است؟
2. آیا آزمون خودارزیابی خرد از روایی مناسبی برخوردار است؟
3. آیا آزمون خودارزیابی خرد ازنظر نظریه‌ی سوال-پاسخ ویژگی‌های روان‌سنجی مناسبی دارد؟
4. ساختار عاملی آزمون خودارزیابی خرد به چه صورت است؟

تعریف مفاهیم اصطلاحات پژوهش

خرد[17]

در برخی از فرهنگ‌های لغت خرد عبارت است از بینش و دانش درباره‌ی خود و جهان و…قضاوت عمیق در مورد مسائل دشوار زندگی (گریم وگریم[18] 1984، نقل از استادینگر و گلوک،2011). لغت‌نامه دانشگاهی وبستر (1997، ص. 1533) خرد را قدرت قضاوت درست و دنبال کردن صحیح‌ترین روش عمل بر پایه‌ی دانش و فهم و فرهنگ آکسفورد، آن را قضاوت و هدایت درست در موضوع‌های دشوار نامشخص زندگی تعریف کرده است (فولر و فولر[19]،1964 به نقل از استادینگرو گلوک، 2010)

تعریف عملیاتی خرد: نمره ای است که شرکت کننده در مقیاس خودارزیابی بدست می آورد.

ساختار عاملی[20]

1-6-2- پرخاشگری مستقیم در مقابل پرخاشگری غیر مستقیم.. 6

1-6-3- پرخاشگری وسیله ای در مقابل پرخاشگری خصمانه. 7

1-6-4- پرخاشگری فردی در مقابل پرخاشگری جمعی.. 8

1-6-5- پرخاشگری فعال در مقابل پرخاشگری منفعل.. 9

1-6-6- پرخاشگری فرافعال و تجاوز کارانه در مقابل پرخاشگری واکنشی و دفاعی.. 9

1-7- تبیین‌های مربوط به پرخاشگری.. 10

1-8- جهت پرخاشگری.. 11

1-9- ثبات پرخاشگری.. 12

1-10- تظاهرات پرخاشگری درسنین کودکی.. 12

1-11- تفاوت جنسیت در پرخاشگری.. 13

1-12- اهداف پرخاشگری در کودکان.. 13

1-13- پرخاشگری در کودکان پیش دبستانی.. 14

1-14- مشکلات کودکان پرخاشگر. 16

1-15- عوامل پرخاشگری کودکان.. 17

1-16- تشخیص‌های افتراقی.. 22

1-17- درمان‌ پرخاشگری در کودکان.. 22

1-18- مسائلی که والدین محترم باید جهت درمان کودک پرخاشگر خود رعایت نمایند: 23

مروری بر مطالعات مشابه. 28

فصل دوم: مواد و روش‌ها 32

2-1- بیان مسأله. 33

 

2-2- اهداف… 34

2-2-1- هدف کلی.. 34

2-2-2- اهداف ویژه 34

2-3- فرضیه‌ها 34

2-4- تعیین نوع و تعریف متغیرها 35

2-5- نوع و روش مطالعه. 35

2-6- حجم نمونه. 36

2-7-جامعه مورد بررسی.. 36

2-8- معیارهای ورود. 36

2-9- معیارهای خروج.. 36

یک مطلب دیگر :

2-10- روش جمع آوری داده 36

2-11- مکان و زمان انجام مطالعه. 37

2-12- روش اجرا 37

2-13- روش تجزیه و تحلیل داده 37

2-14- محدودیت و شرایط اجرایی.. 37

فصل سوم: نتایج و یافته‌ها 39

3-1- یافته‌ها 40

3-2- جداول.. 41

فصل چهارم: بحث ، نتیجه‌گیری ، پیشنهادات… 57

4-1- بحث… 58

4-2- نتیجه گیری.. 66

4-3- پیشنهادات… 67

4-4- محدودیت‌ها 68

منابع.. 69

ضمائم.. 76

 

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                                          صفحه

جدول 2-1- متغیرها 35

جدول 3-1- میانگین نمره کلی پرخاشگری برحسب جنس…. 41

جدول 3-2- میانگین نمره کلی پرخاشگری برحسب سن.. 42

جدول 3-3- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب جنس…. 43

جدول 3-4- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب سن.. 44

جدول 3-5- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب   وضعیت تمایل به تماشای خشونت در تلویزیون  45

جدول 3-6- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب وضعیت اشتغال مادر 47

جدول 3-7- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب تمایل به خشونت در بازی‌های رایانه ای.. 49

جدول 3-8- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب وضعیت والدین از نظرمرگ  یا طلاق.. 51

جدول 3-9- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب مدت زمان تماشای تلویزیون.. 52

جدول 3-10- میانگین نمره ابعاد پرخاشگری بر حسب مدت زمان بازی با رایانه. 54

جدول 3-11- ضریب همبستگی پیرسن بین ابعاد مختلف پرخاشگری.. 56

 

1-7- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها……………………………………………………………………………. 14

1-7-1- تعریف مفهومی اختلال شخصیت وسواسی­­-اجباری…………………………………………… 14

2-7-2- تعریف مفهومی رفتار اجبار وارسی……………………………………………………………….. 14

1-7-3- تعریف مفهومی کمال­گرایی…………………………………………………………………………. 15

1-7-4- تعریف مفهومی مسئولیت­پذیری……………………………………………………………………. 16

1-7-5- تعریف مفهومی نگرانی………………………………………………………………………………. 17

1-7-6- تعریف مفهومی سبک­ رفتاری والدین…………………………………………………………….. 17

 

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 18

2-2- اختلال وسواسی- جبری………………………………………………………………………………………… 18

2-3- رفتار اجبار وارسی……………………………………………………………………………………………….. 20

2-3-1- سبب­شناسی رفتار اجبار وارسی…………………………………………………………………… 22

2-3-2- مکانیسم خود- تداوم­بخش………………………………………………………………………….. 23

2-3-3- استمرار رفتار اجبار وارسی………………………………………………………………………… 24

2-4- اختلالات شخصیت ……………………………………………………………………………………………… 26

2-4-1- ارتباط بین OCD  و OCPD ……………………………………………………………………. 28

2-4-2- اختلال شخصیت وسواسی- جبری…………………………………………………………………. 31

2-4-3- ویژگی­های بالینی OCPD…………………………………………………………………………… 34

2-5- مدل شناختی OCD…………………………………………………………………………………………….. 36

2-6- مفهوم مسئولیت­ پذیری………………………………………………………………………………………….. 40

2-7- مفهوم کمال­گرایی…………………………………………………………………………………………………. 42

2-7-1- توسعه و تکوین کمال­گرایی ………………………………………………………………………. 43

2-7-2- دیدگاه­های غالب کمال­گرایی…………………………………………………………………….. 45

2-7-3- پدیده­شناسی کمال­گرایی در OCD……………………………………………………………… 46

2-8- مفهوم نگرانی………………………………………………………………………………………………………. 48

2-9- سبک رفتاری والدین…………………………………………………………………………………………….. 50

2-9-1- ابعاد شیوه­های فرزندپروری………………………………………………………………………. 52

2-10- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………………………….. 54

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 58

3-2- طرح پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 58

3-3- جامعه و نمونه آماری…………………………………………………………………………………………….. 58

3-4- روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………….. 58

3-5- روش اجرا…………………………………………………………………………………………………………. 58

3-6- ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 59

3-6-1- سیاهه وسواس- اجبار مادزلی………………………………………………………………………. 59

 

3-6-2- پرسشنامه باورهای شخصی…………………………………………………………………………. 59

3-6-3- پرسشنامه کمال­گرایی…………………………………………………………………………………. 60

3-6-4- پرسشنامه مسئولیت­پذیری…………………………………………………………………………… 61

3-6-5- پرسشنامه نگرانی………………………………………………………………………………………. 62

3-6-6- پرسشنامه کمال­گرایی والدین……………………………………………………………………….. 62

3-7- روش تحلیل داده­ها………………………………………………………………………………………………. 63

3-8- خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………… 63

فصل چهارم: یافته­های پژوهش

4-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 64

4-2- آماره­های توصیفی………………………………………………………………………………………………… 64

4-3- تحلیل استنباطی…………………………………………………………………………………………………… 65

4-3-1- فرضیه1: میزان کمال­گرایی در OCPD بیشتر است…………………………………………… 64

4-3-2- فرضیه2: میزان مسئولیت­پذیری در OCPD بیشتر است……………………………………. 65

4-3-3- فرضیه3: میزان نگرانی در OCPD بیشتر است………………………………………………………… 67

4-3-4- فرضیه4: سبک­ رفتاری والدین در OCPD سختگیرانه است………………………………… 68

4-3-5- فرضیه5: میزان کمال­گرایی در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است……………….. 69

4-3- 6- فرضیه6: میزان مسئولیت پذیری در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است……….. 71

4-3-7- فرضیه7: میزان نگرانی در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی بیشتر است…………………….. 72

4-3-8- فرضیه8: سبک رفتاری والدین در افراد مبتلا به رفتار اجبار وارسی سختگیرانه است…………    73

 

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری

5-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………. 75

5-2- بحث ونتیجه­گیری………………………………………………………………………………………………… 75

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………. 90

پیوست­ها

فهرست جداول

جداول                                                                                                                       صفحه

جدول 2-1- ملاک­های تشخیصیDSM-IV-TR  برای اختلال شخصیت………………………………… 28

جدول 2-2- ملاک­های تشخیصی  DSM-IV-TR برای اختلال شخصیت وسواسی-جبری…………. 34

جدول 4-2-1- ویژگیهای دموگرافیک شرکت کنندگان………………………………………………………….. 65

جدول 4-3-1-1-تحلیل رگرسیون OCPD بر اساس کمال­گرایی……………………………………………. 64

جدول 4-3-1-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس کمال­گرایی………………………… 64

جدول 4-3-1-3-ضرایب بتای متغیر کمال­گرایی در OCPD…………………………………………………. 65

جدول 4-3-2-1-تحلیل رگرسیون OCPD بر اساس احساس­مسئولیت……………………………………. 65

جدول 4-3-2-2-تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس احساس­مسئولیت………………….. 66

جدول 4-3-2-3-ضرایب بتای متغیر احساس­مسئولیت در OCPD…………………………………………. 66

جدول 4-3-3-1-تحلیل رگرسیون OCPD  بر اساس نگرانی………………………………………………… 67

یک مطلب دیگر :

جدول 4-3-3-2-تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس نگرانی………………………………. 67

جدول4-3-3-3-ضرایب بتای متغیر نگرانی در OCPD……………………………………………………….. 67

جدول4-3-4-1- تحلیل رگرسیون OCPD  بر اساس سبک رفتاری والدین……………………………… 68

جدول 4-3-4-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون OCPD بر اساس سبک رفتاری والدین……………. 68

جدول 4-3-4-3- ضرایب بتای متغیر سبک رفتاری والدین در OCPD…………………………………… 74

جدول4-3-5-1-تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس کمال­گرایی…………………………………. 69

جدول4-3-5-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس کمال­گرایی……………… 70

جدول 4-3-5-3- ضرایب بتای متغیر کمال­گرایی در رفتار اجبار وارسی……………………………………. 70

جدول4-3-6-1-تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس مسئولیت ­پذیری………………………….. 71

جدول 4-3-6-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس مسئولیت­پذیری………. 71

جدول 4-3-6-3- ضرایب بتای متغیر مسئولیت­پذیری در رفتار اجبار وارسی……………………………… 71

جدول 4-3-7-1- تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس نگرانی……………………………………. 72

جدول 4-3-7-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس نگرانی………………….. 72

جدول 4-3-7-1- ضرایب بتای متغیر نگرانی در رفتار اجبار وارسی…………………………………………. 73

جدول 4-3-8-1- تحلیل رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس سبک رفتاری والدین………………….. 73

جدول 4-3-8-2- تحلیل واریانس نمره رگرسیون رفتار اجبار وارسی بر اساس ­سبک رفتاری والدین.. 74

جدول 4-3-8-3- ضرایب بتای متغیر سبک­رفتاری والدین در رفتار اجبار وارسی………………………… 74

فهرست اشکال

اشکال                                                                                                                          صفحه

دیاگرام 2-1- شدت و مدت وارسی…………………………………………………………………………………….. 23

دیاگرام 2-2- عواملی که سبب شکل­گیری و تداوم رفتار اجبار وارسی می­شوند………………………………. 26

دیاگرام 2-3- مدل شناختی اختلال وسواسی ـ جبری………………………………………………………………… 39

دیاگرام 2-4- تیپولوژی رفتار والدینی……………………………………………………………………………………. 53

 

 

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

 

 

1-1-مقدمه

اختلال وسواسی­-اجباری، یک اختلال اضطرابی ناتوان کننده[1] است که تقریبا سه درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می­دهد ( کولاد[2]ا، بلاند[3] ونیومن، 1994؛ استین[4]، فرود[5]، اندرسون[6]، و والکر[7]، 1997؛ نقل از آبرامویتز[8] و همکاران، 2009). این اختلال با وسواس­ها که به صورت افکار، تصاویر یا تکانه­های که ناخواسته و استرس آمیزند و اعمال اجباری و یا فعالیت­های ذهنی که نوعاً به ­منظور کاهش اضطراب و یا جلوگیری از آسیبی که مربوط به وسواس­ها هستند، مشخص می­شود (راچمن وشافرن[9]، 1988؛ تالیس[10]، 1995؛ نقل از آبرامویتز و همکاران، 2009). اختلال وسواسی­-اجباری یک اختلال ناهمگن[11] با زیرمجموعه­های[12] متفاوت است (هندرسون[13] و پالارد[14]، 1988؛ ماتیکس­-کولیس[15]، روساریو-کامپوس[16]، لکمن[17]، 2005؛ نقل از رادمسکی[18] و همکاران، 2010). معمول­ترین زیرمجموعه آن با اجبارهای وارسی مشخص می­شود، که در بیش از 50 درصد بیمارانOCD  اتفاق می­افتد (هندرسون و پالارد، 1988؛ راسموسن[19] و ایسن، 1988؛ استین و دیگران، 1997؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010)، به ­علاوه 15درصد جمعیت کلی اجبارهای وارسی ساب­کلینیکال[20] در  مطالعه فوآ وهمکاران (2005؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010) وارسی شایع­ترین اجبار بود یعنی 8/28 درصد بیماران اجبار وارسی و 5/26 درصد بیماران اجبارهای شستشو، تمیز کردن، را گزارش کردند. افراد با اجبارهای وارسی، این فکر وسواسی را دارند که در انجام یک کار دچار اشتباه خواهند شد و یا کاری را به درستی انجام نخواهند داد، آنها نگران این هستند که این قصورشان موجب آسیب زدن به خودشان و یا دیگران خواهد شد. سپس آنها احساس اجبار برای وارسی می­کنند که آیا در واقع کارشان انجام شده و یا آن را به درستی انجام داده­اند (مولر و رابرتز[21]، 2005؛ راچمن وشافران، 1988؛ ودز[22]، وویا[23]، چامبلز[24] و باین[25]، 2002؛ نقل از رادمسکی و همکاران، 2010). گرشونی وهمکاران (2000) تفاوت­های شخصیتی گروهی از وارسی­کننده­ها را با سایر گروه­های اضطرابی مورد بررسی قرار دادند. نتایج آنها نشان داد که وارسی­کننده­ها از ثبات­هیجانی کمتری برخوردار بوده و وجدان اخلاقی سختگیرتری داشتند. در اغلب اظهارات و تحقیقات بصورت مشترک گفته شده است کمال­گرایی، انعطاف­ناپذیری[26]، تعصب، وجدان سختگیر، احساس گناه و مسئولیت که صفات اصلی بیماران وسواسی را تشکیل می­دهد، در عین حال جزو مشخصه­های اصلی و صفات محوری اختلال شخصیت وسواسی­- اجباری نیز می­باشد. راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانی (انجمن روانپزشکی امریکا[27]، 1994) اختلال شخصیت وسواسی­­­­­­­­­- اجباری را به این صورت تعریف کرده است: الگوی نافذ[28] اشتغال ذهنی با نظم وترتیب[29]، کمال­طلبی و کنترل روانی و بین­فردی به بهای از دست دادن انعطاف­پذیری، صراحت و کارآیی[30] که در اوایل بزرگسالی شروع می­شود. همچنین در این راهنما ملاک دوم تشخیصی به کمال­­طلبی، ملاک چهارم به انعطاف­ناپذیری در اموراخلاقی، ملاک ششم به مشخصه تردید و ملاک هشتم به سرسختی و عدم انعطاف بطور مستقیم مربوط هستند. سایر ملاک­های تشخیصی نیز به نوعی با چهار ویژگی فوق در ارتباط هستند. کاپلان وسادوک (2003) نیز خصوصیات اصلی این اختلال را الگوی نافذ کمال­طلبی و انعطاف­ناپذیری می­دانند. به همین خاطر، بعضی از محققان پیش­بینی کرده­اند که بین این اختلال شخصیت و اختلال وسواسی­- اجباری احتمالاً رابطه­ای ویژه برقرار است (به عنوان مثال کروج مالیک و منزیس[31]، 2003). مطالعات خانوادگی نیز از وجود ارتباط میان این دو اختلال حمایت می­کنند. برای مثال چندین مطالعه اولیه، فراوانی زیاد صفات اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری را  در والدین کودکان مبتلا به اختلال وسواسی­-اجباری گزارش کرده­اند (لنان و همکاران، 1989؛ سودو وهمکاران،1989؛ کولز وهمکاران، 2008؛ نقل از نوعی و همکاران، 1389). از طرفی بررسی رابطه بین اختلال شخصیت وسواسی-اجباری و اختلال وسواسی­-اجباری همواره مجادله برانگیز بوده است. به عنوان مثال گیبس و اولتمن[32] (1995) نشان دادند که اختلال شخصیت وسواسی-اجباری با زیر گروه وارسی اختلال وسواسی­-اجباری در ارتباط است. از سویی، بعضی محققین اعلام کرده­اند که هر چند صفات شخصیتی وسواسی­-اجباری در نزد مبتلایان به اختلال وسواسی-اجباری فراوان­تر از سایر مردم است، اما این بیماران بیشتر از جمعیت عادی دچار اختلال شخصیت وسواسی­­-اجباری نمی­شوند (استکتی[33]،1993؛ بلک وهمکاران، 1992). جنایک (1991؛ نقل از منزیس و داسیلوا[34]، 2003) به این نکته اشاره می­کند که دو اختلال به صورت متفاوتی به درمان پاسخ نشان می­دهند و اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری به صورت جزئی ممکن است به درمان­های رفتاری پاسخ نشان دهد. علاوه بر مباحثات نظری بسیار در زمینه ارتباط بین اختلال وسواسی­-اجباری و اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری، حجم فزاینده­ای از پژوهش­ها نیز همبودی زیادی میان دو اختلال را آشکار می­کنند. برای مثال مطالعات اخیر با استفاده از معیارهای تشخیصیDSM-IV، نرخ همبودی اختلال شخصیت وسواسی­-اجباری را در مبتلایان به اختلال وسواسی­-اجباری در حدود 23 تا 32 درصد بر آورد کرده­اند (آلبرت، مینا، فرنر، بگتو، 2004؛ پینتو-گویا، گاستیلها، گالهاردو و کانها، 2006؛ ساموئلز و همکاران، 2000؛ کولز، پینتو، مانکبو، راسموسن، ایسن، 2008؛ نقل از نوعی و همکاران، 1389).

1-2-بیان­مساله

اختلال وسواسی­-جبری بوسیله افکار مزاحم، تکراری و استرس­زا (وسواسها[35])، و اعمال اجباری[36] که به منظور کاهش استرس و یا جلوگیری از آسیبی که مربوط به وسواس­ها است، مشخص می­شود ( انجمن روانپزشکی امریکا، 1994). معمولاً در کودکی یا اوایل بزرگسالی آغاز می­شود و غالباً با سیر مزمن خود تاثیر منفی شدیدی بر کارکرد روانی­-اجتماعی و شغلی بیمار دارد ( پاین و مک کلور، 2005؛ کلارک، 2000؛ نقل از توکلی و  قاسم­زاده، 1385). یکی از ناتوان­کننده­ترین اختلالات اضطرابی است واز سوی سازمان بهداشت جهانی، علت اصلی ناتوانی برآورد شده است (مورای و لوپز، 1996؛ نقل از کولز-ماتیکس، 2005). دو رویکرد عمده در سبب­شناسی[37] و درمان اختلال وسواسی­-جبری وجود دارد. یکی از این رویکردها، رویکرد روانشناختی است. براساس این دیدگاه OCD اساساً اختلالی در پردازش­های شناختی است، که در آن اشخاص افکار، عقاید، تجسم­ها، و تکانه­های مزاحمی را تجربه می­کنند که در آنها ایجاد تشویش کرده و حذف­شان مشکل می­باشد. توجه به این امر مهم است که افکار مزاحم توسط 80 الی 99% انسانها گزارش می­شود و بنابراین، این پدیده روانی باید طبیعی تلقی گردد (بعنوان مثال، ادوارد[38]، و دیکرسون[39]، 1987؛ نیلر[40]، و بک، 1990؛ پارکینسون[41] و راچمن، 1981؛ راچمن و دسیلوا، 1987؛ نقل از استکتی، 1376). به هرحال، در مبتلایان به اختلال وسواسی، افکار مزاحم تشویش بیشتری ایجاد کرده و در مقابله با آن دچار مشکل بیشتری هستند (راچمن و دسیلوا، 1987؛ نقل از همان). مک فال[42] و ولرشیم[43] (1997) بر باورهای نادرست بیماران وسواسی­-اجباری تاکید کرده­اند بویژه این فکر که انسان باید در همه زمینه­ها شایستگی داشته و ناکامی در جامه عمل پوشاندن بر عقاید کمال­گرایانه باید تنبیه گردد. چنین باورهای اشتباه که آنها مطرح کرده­اند منجر به ادراک نادرست تهدید شده و موجب ترس و نگرانی در مورد انجام دقیق اعمال می­گردد    ( رید[44]، 1985؛ نقل از استکتی، 1376).

چندین نوع از خطاهای شناختی یا عقاید غیر منطقی که در بیماران وسواسی تا به حال شناخته شده­اند، عبارتند از :

1-7 تعریف عملیاتی و مفهومی متغیرها 9

فصل دوم. 11

ادبیات و پیشینه پژوهش… 11

2-1  مقدمه. 12

2-2 پردازش اطلاعات… 12

2-3 حافظه. 24

2-4 یادآوری.. 52

2-5 پیشینه پژوهش های انجام شده 56

فصل سوم. 69

روش پژوهش… 69

3-1 مقدمه. 69

3-2 روش پژوهش… 70

3-3 متغیرهای پژوهش… 70

3-4 جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری.. 71

4-4 ابزار پژوهش و روش جمع آوری اطلاعات… 71

فصل چهارم. 74

تجزیه و تحلیل داده ها 74

4-1 مقدمه. 74

4-2 یافته های توصیفی.. 75

4-3 بررسی مفروضه های تحلیل واریانس چند متغیری.. 76

4-4 یافتههای مربوط به فرضیه ها 79

فصل پنجم. 86

بحث و نتیجه گیری.. 86

5-1 مقدمه. 86

5-2 نتایج پژوهش: بررسی فرضیه ها 87

5-3 بحث و نتیجه گیری کلی.. 91

5-4 محدودیت ها و مشکلات پژوهش… 92

5-5 پیشنهاد های پژوهش… 93

5-6 مروری بر مطالب… 93

فهرست منابع. 95

منابع فارسی.. 95

References. 99

 

 

 

 

فهرست جداول و نمودارها

جدول 4-1: میانگین و انحراف معیار متغیرها (یادآوری و حافظه ی کاذب) در مطالعه ی حاضر. 75

جدول 4-3: آزمون ام باکس جهت بررسی همگنی ماتریس های واریانس-کواریانس… 78

نمودار 4-2: خط رگرسیون و پراکنش نمره های متغیرهای وابسته. 79

جدول 4-4: نتایج آزمون تی تک گروهی روی نمره متغیر وابسته پژوهش… 80

 

جدول 4-6: نتایج آزمون تی تک گروهی روی نمره متغیر وابسته پژوهش… 81

جدول 4-7: نتایج آزمون تی تک گروهی روی نمره متغیر وابسته پژوهش… 81

جدول 4-8. خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری روی نمره متغیرهای وابسته پژوهش… 82

جدول4-9: نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره متغیر وابسته. 82

جدول 4-10خلاصه نتایج تحلیل واریانس چند متغیری روی نمره متغیرهای وابسته پژوهش… 83

جدول4-11: نتایج تحلیل واریانس یکراهه در متن مانوا روی نمره  متغیرهای وابسته. 84

 

 

چکیده :

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سطوح پردازش بر روی یادآوری و حافظه کاذب در دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر عباس انجام گرفته است. این طرح پژوهشی یک طرح آزمایشی 2*2 است که از دو گروه آزمایش استفاده شده است. نمونه این پژوهش 60 نفراست که از بین دانشجویان با رشته های تحصیلی مختلف انتخاب شده  و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی اول و گروه آزمایشی دوم جایگزین شدند. ابزاراندازه گیری این پژوهش فهرست 15 ماده ای برگرفته از پرسشنامه رودیگر و مک درمات بود. هر ماده در این فهرست در یک فاصله 3 ثانیه ای روی یک نوار ضبط شده بود. در این پژوهش متغیرهای وابسته ، یادآوری و حافظه کاذب می باشندکه تأثیر سطوح پردازش برروی آنها بررسی شد. برای بررسی فرضیه های پژوهش از آزمون MANOVAو آزمون tتک گروهی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که پردازش سطحی بر عملکرد یادآوری دانشجویان به طور معناداری از میانگین نظری پایین تر است؛ نوع پردازش عمیق برعملکردیادآوری به طورمعناداری از میانگین نظری بالاترمی باشد؛ در نوع پردازش سطحی میانگین متغیر حافظه کاذب به طور معناداری از میانگین نظری پایین تر است؛ در نوع پردازش معنایی میانگین متغیرحافظه کاذب به طور معناداری از میانگین نظری بالاتری است؛ عملکرد دانشجویان در سطح پردازش معنایی در مقایسه با عملکرد دانشجویان در پردازش سطحی در یادآوری به طور معناداری بالاتر است؛ عملکرد دانشجویان در سطح پردازش معنایی در مقایسه با عملکرد دانشجویان سطحی در حافظه کاذب به طور معناداری بالاتر است.

 

 

 

فصل اول

 

کلیات پژوهش

 

1-1 مقدمه

فرایند شناخت به این مسائل مربوط می‌شود که افراد چطور اطلاعات را درک می‌کنند، یاد می‌گیرند، به یاد می‌سپارند و درباره آنها فکر می‌کنند. یک روانشناس شناختی بر روی مسائلی از قبیل اینکه افراد چگونه موضوعات مختلف را درک می کنند؛ آنها چرا برخی از واقعیت ها را به خاطر می‌سپارند و برخی دیگر را فراموش می‌کنند؛ چگونه زبان جدیدی را فرا می‌گیرند یا چگونه برای حل مسئله فکر می‌کنند؛ چرا بسیاری از مردم تجربه‌های خاصی را به یاد می‌آورند ولی نام افرادی را که سال ها پیش آن ها را می‌شناخته‌اند، فراموش می‌کنند؛ چرا برخی افراد هنگام مسافرت با هواپیما دچار ترس می‌شوند، اما هنگامی که خودرو سوار می‌شوند هیچ ترسی آنها را آزار نمی دهد و این در حالی است که آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده‌ای بسیار بیشتر از مرگهای ناشی از سوانح هوایی است. چرا افراد در مواجهه با برخی سامانه‌ها احساس ترس می­کنند و این ترس چه تأثیری در بیان نیازها می­تواند داشته باشد. این موارد، سؤالهایی هستند که با مطالعه روانشناسی شناختی پاسخ داده می شوند(استرنبرگ[1]، 1996: 2).

شناخت در نتیجه پردازش اطلاعات توسط اشخاص حاصل می شود و شناخت حاصل شده نیز بر نحوه تعبیر و تفسیر اطلاعات به دست آمده، تأثیر می گذارد(سولسو[2]،

یک مطلب دیگر :

کانال برترین ویدیوها - تماشا

 1371: 19). بر این اساس مطالعه تاثیر سطح پردازش بر عواملی از قبیل حافظه کاذب و یادآوری نیز از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. در این پژوهش تلاش شده است تا به مفاهیم مرتبط با سطح پردازش، حافظه کاذب و یادآوری پرداخته شود.

 

1-2 بیان مساله

روان شناسی شناختی، حوزه ای است که با نحوه کسب و بازیابی اطلاعات و تبدیل آن به دانش، ذخیره سازی و نحوه استفاده از آنها به منظور جهت دادن به رفتار در ارتباط است دامنه این حوزه بسیار گسترده است، چرا که به طور معمول فرایندهای شناختی، نظیر احساس، ادرک، بازشناسی طرحها، توجه یادگیری، حافظه، تشکیل مفهوم، تصویرسازی ذهنی، به خاطر سپردن، زبان، هیجان و فرایندهای رشدی را در بر می گیرد. در گستره وسیع روان شناسی شناختی، یکی از حوزه های جالب و پر رمز و راز، حافظه است. حافظه یکی از قسمتهای جوهری فرایند یادگیری است. برای کسب معلومات، مهارتها و عقاید جدید، نتایج تجارب یادگیری خاص باید حفظ شده و متراکم گردد(احدی و کاکاوند، 1383: 156).

یک موضوع مهم برای تئوری های شناختی این است که ما چیزها را تا چه اندازه به خوبی به یاد می آوریم؛ زیرا هر جنبه از شناخت تا اندازه ای به حافظه وابسته است. برای درک حل مسئله، تصمیم گیری، توجه و ادراک، چیزی که نیاز است بدانیم توانایی و محدودیتهای حافظه است. خیلی از وقایع با معنا به گزارشات شخص مشاهده کننده وابسته است. از شهادت دادن شاهد در یک محاکمه قتل تا مشاجره  یک همسر درباره اینکه چه کسی چه گفته است، حافظه و درستی آن مهم است. یک یافته جالب این است که هیچ راهی برای برآورد صحت حافظه بدون مدرک عینی وجود ندارد (مثل یک عکس یا نوار ضبط شده). روشن بودن یا اطمینان شخصی در به یاد آوردن حافظه یک گواه دقیق درباره واقعیت آن حافظه نیست، این بدین معنی نیست که بیشتر خاطرات و حافظه غیردقیق هستند؛ اگرچه در موقعیت هایی که درستی جزئیات مهم است به خاطرات نمی توان اعتماد کرد(سورپرانت[3]، 2005: 61).

وقتی فرد وقایع خاصی را که هرگز در واقعیت رخ نداده اند، به خاطر می آورد حافظه کاذب رخ می دهد. غالبا حافظه کاذب بی ضرر است، اما نه همیشه. به طور مثال در دادگاه ها می بینیم که گناهکار بودن یا بی گناهی فرد وابسته به مجموعه ای از مدارک از جمله گفته های شاهدان است و فرض هم بر این است  که آنچه وی به یاد می آورد صحیح می باشد. تحقیقات انجام شده نشان داده اند که حافظه کاذب در بسیاری از محکومیت های اشتباهی دخیل بوده است(برنرد، رایان و سیسی[4] ، 2008: 348).

برای بررسی حافظه کاذب معمولا از پارادایم ^[5]DRM استفاده می شود. به شرکت کنندگان سیستمی از کلمات (برای مثال؛ رختخواب، استراحت، بیداری، رویا) ارائه می شود که مربوط به یک کلمه شاخص (برای مثال؛ خواب) هستند. در آزمونی که گرفته می شود، شرکت کنندگان غالبا کلمه شاخص را با وجود اینکه در لیست وجود ندارد، گزارش می دهند(سیفی گندمانی، زارع، کلانتری، میبدی و جوهری فرد(1391). چیزی که این آزمایش را از آزمایشات دیگر حافظه تفکیک می کند این است که توالی های لغات به طور خاص طراحی شده اند تا مشاهده کننده را دچار سوگیری کنند در گزارش یک کلمه خاص که در فهرست نبوده است. وقتی افراد یکی از این لغات را که در توالی نبوده است، گزارش می کنند که در توالی بوده، آنها یک حافظه کاذب را نشان می دهند. در بعضی از موارد افراد گزارش می کنند که آنها به روشنی به یاد می آورند که آن لغت را دیده اند یا شنیده اند و حافظه آنها خیلی قوی است ولی حافظه آنها درست نیست(سورپرنت[6]، 2005: 63).

یادآوری عبارت است از به خاطر آوردن اطلاعات پس از مواجهه با آن ها و بازشناسی هم، شناسایی و تشخیص محرک قبلا مواجه شده، از بین انواع محرک هاست. حافظه یادآوری و بازشناسی، یکی از زیرسازهای اساسی سیستم پردازش اطلاعات هستند و در اختلالاتی که سیستم پردازش اطلاعات دچار اختلال می شود، تصور می شود که این ساختارها نیز از آسیب به دور نمی مانند(باور[7]، 1987: 445).

پژوهش های مربوط به حافظه و بررسی سطح پردازش^[8]، توجه، همسانی یا ناهمسانی عضو حسی، و ویژگی های فیزیکی مواد محرک از موقعیت مطالعه به آزمون، و نوع آزمون های مورد استفاده در سنجش حافظه از جمله مهم ترین عناوین پژوهشی در حوزه مطالعات شناختی حافظه در دو دهه اخیر بوده است. به دنبال ارائه الگوها و نظریه های گوناگون مانند الگوی واف و نورمن[9](حافظه نخستین و ثانوی)، الگوی اتکینسون و شیفرین[10] (حافظه کوتاه مدت و دراز مدت)، الگوی عمق پردازش کریک^[11] و لاکهارت^[12] (1972)، و علی رغم آنکه نظریه عمق یا سطح پردازش جانشین جالب و مناسبی برای نظریه های حافظه دوگانه به شمار می آمد (سولسو، 1991) انتقادهایی نیز بر این نظریه ها و مدل ها وارد شد. یکی از انتقادهای مهمی که بر نظریه عمق پردازش وارد آمد بی توجهی به تعاملی است که بین نوع پردازش در هنگام مطالعه مواد و آزمون آن مواد وجود دارد (اندرسون[13]، 1995، نقل از ایروانی و پژهان، 1382: 135). تولوینگ^[14] (1975، نقل از همان منبع) اصلی فراگیر برای حافظه وضع کرد که چنین تعامل هایی را در برمی گرفت. این اصل که به اصل “اختصاصی بودن رمز گردانی” شهرت دارد، حاکی از آن است که اگر نشانه های حاضر در موقعیت آزمون با نشانه هایی که در موقعیت مطالعه رمزگردانی شده اند همتا باشند، عملکرد حافظه بالاتر خواهد بود (پژهان و ایروانی، 1382: 135).

موریس^[15] (1977، نقل از احدی و کاکاوند، 1383: 157) گونه دیگری از این اصل را با عنوان پردازش متناسب با انتقال^[16] مطرح ساخت. در این نظریه، به جای آنکه بر نشانه ها تأکید شود به نوع پردازش در موقعیت رمزگردانی مواد محرک و موقعیت آزمون توجه می شد. بر اساس این نظریه وقتی آزمودنی ها سرنخ های حافظه در موقعیت آزمون را به همان شیوه ای پردازش کنند که مواد موجود در موقعیت مطالعه را پردازش کرده اند، عملکرد حافظه بهتر خواهد شد (احدی و کاکاوند، 1383: 157).

تحقیقات زیادی در خصوص هر یک از متغیرها بصورت جداگانه صورت گرفته است(واینستین و شانکس[17] ، 2008؛ پزدک[18]، 2006؛ شرمن[19] ، 2005؛ پژهان و ایروانی، 1382، پژهان و دلاور، 1382) اما در هیچ یک از این بررسی ها سه مفهوم سطح پردازش، حافظه کاذب و یادآوری بطور همزمان مطالعه نشده اند. که این مساله کمبود تحقیقات در این خصوص را نشان می دهد. حال با توجه به مباحث مطرح شده و نقش مهم حافظه کاذب و یادآوری در مباحث مربوط به روانشناسی شناختی و با توجه به این که تحقیقات انجام شده در این حوزه بسیار اندک می باشد بنابراین پژوهشگر درصدد برآمد تا با انجام این پژوهش به این سئوال پاسخ دهد که آیا سطوح پردازش بر یادآوری و حافظه کاذب دانشجویان با رشته های مختلف دانشگاه آزاد بندرعباس موثر است؟

 

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش

در چند دهه اخیر، پژوهش ها و نظرات محققان و روانشناسان تربیتی حاکی از آن بوده است که آموزش هنگامی موثرتر خواهد بود که در آن معلمان و اساتید از روش های جدیدتر استفاده کنند. در یکی از این پژوهش ها کریک و لوکهارت^[20](1996، نقل از مهدویان و کرمی نوری، 1385: 23) مطالعه آموزش بر اساس نظریه سطوح پردازش را مطرح کرده اند که بر اساس آن ادراک یک محرک در سطوح مختلف پردازش اطلاعات صورت می گیرد. در اولین مرحله، محرک از جنبه ویژگی ها، خصوصیات فیزیکی و حسی ادراک می شود، در حالی که در مراحل بعدی، ادراک در سطوح عمیق تر انجام می شود. به عبارات دیگر، دیدگاه سطوح پردازش تکیه اصلی خود را، به جای نظام های مختلف حافظه، بر نحوه پردازش اطلاعات قرار می دهد. به این صورت که در مرحله اول اطلاعات یا ویژگی های سطحی و ادراکی(رمزگردانی سطحی^[21]) و در مرحله دوم با ویژگی های معنایی و عمیق تر در حافظه ثبت می شود(رمزگردانی عمیق^[22]). بر اساس این دیدگاه، نگهداری یک مورد در حافظه بستگی به عمق پردازش اطلاعات دارد(مهدویان و کرمی نوری، 1385: 24).

کریک و تالوینگ^[23](1975؛ نقل از همان منبع) در مطالعه خود مشاهده کردند که در یادآوری و بازشناسی، عواملی از قبیل یادگیری ارادی، میزان تلاش به کار رفته، پیچیدگی تکلیف مورد نظر، مقدار زمان صرف شده، و میزان تکرار و تمرین، عوامل اصلی و تعیین کننده نیستند، بلکه ماهیت کیفی تکلیف و نوع عملیات شناختی که روی مطالب اعمال می گردد، اهمیت دارد(مهدویان و کرمی نوری، 1385: 24). بنابراین در اینجا فعالیت روانی یادگیرنده مهم است، یعنی یادگیرنده نحوه پردازش اطلاعات را فعالانه تعیین می کند، نه اینکه هر نوع اطلاعاتی فرا گرفته شود. بنابراین تدریس و آموزشی که ذهن یادگیرندگان را به پردازش های عمیق تر و معنایی وا دارد، اثربخش تر خواهد بود.

از آنجا که یادآوری و حافظه کاذب از مسائل مهم روانشناسی شناختی بوده که هر دو در فرایندهای مرتبط با یادگیری از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد بنابراین بررسی سطوح پردازش بر روی یادگیری و حافظه کاذب در دانشجویان در جهت دستیابی به اهداف آموزشی امری ضروری می نماید.

از طرفی ناکارآمدی روش های آموزش مستقیم و سنتی، اهمیت بررسی شیوه های نوین را جهت یادآوری و به یادسپاری مطالب پر رنگ تر می نماید. از طرفی با توجه به تحقیقات انجام شده در خصوص یادآوری و حافظه کاذب که بطور مثال توسط برنرد^[24] و همکاران(2008) انجام شد، نتایج نشانگر این بودند که بطور کلی یادآوری و بازشناسی کاذب کلمه ها با سن افزایش می باشد و در واقع روند تحولی افزایشی بر حافظه کاذب حاکم است(برنرد و همکاران، 2008: 344). بنابراین این مسائل نیز بیش از پیش پژوهش و بررسی در این حیطه را می طلبد. در این راستا این پژوهش با هدف بررسی تاثیر سطوح پردازش بر یادآوری و حافظه کاذب در دانشجویان با رشته های تحصیلی مختلف در دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس انجام می شود.

نتایح تحقیق حاضر می تواند سهمی هر چند اندک در ایجاد و افزایش دانش در این زمینه داشته باشد و در زمینه ی طراحی و تدوین برنامه های مطالعه برای دانشجویان بینش لازم را در اختیار مشاوران دانشگاه ها و دانشجویان قرار دهد.

 

1-4 اهداف پژوهش

هدف کلی پژوهش

تعیین تاثیر سطوح پردازش(سطحی و معنایی) بر یادآوری و حافظه کاذب در دانشجویان با رشته های تحصیلی مختلف شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس.

اهداف فرعی پژوهش

بررسی تاثیر سطح پردازش سطحی بر یادآوری در دانشجویان با رشته های تحصیلی مختلف شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاداسلامی بندرعباس.

بررسی تاثیر سطح پردازش معنایی بر یادآوری در دانشجویان با رشته های تحصیلی مختلف شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاداسلامی بندرعباس.