پیشینه پژوهش

1-2مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21

2-2 اختلال افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………21

1-2-2ویژگی های اختلال افسردگی ………………………………………………………………………………………………………………………………..22

1-1-2-2ملاک های DSMIV-TR در مورد افسردگی…………………………………………………………………………………………………… 24

2-1-2-2شیوع افسردگی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….25

3-1-2-2سن شروع افسردگی…………………………………………………………………………………………………………………………………………….26

4-1-2-2اختلال های توام با افسردگی……………………………………………………………………………………………………………………………..27

5-1-2-2مفهوم سازی شناختی اختلال افسردگی …………………………………………………………………………………………………………..27

3-2اضطراب…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29

1-3-2شیوع اختلالات اضطرابی…………………………………………………………………………………………………………………………………………30

4-2 اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………………………………….31

1-4-2ویژگی های اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………….31

1-1-4-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال اضطراب منتشر………………………………………………………………………………32

2-1-4-2شیوع اختلال اضطراب منتشر…………………………………………………………………………………………………………………………….33

3-1-4-2سن شروع اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………………………..33

4-1-4-2اختلال های توام با اختلال اضطراب منتشر……………………………………………………………………………………………………….33

5-1-4-2مفهوم سازی شناختی اختلال اضطراب منتشر…………………………………………………………………………………………………..34

5-2 اختلال وسواس فکری – عملی ………………………………………………………………………………………………………………………………….35

1-5-2ویژگی های اختلال وسواس فکری – عملی……………………………………………………………………………………………………………35

1-1-5-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………..36

2-1-5-2شیوع اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………………………………38

3-1-5-2سن شروع اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………………………38

4-1-5-2اختلال های توام با اختلال وسواس فکری – عملی…………………………………………………………………………………………..38

5-1-5-2مفهوم سازی شناختی اختلال وسواس فکری – عملی………………………………………………………………………………………39

6-2 اختلال پانیک………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………39

1-6-2ویژگی های اختلال پانیک ……………………………………………………………………………………………………………………………………..39

1-1-6-2ملاک های DSMIV-TR در مورد اختلال پانیک………………………………………………………………………………………………41

2-1-6-2شیوع اختلال پانیک…………………………………………………………………………………………………………………………………………….42

3-1-6-2سن شروع اختلال پانیک…………………………………………………………………………………………………………………………………….42

4-1-6-2اختلال های توام با اختلال پانیک ……………………………………………………………………………………………………………………..42

5-1-6-2مفهوم سازی شناختی اختلال پانیک ………………………………………………………………………………………………………………..43

 

7-2 هیجان………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….45

1-7-2 تنظیم هیجان ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..46

1-1-7-2 راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ………………………………………………………………………………………………………………….46

8-2 راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی ………………………………………………………………………………………….49

9-2شخصیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….53

1-9-2طبقه بندی شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………………………54

2-9-2مدل پنج عاملی شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………………..55

10-2 شخصیت و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان ……………………………………………………………………………………………………..57

11-2 شخصیت و اختلالات هیجانی…………………………………………………………………………………………………………………………………..58

12-2 راهبردهای تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها ……………………………………………………………………….60

13-2 راهبردهای تنظیم هیجان، شخصیت و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها ………………………………………………………62

14-2 خلاصه فصل دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………………………65

فصل سوم

روش پژوهش

1-3 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..67

2-3 روش پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….67

3-3 جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………….67

4-3 ابزارهای جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………………………………….67

1-4-3 پرسشنامه ویژگی های جمعیت شناختی……………………………………………………………………………………………………………….67

2-4-3 پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان…………………………………………………………………………………………………………………………67

3-4-3 پرسشنامه شخصیتی نئو…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

4-4-3 پرسشنامه افسردگی بک…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

5-4-3 پرسشنامه حساسیت اضطرابی………………………………………………………………………………………………………………………………..69

6-4-3 پرسشنامه پن اسمیت……………………………………………………………………………………………………………………………………………..69

7-4-3 پرسشنامه وسواس فکری-عملی مادزلی………………………………………………………………………………………………………………..69

5-3 روش جمع آوری داده ها…………………………………………………………………………………………………………………………………………….70

6-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….70

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

 

یک مطلب دیگر :

1-4 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71

2-4 آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………71

3-4 آمار استنباطی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-4 تحلیل فرضیه های ترکیبی- ساختاری ……………………………………………………………………………………………………………………..77

5-4 تحلیل فرضیه ها و سوالات، اثرات مستقیم متغیرها …………………………………………………………………………………………………80

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

1-5 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………85

2-5 بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….85

3-5 محدودیت ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………95

4-5 پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

منابع

منابع فارسی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….96

منابع لاتین ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………100

مقدمه

در حال حاضر اختلالات روانی به دلیل ماهیت آشفته ساز، شیوع فراوان و پیچیدگی های ماهیتی و همچنین هزینه های گزاف مراقبتی مورد توجه فراوان قرار گرفته اند. بعلاوه ،نگاه جامعه امروز به آن ها، نگاهی علمی و به سرعت در حال پیشرفت است. امروزه اختلالات اضطرابی و خلقی از شایعترین اختلالات روانی هستند و افراد مبتلا به این اختلالات به وفور توسط روان شناسان بالینی تحت درمان قرار می گیرند ( بخشی پور، دژکام، مهریار و بیرشک، 1383).

در این راستا، نرخ شیوع اختلال افسردگی در طول عمر 17درصد (کسلر[1] و همکاران، 2005) و میزان بروز سالیانه افسردگی اساسی 59/1 درصد (زنان 89/1 درصد و مردان 1/1 درصد) است (سادوک[2]و کاپلان[3]،2007). همچنین نرخ شیوع اختلالات اضطرابی به 8/28 درصد و میزان بروز آن به 18 درصد می رسد (کسلر و همکاران، 2005).

فهم سازه های تاثیر گذار و بیان صریح عواملی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر افسردگی و اضطراب تاثیر می گذارند،  کاری دشوار است .  با این حال ، تلاش پژوهشگران و محققان در این عرصه ، نتایج امیدوارکننده ای در پی داشته است . در همین راستا ، توجه به نقش سازه های شخصیتی و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان در سبب شناسی اختلال های افسردگی و اضطرابی و بررسی اثرات مستقل و تعاملی این سازه ها با بهره گیری نظام آماری پیشرفته مدل یابی معادلات ساختاری جهت پیش بینی و تبیین اثرات این سازه ها بر این حوزه از اختلال های روانشناختی می تواند کمک کننده پژوهش ها و رویکردهای درمانی آتی در زمینه اختلال های هیجانی باشد.

2-1 بیان مساله :

اختلالات افسردگی و اضطرابی ، جزء اختلالات شایع و ناتوان کننده بوده و در طول دو دهه اخیر ،  چندین مطالعه ملی در این حوزه ها  انجام گرفته و دو طبقه از اختلالات روانی را که به ویژه در جمعیت عمومی بزرگسالان رایج است ؛ اختلال افسردگی با شیوع در طول عمر تقریبا 17 درصد و اختلالات اضطرابی با شروع در طول عمر  تقریبا 29 درصد رامشخص کرده اند (کسلرو همکاران، 2005). این اختلالات هزینه های زیادیبه جامعه تحمیل می کنند و با توجه به این مسائل ، تشخیص و توصیف دقیق این اختلالات از اهمیت خاصی برخوردار است.

خلق افراد افسرده، غمگین، مضطرب و تحریک پذیر است، تفکر آن ها کند و آشفته بوده، دچار فقدان تمرکز هستند، دیدگاه بدبینانه ای دارند، خود را سرزنش می کنند، دچار تردید و دودلی اند، عزت نفس پایینی دارند. از فعالیت های شغلی و اجتماعی اجتناب می کنند، تمایل به فرار و گوشه گیری دارند، دچار وابستگی زیادی هستند. در افراد افسرده، راه رفتن کند می شود، گریه کردن وجود دارد. این افراد دچار کاهش یا افزایش اشتها، فقدان نیروی زندگی، اختلال خواب، کندی و بیقراری هستند(بلک برن[4]و دیویدسون[5]، 1989).

از طرفی احساس اضطراب دو مولفه دارد: با خبر شدن فرد از تغییرات جسمی خود (مثل تپش قلب و تعریق) و با خبر شدن از اینکه عصبی شده است یا ترسیده است. اضطراب بر تفکر، ادراک، و یادگیری فرد هم اثر می گذارد (سادوک و کاپلان،2007).

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)[6] شایع ترین اختلال اضطرابی است (بارلو[7]، 2002، به نقل از ولز[8]، 1388). این اختلال، با نگرانی افراطی و غیر قابل کنترل همراه با برخی علایم اضطراب مشخص می شود (انجمن روانپزشکی آمریکا[9]،2000، به نقل از ولز، 1388). ویژگی های دیگر اختلال اضطراب منتشر عبارت است از مشکل در تمرکز، خستگی زودرس، بیقراری، تحریک پذیری و تنش عضلانی شدید. این اختلال، حدود 5 درصد از کل جمعیت را شامل می شود (ویتچن و هویر[10] ، 1994، به نقل از دیویسون[11]، نیل[12]و کرینگ[13]، 1387).

علاوه بر این، در اختلال وحشتزدگی ( پانیک[14]) به عنوان یکی دیگر از زیرمجموعه اختلالات اضطرابی، فرد به ناگهان و بی دلیل دچار یک مجموعه نشانه ی آزار دهنده از جمله تنگی نفس، تپش قلب، حالت تهوع، درد سینه، احساس خفگی، سرگیجه، تعریق، رعشه، بیم شدید، وحشت و احساس مرگ قریب الوقوع می شود. شیوع اختلال پانیک در طول زندگی حدود 2 درصد برای مردان و بیش از 5 درصد برای زنان است (کسلر و همکاران، 1994، به نقل از دیویسون، نیل و کرینگ، 1387). درDSMIV-TR[15]دو دسته ملاک تشخیصی برای اختلال پانیک وجود دارد: یکی بدون بازارهراسی و دیگری با آن (سادوک و کاپلان، 2007).

همچنین، اختلال وسواس فکری– عملی( OCD)[16] نیز یکی دیگر از انواع اختلالات اضطرابی است که در آن،افکار دائم عودکننده بوده و اجبارها و اضطرارهایی هستند که یا موجب اتلاف وقت شده و یا باعث پریشانی و ضرر و زیان می گردند ( DSMIV-TR، انجمن روانشناسی آمریکا،1999). در این راستا، وسواس ها افکار دائمی، تکانش ها یا تصوراتی هستند که به صورت ناخوانده، مزاحم و یا نامناسب تجربه می شوند (ولز و موریسون [17]، 1994؛ به نقل از ولز، 1385). از طرفی، اجبار،رفتاری تکراری بوده که آشکارو یا پنهان است.در تحقیقات زمینه ای در مورد همه گیرشناسی، میزان شیوع وسواس فکری-عملی در طول مدت زندگی 5/2 درصد به دست آمده است(کارنوی گلدینگ[18]، سورنسون[19] و بارنام[20]، 1988؛ به نقل از ولز،1385).

اختلال های وسواس فکری – عملی، اضطراب فراگیر،پانیک و افسردگی به واسطه ی نشانه های رفتاری، هیجانی و شناختی خویش بر کارکردهای روزانه مبتلایان، تاثیرات منفی بر جای گذاشته و سالیانه میلیون ها نفر را به مراکز درمانی سوق می دهند (روزنهان[21] و سلیگمن[22]،1995). مطالعات نشان می دهد که اختلالات اضطرابی موجب کاهش کیفیت زندگی می شود که شامل سازه هایی از رضایت شغلی و روابط فرد با دیگران  است (وایسمن[23]، شلدون[24] و گرینگ[25]، 2000 ).

در راستای نشانه شناسی و سبب شناسی این اختلالات، در سال های اخیر بر نقش کارکرد تنظیم هیجان تاکید فراوانی شده است به نحوی که تحقیقات نشان می دهند که تنظیم هیجان ، عامل مهمی در تعیین سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (سیچتی[26]و همکاران،1997؛ تامپسون[27]،1991، به نقل از یوسفی، 1385). به نحوی که نقص در تنظیم هیجان با اختلالات درون ریز (مانند افسردگی، اضطراب، انزوای اجتماعی) ارتباط دارد (ایزنبرگ[28]و همکاران، 2001). به تعبیری، تنظیم هیجان تمامی فرایندهای بیرونی و درونی مسئول برای نظارت، ارزیابی و اصلاح واکنش های هیجانی، به ویژه حالت های شدید و زودگذر آن، به منظور نیل به اهداف فرد را در بر می گیرد(تامپسون، 1994). نگرانی و برانگیختگی هیجانی از عواملی هستند که تاثیر زیادی بر عملکرد افراد در موقعیت ها دارند. این اثرات از دو جنبه قابل بررسی است: نخست این که تغییرات هیجانی به واسطه اثراتی که بر عملکردهای ذهنی دارند، اختلالاتی را در کارکرد ذهنی ایجاد می کنند، دوم این که تفسیری که افراد از این برانگیختگی ها دارند، بر عملکرد و همچنین بر میزان هیجانات آن ها تاثیر می گذارد (حیدری، احتشام زاده و حلاجانی، 1389).

حریت ………………………………………………………………………………………………………………..28

عدالت به خویشتن ………………………………………………………………………………………………30

میزان قرار دادن خویشتن در ارتباط با دیگر انسان ها ……………………………………………….30

افزایش ظرفیت درون …………………………………………………………………………………………..31

زدودن سینه از کینه توزی ها و بغض ها …………………………………………………………………31

زدوده شدن توقع پاداش برای انجام تکلیف …………………………………………………………….32

اصل مکافات بر مبنای نیت ها ………………………………………………………………………………33

نظارت الهی ……………………………………………………………………………………………………..33

ایده آل اعلا ………………………………………………………………………………………………………………34

قوانین من …………………………………………………………………………………………………………………35

انسان از دیدگاه روان شناسی ……………………………………………………………………………………………37

رویکرد روان کاوی ……………………………………………………………………………………………………37

رویکرد گستره زندگی ………………………………………………………………………………………………..40

رویکرد صفت …………………………………………………………………………………………………………..41

رویکرد انسان گرایی ………………………………………………………………………………………………….43

انسان از دیدگاه اسلام …………………………………………………………………………………………………….48

پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..55

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….61

جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………………………….61

نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………61

ابزار جمع آوری اطلاعات ……………………………………………………………………………………………….64

روش اجرای پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..66

ملاحظات اخلاقی پژوهش ………………………………………………………………………………………………66

روش تجزیه و تحلیل آماری ……………………………………………………………………………………………67

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها (یافته ها)

یافته های توصیفی ………………………………………………………………………………………………………….70

تحلیل ماده ……………………………………………………………………………………………………………….70

یافته های استنباطی …………………………………………………………………………………………………………74

تحلیل عامل ………………………………………………………………………………………………………………74

روایی …………………………………………………………………………………………………………………….79

پایایی …………………………………………………………………………………………………………………….81

مقایسه دو گروه دختران و پسران ……………………………………………………………………………………82

فصل پنچم: نتیجه گیری و پیشهنادات

تبیین یافته های آماری و سوالات تحقیق ………………………………………………………………………….84

 

مقایسه دیدگاه علامه جعفری با دیدگاه روانشناسی انسان گرا ……………………………………………..89

محدودیت های تحقیق …………………………………………………………………………………………………..92

پیشنهادات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………93

فهرست منابع فارسی …………………………………………………………………………………………………….94

فهرست منابع انگلیسی …………………………………………………………………………………………………..97

ضمائم و پیوست ها  …………………………………………………………………………………………………….99

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………..102 

چکیده

هدف از این پژوهش، ساخت مقیاس شخصیت بر اساس آراء و نظرات علامه محمد تقی جعفری در مورد ویژگی های انسان کامل بود. گروه نمونه اصلی مورد مطالعه شامل 400 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز(200 دخترو200 پسر) بود که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس شخصیت محقق ساخته و مقیاس ویژگی های اخلاق مذهبی بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عامل و ضریب همبستگی پیرسون و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عامل نشان داد که مناسب ترین ساختار عاملی، استخراج هشت عامل است، که به ترتیب با عنوان های احساس کنترل، خوش بینی، سخاوت، عبودیت، احترام به نفس، آفرینندگی، شکیبایی و آزادگی نام گذاری شد. ضریب آلفای کرونباخ برای مقیاس ساخته شده برابر با 87/0 شد که حاکی از پایایی کافی برای مقیاس شخصیت ساخته شده می باشد. همبستگی پایین و معنادار بین عوامل استخراجی و همبستگی بالا و معنادار بین عوامل با نمره کل مقیاس(01/0 > P)، حاکی از روایی واگرا و همگرای مقیاس می باشد. همچنین عدم همبستگی معنادار بین عوامل مقیاس شخصیت ساخته شده با نمره کل مقیاس ویژگی های اخلاق مذهبی حاکی از روایی واگرای مقیاس شخصیت می باشد. نتیجه این پژوهش، ساخت مقیاسی 30 گویه ای با ساختار عاملی معتبر بود، که می تواند ابزاری معتبر برای ارزیابی برخی ویژگی های شخصیتی انسان رشد یافته و کامل باشد.

 واژه های کلیدی : مقیاس شخصیت، اعتباریابی، علامه محمد تقی جعفری .

  مقدمه

عالم هستی با همه ی افراد و روابطش طبق قانون عمل می کند. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم این جهان معنادار است و شوخی گرفتن آن هیچ گونه نقشی در هدفداری آن ندارد. انسان نیز به عنوان یکی از اجزای بسیار مهم جهان هستی در آهنگ کلی هستی قرار گرفته است. خداوند انسان را بر اساس حکمت بالغه ی خود به گونه ای آفریده تا در مسیر رشد و کمال قرار گیرد و با شکوفایی استعداد هایش تکامل پیدا کند. انسان موجودی معنادار است که در جهانی معنا دار به سر می برد و باید همه ی حرکات و رفتارهای او در جهت تکامل شخصیت رو به ابدیتش باشد.(نصری،1388).

موضوع علوم تعلیم و تربیت اسلامی و روان شناسی، انسان و رشد و سلامت و سعادت اوست؛ انسانی که در نهایت بتواند به کمال یا خودشکوفایی دست یابد. هدف تعلیم و تربیت، پرورش انسان هایی است که در طی حیات خویش، سیر تکاملی رشد روحی، روانی و عاطفی را به سلامت طی کنند و بتوانند به مراتب و درجات کمال دست یابند و به تعبیری خداگونه یا ربوبی شوند. عرفا، علما، و دانشمندان ایرانی ـ اسلامی به مفهوم انسان کامل توجه خاصی دارد. در روان شناسی امروز هم، مباحث انسان سالم و انسان کامل در مکتب انسان گرایی مطرح است، در حالی که در غالب نگرش های پیشین به جای مطالعه ی سلامت، بیشتر بر بُعد بیماری و رفتارهای روان نژند و روان پریش یا شکل مکانیکی رفتارهای آدمی تاکید داشتند. (شریعت باقری،1391).

شخصیت از جمله مهمترین مباحث حوزه انسان شناسی است که اولین بار در روان شناسی مطرح شد. از آن جا که هدف نهایی علم روان شناسی درک مسئله ی شخصیت است، بررسی جایگاه مفاهیمی چون «روح» و «نفس» در مقوله شخصیت، در حقیقت تبیین جایگاه این مفاهیم در روان شناسی است. به نظر نمی رسد که بتوان روح را موضوع اصلی مطالعه ی هویت انسان در نظر گرفت؛ زیرا روان شناسی در پی شناخت واقعیت وضع موجود آدمی است، خواه او جوهر حقیقی «خود» را همراه داشته باشد یا آن را به تباهی کشانده باشد. «نفس» یا «خودِطبیعی» به سبب تعلق یافتن به کالبد مادی انسان، دارای تظاهرات مشخص روان شناختی و قابل بررسی به شکل نظامدار است؛ لیکن این بدان معنا نیست که موضوع اصلی مطالعه شخصیت در روان شناسی نفس انسان باشد، بلکه مفهوم نفس پلی بین مرزهای فلسفه و روان شناسی است. مفهومی که از سویی دست در طبیعت و از سوی دیگر دستی در ماورای طبیعت دارد و طرح این مفهوم در روان شناسی، این علم را از دایره ی محدود موضوعات مربوط به انسان در زندگی روزمره بیرون آورده، چشم اندازهای جدید پیش روی انسان و دانش روان شناسی می گشاید. (حاج اسماعیلی، فقیهی، 1389).

انسان واجد موقعیت ممتازی در میان موجودات عالم است و این نه فقط به لحاظ ویژگی های منحصر به فرد و ابعاد وجودی متنوع او، بلکه با توجه به ظرفیت رشد پذیری نا محدودش است. انسان با بالفعل نمودن استعدادهای انسانی اش می تواند تا آن جا تعالی یابد که به عنوان انسان کامل به مقامی بالاتر از فرشتگان و جانشین حق تعالی در زمین گردد. حال، ساختار وجودی انسان و موقعیت خاص او در عالم چیست که با وجود ضعف های فراوان جسمانی و قوای ادراک حسی نسبت به بسیاری از حیوانات می

یک مطلب دیگر :

چرا شرکت هایی مثل SpaceX در میان گیمرها به دنبال کارمندان مستعد می گردند؟

 تواند در مقام اشرف مخلوقات قرار گیرد و آنگاه که بالفعل در این مرتبه قرار گیرد، واجد چه امتیاز و شئونی خواهد بود.(عرب، 1388).

 بیان مسئله

صاحب نظران جوامع و ملل در همه دوره ها در صدد شناختن انسان برآمده و از دیدگاه های گوناگون فلسفی، علمی و دینی، در این مسئله عظمی کوشیده اند؛ اما در این میان چرا بشر درباره ی شناختن خویش کاری انجام نداده است؟! چه عواملی باعث شده است تا برخی از دانشمندان و محققان معتقد باشند که انسان با همه ترقی ها و پیشرفتهای بسیار چشمگیر در خصوص شناخت جهان طبیعت و چگونگی تصرف در آن به سود خویشتن، تا به امروز نتوانسته است درباره ی موجودیت خود معلومات لازم و کافی به دست آورده و همه ی سطوح و ابعاد خود را بشناسد و از لذایذ موجودیت شناخت خویشتن برخوردار شده و از آلام و ناگواری های متعددی که پیرامونش را فراگرفته نجات پیدا کند؟! (علامه جعفری، 1386).

در مکتب انسانگرایی جدید، از دیدگاه مزلو[1] در بیان ویژگی های بارز شخصیت سالم تاکید می کند که، چنین شخصیتی اقدام به اصلاح در جهان بینی و فلسفه به مفهوم صافی تر شدن، واقع گرا تر شدن و کمتر ویرانگر بودن، وسیع تر بودن، کل گراتر بودن و یگانه تر شدن، می کند و تمامی اینها همگون با همان تعریف دقیق اسلام از انسان کامل است. مزلو بیان می کند که انسان سالم و کامل، آفرینندگی بیشتری دارد، بیش از پیش به هنر و علم و معرفت روی می آورد، درک بهتر از یکتایی فرد دارد و احترام عمیق برای تمام نوع بشر قائل است.(سیف، 1379).

پروین[2] (به نقل از جوادی، کدیور1381) معتقد است که، قسمت عمده روان شناسی در غرب شکل گرفته است و این در مورد روان شناسی شخصیت نیز مانند سایر قسمت های روان شناسی، مصداق دارد؛ و فرهنگ نیز در تعریف شخصیت نقش دارد. بنابراین می توان انتظار داشت که بررسی تفاوت های بین فرهنگی، نقش عمده ای در روان شناسی شخصیت داشته باشد. با این حال آیا ساختار شخصیت و فرآیندهایی که در یک فرهنگ جاری است، در فرهنگ های دیگر نیز وجود دارد؟ آیا همانطور که افراد متعلق به فرهنگ های مختلف دارای بخش های جسمانی وفرآیندی یکسان هستند، ساختار و فرآیند شخصیتی یکسانی نیز دارند؟

همه ما مفهوم «خود» را درک می کنیم. اما بعید به نظر می رسد که یک نظریه شخصیت بتواند بدون پرداختن به این مفهوم موثر واقع شود. آیا هر فردی دارای یک «خود» نیست؟! البته بعضی از فرهنگ ها واژه ای برای این مفهوم ندارند و در بعضی فرهنگ ها نیز مفهوم «خود» با آنچه در فرهنگ غرب رایج است، کاملا متفاوت است. آن چه می توان گفت این است که، ماهیت «خود» به طور قابل توجهی از فرهنگی به فرهنگی دیگر متفاوت است. اعضای دو جامعه نه تنها دیدگاه های مختلفی در مورد جایگاه «خود» دارند، بلکه در مورد عناصر تشکیل دهنده ی «خود» و حد و مرز آن از یکدیگر متفاوت اند. علاوه بر این اسناد های مربوط به تغییرات جسمانی در همه فرهنگ ها مشترک است، اما اسنادهای مربوط به رویداد های اجتماعی به طور قابل ملاحظه ای از فرهنگی به فرهنگی دیگر متفاوت است؛ برای مثال آسیایی ها اغلب، رفتار را به صفات و آمادگی ها نسبت می دهند و غربی ها، احتمال اینکه رفتار را به موقعیت نسبت دهند و آمادگی را نادیده بگیرند بسیار زیاد است. (جوادی،کدیور،1381 ).

دانشمند و فیلسوف، علامه محمد تقی جعفری، انسان را دارای دو بُعد «طبیعی» و «ماورای طبیعی» می داند. بُعد طبیعی انسان را «خود» یا «من» یا «نفس» او تشکیل می دهد که قابل شناختن و تزکیه و تهذیب شدن است و بُعد ماورای طبیعی را «روح» انسان می داند، که حقیقتی غیر قابل شناخت است؛ اما بعد طبیعی که «نفس» یا «خود طبیعی» انسان است می تواند رشد کند و به کمال برسد و به انسان کامل تبدیل شود، زیرا خداوند در نهاد و فطرت انسان استعداد سیر به سوی او(خدا) را قرار داده و استعداد دستیابی به والاترین مراحل کمال را دارد. (علامه جعفری،1383).

از دیدگاه قرآن انسان ترکیبی از عناصر مادی و معنوی (جسم و روان) می باشد و شرافت انسان مربوط به روان یا روح اوست. روان یا روح انسان از چنان موقعیتی برخوردار است، که اولین انسان به امر خداوند مسجود فرشتگان می گردد؛ لذا روان شناسی اسلامی، تمام ابعاد و سطوح انسانی را در نظر می گیرد و او را مورد مطالعه قرار می دهد؛ و انسان را موجودی می داند که می تواند کمالات بسیاری بدست آورد، چرا که انسان استعداد تعالی جویی دارد. (سیف، 1379).

برای فهم و درک کامل رشد شخصیت باید به چهارچوب های فرهنگی توجه کرد. در واقع هیچ آزمون شخصیتی نمی تواند «نابسته به فرهنگ» باشد، زیرا شخصیت انسانی از فرهنگ جدا نیست و افرادی که با موفقیت با فرهنگ خود سازش می یابند، ممکن است نتوانند در فرهنگ های دیگری زندگی کنند. هر فرهنگی مجموعه توانایی های نسبتا متفاوتی را ایجاب می کند و پرورش می دهد و تقویت و تشویق می کند. فرهنگها از لحاظ ارزشی که برای تعمیم و یافتن ویژگی های مشترک، تجارب گوناگون قائل می شوند متفاوتند. «خود» در فرهنگ شرق متفاوت از فرهنگ غرب شناخته شده است. در مقایسه فرهنگ ایران با سایر فرهنگ ها، در زمینه ادراک و تحول «خود» می توان گفت: اگر بخواهیم، به طور ویژه به «خود» بیندیشیم، فرهنگ کهن ما در زمینه معانی «خود» و «انسان» گفتنی بسیار دارد. خزانه فرهنگی، تاریخی، مذهبی، و ادبی ایران سرشار از عرفا، نویسندگان، دانشمندان، و سخنوران پارسی است که در مورد رابطه انسان با جهان خارج، سیر تکاملی «خود»، و پویندگی در راه دستیابی به کمال است. شک نیست که در فرهنگ کهن ایران، و از دید عرفا و دانشمندان و سخنوران پارسی، مفهوم «خود» ، «انسان»، «شخصیت» از منابع و موضوعات جاذب و تفکرات درون فرهنگی و نیز بین فرهنگی برای هر پژوهنده ایرانی است. (البرزی،1385).

اکثر روان شناسان بر این باورند که، رفتار انسان از فعالیت بخش های خاصی ناشی می شود، که ارتباط این بخش ها با یکدیگر به رفتار جهت می دهد. آنها برای به دست آوردن نمونه ای از رفتار فرد، انواع آزمونها را بکار می برند؛ همچنین برای ارزیابی شخصیت از آزمونهای شخصیت که توسط دانشمندان و روان شناسان غربی تهیه و ساخته شده است، استفاده می کنند. اما، شاید بتوان گفت ابزاری برای ارزیابی شخصیت در خصوص ویژگی ها و صفات انسان کامل، که مناسب، و در چارچوب فرهنگ ایرانی ـ اسلامی باشد تا کنون ساخته نشده است و پژوهشی بدین مضمون کار نشده باشد.

از میان متفکران واندیشمندان ایرانی ـ اسلامی، علامه محمدتقی جعفری، عالم،فیلسوف واندیشمندی است که آزاد اندیشی ودین مداری را همیشه باهم داشت. وی به منظور گسترش باورهای مذهبی وصیانت ازآن و رد تهاجم های متفاوت، در زمان حیات خویش به تالیف آثار گرانقدری پرداخت؛ که درپرتو این آثار می توان، شخصیت انسان کامل، انسانی که در مسیر حیات تکاملی و حیات طیبه خداگونه شده و صفات الهی در او تجلی پیدا کرده است را شناخت. بنابراین هدف اصلی این پژوهش ساخت مقیاس شخصیت بر اساس آرا و نظرات علامه محمد تقی جعفری در مورد ویژگی های انسان کامل می باشد .

اهمیت و ضرورت تحقیق

به اعتقاد روان شناسان انسان گرا، باید فضایل و نقاط قوت انسان را مطالعه و اصول بهداشت روانی را تجزیه وتحلیل کرد. آن ها بیان می کنند، ما نیاز داریم تا کشف کنیم که انسان ها، نه در بد ترین حالات خود بلکه در بهترین حالات خود چه شکلی هستند. رویکرد انسانگرایی در شخصیت، بر فضایل و آرزوهای انسان، اراده ی آزاد و آگاهانه و خود شکوفایی توانایی های باالقوه ی شخص تاکید می ورزد. این رویکرد تصویری زیبا و خوش بینانه از ماهیت انسان دارد و انسان را به عنوان موجوداتی فعال و خلاق ترسیم می کند که بر خود شکوفایی، رشد و پیشرفت توجه دارند.(کریمی و همکاران،1387).

آبراهام مزلو[3] یکی از پایه گذاران روان شناسی انسان گرا معتقد است که، مکاتب قبلی روان شناسی به جنبه های مثبت، خلاق و متعالی انسانی توجه کافی نداشته اند و بیشتر روی قسمت های تاریک و شیطانی روان انسان مطالعه کرده اند؛ همچنین تاکید وی بر، کل وجود و ویژه بودن شخصیت هر فرد، ارزشها و معیارهای انسانی و ظرفیت او برای خود کفایی، رشد، خلاقیت، خود شکوفایی و گرایش به سالم بودن است. (شاملو،1388).

کارل راجرز[4]، اصول روان شناسی انسان گرا را بسط داد. در نظام وی مفهومی که دارای اهمیتی محوری است، و هدف غایی انسان محسوب می شود، شکوفایی «خویشتن»[5] است. نگهداری و غنی سازی خویشتن، تبدیل شدن به شخصی با کارکرد کامل، هدفی است که همه هستی و وجود شخص به سوی آن هدایت می شود. راجرز تصویری خوش بینانه و انسان گرایانه نسبت به نوع بشر داشت، و تاکید بر رشد وشکوفا کردن توانایی های باالقوه، و خویشتنی خودمختار داشت؛ و باور به این که مردم می توانند آگاهانه خود را تغییر داده و اصلاح کنند.(کریمی و همکاران،1387).

در بررسی مقایسه ای بین فلسفه های دنیای شرق و به ویژه مذاهب آن ها با مکتب های روان شناسی امروزی به خصوص مکاتبی مانند انسان گرایی و هستی گرایی، شباهت های بسیاری به چشم می خورد.

یکی از مکتب های روان شناسی مشرق زمین، که اهمیت و تاثیرات عمیق و گسترده ای بر تفکرات روان شناختی انسان گذاشته، روان شناسی از دیدگاه اسلام است. انسان در جهان بینی اسلام داستانی شگفت دارد. در اسلام انسان به عنوان موجودی بسیار پیچیده، چند بعدی، تکامل یافته، دانی و عالی معرفی می شود. از دیدگاه اسلام، انسان مخلوقی است که از هنگام زاده شدن، باالقوه کمالاتی دارد که می تواند به آن ها فعلیت بخشد؛ و همچنین فطرتی حیوانی دارد. انسان از نظر ساختمان جسمی، تمایلات، غرایز و خواسته هایش به سایر حیوانات شباهت دارد، ولی از سه بعد با حیوانات تمایز عمیقی دارد :

• داشتن قوای ادراک (عقل)، کشف خود و جهان خود و داشتن جهان بینی.
• وجود عوامل و کشش های مادی و طبیعی و خصوصیات جسمی و روانی و اجتماعی و جاذبه هایی که بر انسان احاطه دارند.
• آزادی انتخاب، و تحت تاثیر محیط و جاذبه های آن قرار گرفتن و تسلط بر آن ها.

اسلام، عقل را نیروی شناخت، اراده را مجری وجود «خود» ، اختیار را داشتن آزادی نسبی و مسئولیت را عامل قبول تعهد در انسان می داند، و معتقد است که اگر انسان در این زمینه ها تقویت و ارشاد شود، می تواند موجودی متعالی، والا ، معنوی و سالم گردد. در قرن بیستم فروید و سایر روان شناسان، شخصیت را شامل سه قسمت نهاد، خود، و فراخود دانستند، اما اسلام خیلی پیش تر از آن طبیعت انسان را به سه قسمت تقسیم کرد و هر یک از این سه قسم در فطرت و طبیعت بشر موجود است ؛ و در شکل دادن به شخصیت ، وظایف و هدف های مشخصی به عهده دارند. این سه قسم شامل : نفس اماره، نفس لوامه، و نفس مطمئته است که به ترتیب معادل نهاد، خود، و فراخود در نظریه فروید هستند.(شاملو،1388).

علامه محمدتقی جعفری تفاوت انسانها را در روشنی و تاریکی آنها بیان می کند؛ انسان تاریک را مساوی مرگ و انسان روشن را مساوی حیات حقیقی معرفی می کند، انسانی که پس از گذشت از حیات

معمولی به مراحل عالی تر می رسد وباز به تکاپو و عبور خود از مراحل والاتر ادامه می دهد تا به حوزه جاذبه ربوبی واصل گردد، به این معنی که تمام « من » از آن خداست و به عبادت و بندگی نائل می آید، عبادت نه فقط از جهت حرکات و ذکرهای خشک و حرفه ای، بلکه عبادتی که کمیت و کیفیت مخصوصی ندارد؛ از بیل زدن زراعت بچه روستایی در مزرعه خود گرفته تا چشم پوشی از میلیاردها ثروت در راه خدمت به انسانها، از مطالعه یک سطر دانش برای رسیدن به واقعیات گرفته تا جهان بینی کلی؛ همه و همه عبادت معبودی یگانه است وبطور کلی تمام اجزاء هستی از پست ترین جزء ماده تا عالی ترین جلوه های آن همه و همه در حال عبادت اند. (علامه جعفری، 1379).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان	صفحه
***فصل اول/کلیات***
مقدمه	1
بیان مسئله	3
اهمیت و ضرورت	6
اهداف پژوهش	7
الف) اهداف کلی	7
ب) اهداف جزیی	7
فرضیه های پژوهش	8
سؤالات پژوهش	9
تعریف نظری و عملیاتی واژه های پژوهش	9
***فصل دوم /مطالعه منابع مربوط به موضوع پژوهش***
مقدمه	11
کلیات	24
راهبردهای مقابله	26
پیشینه مربوط به راهبردهای مقابله­ای	27
انواع مقابله	29
تعریف مقابله	32
اهداف و انگیزش	35
سلامت روان	38
تعریف سلامت روان	38
پیشینه مربوط به سلامت روان	40
پژوهشهای مربوط به موضوع اصلی پژوهش	46
***فصل سوم/ روش***
روش تحقیق	53
جامعه آماری	53
نمونه آماری	53
ابزارهای گرد آوری اطلاعات	54
ابزارهای آماری مورد استفاده	55
***فصل چهارم/نتایج***
الف- جداول مربوط به داده های توصیفی	56
ب- جدول داده های مربوط به فرضیه ها	62
***فصل پنجم/ بحث و نتیجه گیری***
الف- تفسیر نتایج مربوط به فرضیه ها	70
ب- تفسیر نتایج مربوط به سؤالات	71
محدودیت ها و پیشنهادات	72
الف) محدودیت ها	73
ب)پیشنهادات	74
فهرست منابع	75

چکیده:

همه مردم مشکلات و عوامل استرس زا را در زندگی شان تجربه می کنند و بایستی مکانیزم هایی برای مقابله با این دشواری ها پیدا کنند. این عوامل استرس زا در دامنه ای از هر روز، در حد معمول و یا خیلی شدید همچون بیکاری و بیماری قرار می گیرد. این که مردم چگونه با استرس مقابله می کنند از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. حتی همچنان که یک موقعیت خاص ممکن است رشد کند ، راهبردهای استفاده شده توسط یک فرد هم ممکن است، تغییر و رشد یابد. در این پژوهش رابطه راهبردهای مقابله ای با سلامت روانی مورد بررسی قرار گرفت. هدف اصلی تبیین سلامت روانی بر حسب راهبردهای مقابله ای است

پژوهش حاضر به مقایسه راهبردهای مقابله ای معلمین زن ومرد آموزشگاههای ابتدایی شهرستان بهاباد  و ارتباط آن باسلامت روانی   پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش همه ی معلمین شاغل در مدارس ابتدایی شهرستان بهاباد بودند. کل جامعه آماری این پژوهش که شامل 90نفر از معلمین زن ومرد است، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ازکل نمونه 90نفری، تعداد 89نفر از آموزگاران (40نفر مرد و 49نفر زن) به پرسشنامه ها پاسخ دادند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای مقابله ای لازاروس وفولکمن وهمچنین پرسشبنامه سلامت کلدبرگ استفاده شد.مهارت های مقابله ای لازاروس – فولکمن نیز که ضریب پایایی آن در پژوهش حاضر با

یک مطلب دیگر :

موبوگرام چیست؛ بررسی تلگرام همه منظوره

 استفاده از آلفای کرانباخ 90% محاسبه گردید، استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی برای بدست آوردن میانگین، انحراف معیار، درصد، درصد تراکمی و جدولهای توزیع فراوانی و برای آزمون فرضیه های پژوهش از آماراستنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون گام به گام، T گروههای مستقل و آزمون تفاوت بین دو همبستگی از گروههای مستقل) استفاده شده است.

نتایج این پژوهش بیانگر آن است که:

1. بین راهبرد مقابله ای ارزیابی مجدد با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه منفی و معنادار وجود دارد (01/0>p ، 24/0- =r).
2. بین راهبرد مقابله ای مسالهگشاییبرنامهریزیشده با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه منفی و معنادار وجود دارد (05/0>p ، 21/0- =r).
3. بین راهبرد مقابله ای مسئولیتپذیری با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه منفی و معنادار وجود دارد (01/0>p ، 38/0- =r).
4. بین راهبرد مقابله ای جستجویحمایتاجتماعی با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه منفی و معنادار وجود دارد (05/0>p ، 19/0- =r).
5. بین راهبرد مقابله ای خویشتنداری با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه معنادار وجود ندارد (05/0<p ، 10/0 =r).
6. بین راهبرد مقابله ای گریز-اجتناب با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه معنادار وجود ندارد (05/0<p ، 11/0 =r).
7. بین راهبرد مقابله ای دوری گزینی با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه مثبت و معنادار وجود دارد (01/0>p ، 35/0 =r).
8. بین راهبرد مقابله ای مقابله مستقیم با سلامت روان معلمین مرد و زن رابطه مثبت و معنادار وجود دارد (05/0>p ، 19/0 =r).
9. متغیرهای پیش بین جمعاً 16 درصد از واریانس سلامت روان معلمان را تبیین می کنند و از بین این متغیرها به ترتیب مسئولیت پذیری، دوری گزینی ومساله گشایی برنامه ریزی شده نقش معناداری در پیش بینی سلامت روان معلمان دارا می باشند.
10. سطوح معناداری تمامی آزمون ها بیانگر آن هستند که بین دو گروه معلمان زن و مرد در هیچکدام از راهبردهای مقابله ای مساله مدار و هیجان مدار تفاوت معناداری مشاهده نمی شود (05/0 < pو 578/F=).
11. تفاوت بین میانگین گروه ها از لحاظ آماری معنادار نیست]05/0<P و 535/0-= [t. لذا فرضیه یازدهم پژوهش تأیید نمی شود.

بحث: به طور کلی نتایج نشان می دهد که بهداشت روانی افراد در زمینه های جسمانی، روانی و اجتماعی تحت تاثیر شیوه مقابله فرد با مسایل قرار می گیرد.

کلید واژه: راهبردهای مقابله ، سلامت روانی و معلمین شهرستان بهاباد

فصل اول

طرح کلی تحقیق

مقدمه:

از نظر سازمان بهداشت جهانی، سلامت یکی از شاخصهای توسعه یافتگی کشورهاست. سلامتی کیفیتی است که تعریف آن دشوار و اندازه گیری واقعی آن تقریباً ناممکن است. متخصصان تعاریف متعددی از این مفهوم ارایه کرده اند. هر چند که تقریباً همه ی آنها موضوع مشترکی دارند و آن مسئولیت در قبال خود و انتخاب سبک زندگی سالم است. سلامت روانشناختی یکی از جنبه های  مفهوم کلی سلامت است که همانند مفهوم کلی سلامت دارای تعاریف متعددی است که این تنوع در تعاریف میتواند ناشی از تفاوت رویکردهای گوناگون در روانشناسی و باور متفاوت مؤلفان نسبت به مؤلفه های گوناگونی باشد که در ارتباط با سلامت روان شناختی وجود دارد و یا در برخی مواقع به واسطه ی نتایجی که از پاره ای بررسی ها بدست می آید. بنا به تعریف سازمان بهداشت روانی ، سلامت روانی حالتی از رفاه و بهبود ی است که طی آن هر فرد بتواند توانایی های بالقوه ی خویش را تحقق بخشد، با استر سهای معمول در زندگی مقابله کند و به شکل مثمر ثمر وسازنده ای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقشی مؤثر ایفا کند.
( گزارش . بهداشت جهانی، 2001)

امروزه موضوع سلامت روان مورد توجه بسیاری از پژوهشگران، پزشکان و رسانه های گروهی قرار گرفته است که صرف نظر از دیدگاهها و به تبع آن تعاریف گوناگون دربارهی سلامت روان شناختی، مشخص شده است عوامل متعددی وجود دارند که می توانند مستقیم یا غیرمستقیم و به گونه یمثبت یا منفی بر آن تأثیر بگذارند که از بین این عوامل تأثیرگذار می توان به مهارت های مقابله ای  که در این مطالعه نیز مورد بررسی قرار گرفته اند، اشاره کرد مهارتهای مقابلهای یکی از مولفههای مهم سلامت روانی است که در سالهای اخیر مورد  مطالعه قرار گرفته است و چگونگی واکنش انسان در برابر مسایل و مشکلات زندگی است که مطرح شدن مفاهیمی چون مقابله و سبکهای مقابله  را در پی داشته است.

(اسمیت  وهمکاران ( 2003) ترجمه ی ساعتچی و همکاران،( 1386)

اصطلاح مقابله را به فرآیندی اطلاق نموده اند که از راه آن فرد سعی می کند فشارهای روانی را کنترل و مدیریت کند. (پیرلین و اسکولر 1978)؛ به نقل از محمدی، (1385) نیز بیان کرده اند که مقابله عبارت است از هرگونه پاسخی که در برابر ناملایمات زندگی داده میشود و از ناراحتی عاطفی جلوگیری می کند و یا فرد را از آن مصون میدارد و یا بر آن چیره میگرداند. رویدادهای بیرونی که شخص تجربه میکند ممکن است او را به کوششهای مقابله جویانه وا دارد به همین سان محیط درونی شخص یعنی اندیشه ها و احساس هایی که نسبت به این رویدادها دارد و پاسخی که در برابر آنها نشان میدهد نیز ممکن است نتایجی مثبت به بار آورد ،( لازاروس  و همکاران 1981) ؛ به نقل از محمدی، (1385) همچنین مقابله را کوششهای روان شناختی و رفتاری میدانند که برای کنترل نیازهای درونی و بیرونی و تعارضات میان آنها صورت میگیرد. آنان بر این باورند که این اعمال یا کوششهای روان شناختی و رفتاری برای غلبه یافتن، تحمل کردن، کاهش یا کمینه کردن نیازهای درونی و بیرونی انجام میگیرد که بر فرد فشار وارد میکند

انسانها هنگام مقابله با مشکلات، در برخی مواقع میکوشند تا از عهده ی حل تضادهایی که بین مقتضیات یک موقعیت تنیدگی زا و توانایی خود احساس می کنند، برآیند . در وضع مطلوب مردم کوشش خود را به حل مشکلاتی که با آن ها مواجه اند؛ معطوف می دارند، ولی در کوشش برای مهار کنترل تحمل، کاهش یا کمینه کردن تضاد میان مقتضیات موقعیت و توانایی های خود ، گاهی میکوشند از اموری که آ ن ها را خطرناک می دانند؛ بگریزند یا از آ ن ها دوری کنند . همچنین، آنان منفعلانه می کوشند تا موقعیت هایی را که نامعقول یافت ه اند، بپذیرند . گر چه از نظر فنی تعریف کنارآمدن می تواند شامل همه ی کوشش های فرد از جمله خود تخریبی  برای رو به رو شدن با موقعیتهای تنیدگی زا شود. (دیماتئو، 1991: ترجمه ی موسوی اصل و همکاران، 1387).

کنار آمدن فرآیندی پویاست و فرد ممکن است کوشش های گوناگونی برای این کار انجام دهد و پسخوراند موفقیت در یک کوشش خاص، معمولاً فرد را برمیانگیزد که دوباره آن را امتحان کند از سوی دیگر، شکست موجب روی آوردن به روشی دیگر م ی شود . فرد پیوسته محیط وکوششهایش را برای کنار آمدن ارزیابی کرده و در ارزیابی خود تجدید نظرمی کند . به همین  منظور، لازاروس و فولکمن 1984 ؛ به نقل از هنرپروران، 1386  انواع مقابله را بر مبنای کانون مقابله به دو مقوله ی کاربردی عمده؛ مقابله ی متمرکز بر مسئله و مقابله ی متمرکز بر هیجان  برای مهار استرس تقسیم می کند. (فولکمن و لازاروس 1984 ؛ به نقل از محمدی ،(1385)مقابله ی متمرکز بر مسئله با هدف از میان برداشتن مشکل یا تعدیل آن  و کاهش ملزومات موقعیت استرس زا و افزایش منابع برای رویارویی با آن صورت می گیرد ( سارافینو 60022 ؛ ترجمه ی میرزایی و همکاران، 1387).

تلاش های مسئله مدار معطوف به تغییر موقعیت فشار زاست و بر مهار عوامل فشارزا بمنظور کاهش یا حذف پریشان کنندگی آن توجه دارد (فولکمن و لاز اروس1984،به نقل از محمدی 1385 ) به بیان دیگر ، کوشش های مسئله محور شامل انجام فعالیت های مستقیم بمنظور تغییر موقعیت تنیدگی زا و پیشگیری یا کاستن از تأثیرات آن است . افراد، کنار آمدن مسئله محور را زمانی بکار می برند که باور داشته باشند میتوانند در باب مو قعیت تنیدگی ؛ زایی که با آن مواجه اند، کاری انجام دهند ( لازاروس و فولکمن، 1984 ؛ به نقل از دیماتئو، 1991ترجمه ی موسوی اصل و همکاران، (1387)  مقابله ی متمرکز بر هیجان در صدد است تا پیامدهای هیجانی عامل استرس زا را مهار کند (فولکمن و لازاروس 1984 ؛ به نقل از محمدی، 1385).

تلاشهای هیجان مدار معطوف به تغییر واکنش های هیجانی به عوامل فشارزاست، یعنی بر مهارپاسخهای هیجانی و برانگیختگی فیزیولوژیایی در جهت کاهش فشار روانی تأکید دارد (فولکمن و لازاروس، 1984 ؛ به نقل از محمدی،5 138).

به بیان دیگر ، کوشش های ((هیجان محور)) شامل کوشش هایی است که پیامدهای عاطفی و اجتماعی حوادث را تعدیل کرده یا کاهش می دهد.( بیلینگز و موس ، 1981 ؛ به نقل از سارافینو ،2002 ؛ ترجمه ی میرزایی و همکاران، (1387).

با وجود این، در بیشتر موارد برای کنار آمدن مؤثر و دراز مدت، هر دو رویکرد مساله محور و عاطفه محور ضروری است . گرچه کنار آمدن با جنبه های عاطفی یک رویداد تنیدگی زا ممکن است بسیار مهم باشد، ولی کوشش های کنار آمدن عاطفه محور با واقعیت مس ئله برخورد نمی کند و راه حل دراز مدتی برای آن فراهم نمی آورد. همچنین، کوشش های مداوم برای حل یک مسئله بدون  توجه به تأثیرات روانی آن بر فرد، ممکن است سلامت او را به مخاطره اندازد. راه حل واقع گرایانه و دراز مدت ممکن است به سلامت روانی فرد آسیب رساند و کوشش در جهت حل دراز مدت مسئله، بدون کسب آرامش کوتاه مدت از راه سازگاری عاطفه محور به شکست منجر شود . منابع مقابله ای مجموعهای پیچیده از عوامل هیجانی، انگیزشی، شناختی و روی هم رفته، ویژگیهای شخصیتی هستند که زمینهی لازم را برای روشهای مقابلهای فراهم میکنند. این منابع به عنوان ویژگیهای غیر موقعیتی ثابتی هستند که بر فرایندهای مقابلهای اثر میگذارند. به بیان دیگر، منابع مقابله ای اقدامهای پیشگیری کنندهی اجتماعی و روان شناختی هستند که می توانند احتمال آسیب دیدگی ناشی از تنیدگی را کاهش دهند یا به افراد کمک کنند تا در مواجهه با رویدادهای تنیدگیزا، نشانههای مرضی کمتری داشته باشند یا اینکه پس از مواجهه به سرعت بهبود یابند. از این رو، در خلال دو دههی گذشته حجم وسیعی از پژوهشهای تجربی نقش سبکهای مقابلهای را در گسترهی زندگی افراد به عنوان عاملی مهم در بروز و نگهداری نشانه های مرضی مورد تایید قرار داده اند .(بیلینگز و موس، 1981 ؛ به نقل از سارافینو، 2002 ؛ ترجمه ی . میرزایی و همکاران، 1387)

زندگی در سده کنونی با پیچیدگی و سختی ویژه‌ای همراه است. دگرگونی‌های اجتماعی و خانوادگی، بروز بیماری‌های خطرناک، آلودگی‌های فراگیر زیستی، جنگ و رقابت و نظایر این‌ها، هرکدام به تنهایی می‌تواند فشار و اضطراب فراوانی را فرد وارد سازد. زندگی در چنین جهانی نیازمند داشتن توانایی، مهارت و برنامه‌ریزی شایسته‌ای است که بتواند سازگاری و توان پایداری فرد در برابر سختی‌ها و در عین حال سلامتی او را افزایش دهد(اکبرزاده، 1376).

2-1-1- رضایت زناشویی                                 16

2-1-2- ازدواج خویشاوندی                                  57

2-2- پیشینه پژوهشی                                       61

2-2-1- مطالعات انجام شده در خارج از کشور                          61

2-2-2- مطالعات انجام شده در داخل کشور                        61

فصل سوم روش تحقیق

3-1- مقدمه                                           66

3-2- روش تحقیق                                       66

3-3- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری                          66

3-4- روش جمع آوری اطلاعات                                 67

3-5- ابزار تحقیق                                     67

3-6- روش کار                                         71

فصل چهارم تحلیل یافته ها

4-1- مقدمه                                          73

4-2- آمار توصیفی                                     74

4-4- آمار استنباطی : فرضیه ها                                78

فصل پنجم نتیجه گیری

5-1- مقدمه                                           91

5-2- نتیجه گیری                                      91

5-3- محدودیت های پژوهش                                   98

5-4- پیشنهادها                                           99

5-4-1- پیشنهاد های پژوهشی                                99

5-4-2- پیشنهادهای کاربردی                                100

منابع داخلی و خارجی                                      101

پیوست (پرسشنامه)                                    105

چکیده لاتین                                          110

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف مقایسه رضایت زناشویی و کیفیت زندگی در بین ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی شهر بندرعباس انجام شد. روش تحقیق مطالعه حاضر از نوع علی مقایسه ای است. جامعه مورد مطالعه زوجین خویشاوند و غیر خویشاوند شهر بندرعباس می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی هدفمند  و با استفاده از فرمول کوکران  تعداد 200 زوج  (100 زوج خویشاوند و 100 زوج غیرخویشاوند) از آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. با توجه به موضوع مطالعه حاضر از روش میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شد. در این پژوهش از پرسشنامه های رضایت زناشویی انریچ، پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی استفاده شد. سپس پرسشنامه ها جمع آوری شد و داده ها با استفاده از برنامه ی آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج زیر به دست آمد: بین رضایت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد. بین کیفیت زندگی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد. بین مولفه  مسائل شخصیتی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین ارتباط زناشویی در ازدواج های

 خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد. بین مولفه  حل تعارض زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مدیریت مالی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مولفه  اوقات فراغت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مولفه  رابطه جنسی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مولفه فرزندان در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مولفه خانواده و دوستان زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود ندارد. بین مولفه  جهت گیری مذهبی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

کلیدواژه:

رضایت زناشویی، کیفیت زندگی، ازدواج های خویشاوندی

1-1- مقدمه

ازدواج یک سنت الهی و یک نیاز فطری بشری باشد. بشر از بدو خلقت جهت تشکیل خانواده و بقای نسل ازدواج می کرده است. ازدواج در اقوام و ادیان مختلف، انواع و مقررات خاصی دارد. به عنوان مثال ازدواج اقوام درجه یک تقریباً در تمامی ادیان و قوانین دنیا ممنوع اعلام شده است (مولر و یانگ[1]، 2001).اما ازدواج خویشاوندی (فامیلی) یکی از اشکال عمده ازدواج در دنیا و به ویژه در کشور ما می باشد (سعادت، انصاری لاری و فرهودی، 2004).

ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻫﻤﻴﺖ، ﻧﻘﺶ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻤﺎﻱ ﻣﺬﻫﺒﻲ، ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮﺍﻥ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ، ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﺭﻭﺍﻥﺷﻨﺎﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﻧﻬﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ (بیابانگرد، 1381). ﻟﺬﺍ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﻮﺍﻡ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﮔﺎﻣﻲ ﻣﻔﻴﺪ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻱ ﺍﺭﺗﻘﺎﻱ ﺳﻄﺢ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﺮ ﺍﺳﺘﺤﻜﺎﻡ ﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺑﻴﻦ ﺯﻭﺟﻴﻦ ﺍﺳﺖ (ﺣﺴﻴﻨﻲ، 1377). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺩﺭ ﺭﺿﺎﻳﺖﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻓﺮﺩ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮﺩﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ. ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﺘﻲ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﺯﻥ ﻭ ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺭﺿﺎﻳﺖﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺁﺳﻴﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ (عطاری، عباسی سرچشمه و مهرابی زاده هنرمند، 1385).

ازدواج خویشاوندی یعنی ازدواج افرادی که در چهار نسل گذشته حداقل دارای یک جد مشترک باشند (سعادت، 2003). از نظر سازمان بهداشت جهانی[2] ازدواج درجه چهار یا نزدیک‌تر به عنوان ازدواج خویشاوندی (فامیلی) تلقی می شود (تیبی و فراگ[3]، 1997). شایع ترین فرم ازدواج فامیلی، ازدواج درجه سه است که زن و شوهر در یک هشتم جایگاه های ژنی مشترک هستند (شمالی و همکاران، 2007). این ازدواج در کشور ما به دلایل مختلف نسبتاً زیاد رخ می دهد به طوری که در مطالعات انجام شده علی رغم آمارهای متفاوت، شیوع آن را تا 38 درصد نیز بیان کرده اند (سعادت، 2003).

اگر چه همه کودکان متولد شده ازدواج های خویشاوندی معلول نمی باشند، اما احتمال معلولیت در این کودکان با توجه به نتایج پژوهش های ژنتیکی بیشتر از کودکان متولد شده از ازدواج های غیرخویشاوندی می‌باشد، ازدواج های خویشاوندی بدلیل احتمال تولد فرزندان معلول و عوامل دیگری مانند اختلافات فامیلی و … بیشتر در معرض تعارض و ناسازگاری می باشند و ممکن است که با گذشت زمان رضایت زناشویی زوجین و کیفیت زندگی آن ها را کاهش دهد.

1-2- بیان مساله

بر اساس قوانین ژنتیکی، نقل و انتقالات ژن های نهفته و بعضاً معیوب از طریق ازدواج های خویشاوندی و روابط هم خون بیشتر صورت می پذیرد. به عبارت دیگر فراوانی بروز صفات نهفته در میان فرزندان حاصل از ازدواج های خویشاوندی بیش از موارد مشابه در ازدواج های غیر خویشاوندی است. ولی فراوانی نقل و انتقال ژن های نهفته و احتمالاً معیوب از والدین خویشاوند به فرزندان، آن چنان که بعضی تصور می نمایند، زیاد نیست (افروز، 1383).

ازدواج های خویشاوندی والدین به عنوان یک عامل در بروز انواع معلولیت های فرزندان نقش مؤثری ایفا می‌نماید. با توجه به تمام یافته های حاصل از پژوهش های مربوط به ازدواج های خویشاوندی که نشان داده است علت اصلی بیش از 60 درصد معلولیت ها، ژنتیکی است (کاکابرایی و صیدی، 1391).

از طرفی اثرات کودکان معلول یا عقب‌مانده در خانواده می‌تواند زیاد باشد، مسئولیت‌های مالی‌، اختلال در زندگی‌ زناشویی‌، ایزوله اجتماعی و کاهش زمانی که والدین می‌توانند با کودکان سالم خود باشند، به عنوان عوامل تنش‌زا در این خانواده‌ها شناخته‌شده است. از طرفی خانواده‌هایی که از کودک عقب مانده خود در خانه مراقبت‌می‌کنند در محاصره مسائل متنوع در همه ‌اشکال قرار دارند. مراقبت‌ مداوم ‌از چنین کودکانی‌، اغلب پراسترس برای ‌اعضاء خانواده بوده ‌و تاثیر مشکلات این ‌کودکان روی خانواده می‌تواند محدود کننده یا نفاق‌افکن بوده و به صورت مشکلات روانی ـ اجتماعی و اقتصادی مطرح باشد. داشتن‌ چنین کودکانی باعث بحران‌ شوک‌، احساس گناه، انکار، غم‌، احساس تنهایی‌ و کاهش ارتباط در فامیل شده وزمینه را برای‌ جدایی والدین فراهم می‌کند (محمدی و دادخواه،1381).

ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﺛﺮﮔﺬﺍﺭ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﻪ ﺯﻭﺟﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﻟﺬﺕ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﻋﻴﻨﻲ ﺍﺯ ﺧﺸﻨﻮﺩﻱ، ﺭﺿﺎﻳﺖ ﻭ ﻟﺬﺕ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺯﻥ ﻳﺎ ﺷﻮﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻱ ﺍﺯﺩﻭﺍﺟﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ

یک مطلب دیگر :

ولید بن طلال لوکس ترین هواپیمای شخصی را فروخت

 ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ (ﺍﻟﻴﺲ، 1989).

بر طبق تعریف دیگر، رضایت زناشویی حالتی است که طیّ آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند (سینها و ماکرجی1، 1991). وینچ2 و همکاران او (1974) معتقدند که رضایت زناشویی انطباق بین وضعیّت موجود و وضعیت مورد انتظار است (سلیمانیان، 1373). می توان گفت که رضایت زناشویی به عنوان شاخصی از کیفیت روابط بین زوجین، تنها زمانی حاصل می شود که بین وضعیت فعلی فرد در رابطه زناشویی خویش با وضعیت مورد انتظارش، سازگاری و تطابق وجود داشته باشد (وینچ به نقل از حسین خانزاده و نیازی، 2011).

از سوی دیگر کیفیت زندگی مستلزم سعی در کم کردن فاصله بین انتظارات و آرزوها و آن چیزی است که واقعاً اتفاق می افتد، یک زندگی کیفی و خوب، معمولاً به صورت خشنودی، رضایت، شادی، خرسندی و توانایی فایق آمدن بر مشکلات بروز می کند. در واقع کیفیت زندگی به وسیله فرد ارزیابی و توصیف می شود (غلامعلیان و همکاران، 1387). سینیتا[4] (1998) کیفیت زندگی را ارزیابی مثبت یا منفی فرد از خصوصیات زندگی و نیز میزان رضایت کلی فرد از زندگی خود تعریف کرده است (سینیتا، 1998). سه بعد مهم این مفهوم شامل نظر فرد درباره سلامت کلی خود، رضایت از ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی، اقتصادی زندگی و نیز زیرمجموعه‌های این ابعاد است (گرانت و ریورا[5]، 1998). محققان معتقدند که بررسی کیفیت زندگی و تلاش در راه اعتلای آن نقش بسزایی در سلامت، زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد (سینیتا، 1998).

مطالعات نشان داده است که انواع بیماری های ژنتیکی ذیل در ازدواج های فامیلی شیوع بیشتری داشته اند. بیماری های مادرزادی نظیر نقص های لوله عصبی ، بیماری های مادرزادی قلبی، ناشنوائی های اتوزومال مغلوب و نواقص بینایی نظیر دیستروفی های شبکیه زودرس، گلوکوم مادرزادی اولیه و انوفتالموس (بیتلس[6]، 2002). همچنین در تحقیقات مشخص شده است که فرزندان حاصل از ازدواج های فامیلی با شیوع بیش تری (2 تا 3 برابر) نسبت به جمعیت عمومی دچار ناهنجاری های مادرزادی و ژنتیکی می شوند که بار سنگینی را از نظر بهداشتی و درمانی به کشور تحمیل می کنند  (دواتی و همکاران، 1388).

حال در این پژوهش محقق در پی پاسخ به این سؤال است که آیا بین رضایت زناشویی و کیفیت زندگی ازدواج‌های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی شهر بندرعباس تفاوتی وجود دارد؟

1-3- ضرورت و اهمیت انجام تحقیق

از طرفی قرن پیشین شاهد تغییرات چشمگیری در مورد دیدگاه آدمی نسبت به زندگی بوده است. به گونه ای که تنها حفظ زندگی به شکل معمول، مطلوب تلقی نمی شود، بلکه ارتقاء کیفیت زندگی در زمینه های متعدد تلاش اساسی جوامع تلقی می شود (نائینیان و همکاران، 1384).

ذکر این نکته لازم است که در بررسی کیفیت زندگی، ارزیابی فرد درباره عملکردش در چندین بعد از زندگی (نوربرگ[7] و همکاران، 2009) و ارزیابی اینکه به اعتقاد شخص کدام عوامل نقش بیشتری در کیفیت زندگی وی دارند، از اهمیت اساسی برخوردار است. در اغلب مطالعات این ابعاد شامل سلامت جسمانی، روانی، هیجانی، اجتماعی، احساس ذهنی سلامتی و توانایی کار کردن است (آلبرت[8] و همکاران، 2010).

وارسی کردن کیفیت زندگی می تواند به جنبه های مختلف یاری رساند: نخست این که نشان‌گر ارزیابی مناسبی از خدمات و برنامه هایی است که برای جامعه طراحی شده ، برنامه هایی که به منظور بالا بردن کیفیت زندگی جمعیت ها و گروه های مختلف تنظیم شده است (نائینیان و همکاران، 1384).

تمامی مطالعات با وجود تفاوت هایی که با یکدیگر دارند، نشان می دهند که میزان شیوع ناسازگاری به صورت‌های مختلفی روبه افزایش است؛ اگر چه در کشور ما شدت مشکلات خانوادگی به اندازه برخی کشورهای دیگر نیست؛ با این وجود، بروز مشکلات و نارضایتی های مختلف در این حیطه را نمی توان مورد اغماض قرار داد. باید توجه داشت که رضایت زناشویی و کیفیت زندگی زوجین می تواند متأثر از عوامل زیاد و متفاوتی باشد (واقعی و همکاران 1388). برخی مطالعات نشان داده اند که ازدواج های خویشاوندی در مقایسه با ازدواج های غیرخویشاوندی موجب مشکلاتی خواهند شد که رضایت زناشویی و کیفیت زندگی آن‌ها را دستخوش خطر قرار خواهد داد.

بنابراین پر واضح است که پیشگیری نقش مهم و مؤثری در جلوگیری از معلولیت ها و کاهش آن ها دارد. به همین دلیل در بسیاری از کشورهای پیشرفته، تمرکز اصلی بر روی طراحی و ارائه برنامه های پیشگیرانه از انواع آسیب های ذهنی، جسمی و حسی- حرکتی است. با توجه به اینکه ازدواج های خویشاوندی از عوامل احتمالی مهم ایجاد معلولیت ها به شمار می روند، نتایج آن می تواند نقش مؤثری در جهت پیشگیری از معلولیت ها ایفا نماید (کاکابرایی و صیدی، 1391).

در این پژوهش محقق با مشاهده مشکلات و خطرات ازدواج های خویشاوندی و همچنین ادامه این نوع ازدواج ها در بیشتر مناطق کشور، بر آن شد تا به بررسی و مقایسه رضایت زناشویی و کیفیت زندگی ازدواج خویشاوندی و غیر خویشاوندی بپردازد تا از این طریق گام مثبتی در جهت پیش گیری از عوارض احتمالی و برنامه ریزی صحیح بهداشتی و همچنین افزایش سطح آگاهی های زوجین برداشته شود. به نظر می رسد که برخورداری زوجین از این آگاهی ها ،برای برنامه ریزی های آینده آن ها اهمیت به سزایی دارد.

1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف کلی

– بررسی مقایسه رضایت زناشویی و کیفیت زندگی در بین ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی شهر بندرعباس

1-4-2- اهداف جزیی

– بررسی مقایسه رضایت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه کیفیت زندگی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه  مسائل شخصیتی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه  ارتباط زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه  حل تعارض زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مدیریت مالی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه  اوقات فراغت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه  رابطه جنسی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه فرزندان زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه خانواده و دوستان زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

– بررسی مقایسه مولفه جهت گیری مذهبی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی

سؤالات جزئی:

– آیا بین رضایت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین کیفیت زندگی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه  مسائل شخصیتی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه  ارتباط زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه  حل تعارض زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مدیریت مالی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه  اوقات فراغت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه  رابطه جنسی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین  مولفه فرزندان زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین  مولفه خانواده و دوستان زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

– آیا بین مولفه جهت گیری مذهبی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد؟

1-6- فرضیه های تحقیق

فرضیه اول : بین رضایت زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

فرضیه دوم : بین کیفیت زندگی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

فرضیه سوم : بین مولفه  مسائل شخصیتی زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

فرضیه چهارم : بین مولفه  ارتباط زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

فرضیه پنجم : بین مولفه  حل تعارض زناشویی در ازدواج های خویشاوندی و ازدواج های غیرخویشاوندی تفاوت وجود دارد.

1-8-6- تعریف عمیاتی قلدری   …………………………………………………………………………………     8

1-8-6-1- شاخص­های رفتار قلدری   …………………………………………………………………………     8

فصل دوم: ادبیات پژوهش

2-1- پیش درآمد    …………………………………………………………………………………………………….    9

2-2- مفهوم قلدری    …………………………………………………………………………………………………    9

2-3- تفاوتهای جنسیتی در قلدری    ……………………………………………………………………………    11

2-4- تفاوتهای سنی در قلدری    ………………………………………………………………………………..    11

2-5- شیوع قلدری    …………………………………………………………………………………………………    11

2-6- تاثیرات قلدری    ……………………………………………………………………………………………..    12

2-7- ویژگی های افراد درگیر در قلدری    …………………………………………………………………    13

2-7-1- ویژگی های قربانیان    …………………………………………………………………………………..    13

2-7-2- ویژگی های افراد قلدر    ……………………………………………………………………………….    14

2-7-3- ویژگی های قلدر/ قربانیان    ………………………………………………………………………….    14

2-8- علل قلدری    ………………………………………………………………………………………………….    15

2-8-1- علل ارثی    ………………………………………………………………………………………………..     15

2-8-2-علل زیستی    ………………………………………………………………………………………………     15

2-8-3-علل روانی    …………………………………………………………………………………………………    15

2-8-4-علل عاطفی    ……………………………………………………………………………………………….    15

2-8-5-علل اجتماعی    ……………………………………………………………………………………………    15

2-8-6-علل تربیتی    ………………………………………………………………………………………………..    15

2-9- مبانی نظری    ………………………………………………………………………………………………….    16

2-9-1- نظریه­ی تحول اخلاقی    ……………………………………………………………………………….    16

2-9-2- نظریه­ی پردازش اطلاعات اجتماعی    …………………………………………………………….    18

2-9-3- نظریه یادگیری اجتماعی    …………………………………………………………………………….    18

2-10- نظریه های پرخاشگری    ………………………………………………………………………………..    19

2-10-1- دیدگاه زیست شناختی و ژنتیکی    ……………………………………………………………….    19

2-10-2- دیدگاه شناختی:    ……………………………………………………………………………………..    19

2-10-3- دیدگاه فردیت زدائی زیمباردو    …………………………………………………………………..    20

2-10-4- نظریه سائق:    ……………………………………………………………………………………………   20

2-10-5- دیدگاه پرخاشگری – ناکامی    …………………………………………………………………….    20

2-10-6- دیدگاه یادگیری اجتماعی    …………………………………………………………………………    20

2-11- تعریف ادراک خود    ……………………………………………………………………………………..    21

2-12-  تعریف خود در روانشناسی    …………………………………………………………………………    21

2-12-1- تعاریفی از دیدگاههای تجربی و پژوهشی    ………………………………………………….    22

2-12-2-  تعریف خود از دیدگاههای روان تحلیل گری    ……………………………………………    22

 

2-13- تشخیص خود    …………………………………………………………………………………………….    22

2-14- خودآگاهی    ………………………………………………………………………………………………….    23

2-15- ابعاد دانش خویشتن    …………………………………………………………………………………….    23

2-15-1- طرحواره های خود    ………………………………………………………………………………….    23

2-15-2- مفهوم خویشتن فعال و جاری    …………………………………………………………………..    24

2-16- ادراک خود از دیدگاههای مختلف روانشناسی    ………………………………………………..    25

2-16-1- نظریه ویلیام جیمز    …………………………………………………………………………………..    25

2-16-2- رویکرد تحولی ادراک خود    ……………………………………………………………………….    26

2-16-3- ساختار مدل تحولی ادراک خود    …………………………………………………………………    26

2-16-3-1-جهت افقی مدل : وجوه عینی و ذهنی خود    ………………………………………………    27

2-16-3-2-جهت عمودی: سازمان یابی وجوه عینی و ذهنی خود    …………………………………   27

2-16-3-3-وجه پیشین مدل: پیشرفت در ادراک خود عینی    …………………………………………    28

2-16-3-4-وجه کناری مدل    ……………………………………………………………………………………    28

2-16-3-5-سطوح سازمان یابی ادراک خود    ………………………………………………………………    28

2-16-4-دیدگاه روان تحلیل گری    ……………………………………………………………………………    31

2-16-5-دیدگاه اجتماعی – شناختی    ………………………………………………………………………..    31

2-17- تعریف عزت نفس    ……………………………………………………………………………………….    31

2-18- پیدایش عزت نفس    ………………………………………………………………………………………    32

2-19- سطوح عزت نفس    ……………………………………………………………………………………….    32

2-20- تغییر در سطوح عزت نفس    …………………………………………………………………………..    33

2-21- ارتباط کنترل خود با عزت نفس    …………………………………………………………………….    34

2-22- چهار شرط عزت نفس    …………………………………………………………………………………    34

2-23- تفاوت خودپنداره و عزت نفس    …………………………………………………………………….    35

2-24- عزت نفس از دیدگاههای روانشناسی    …………………………………………………………….    35

2-24-1- دیدگاه مزلو    ……………………………………………………………………………………………    35

2-24-2- دیدگاه آلپورت    ……………………………………………………………………………………….    36

2-24-3- ویلیام جیمز    ……………………………………………………………………………………………    37

2-24-4- ناتانیل براندن    …………………………………………………………………………………………    37

2-24-5- دیدگاه کوپراسمیت    …………………………………………………………………………………    37

2-24-6- دیدگاه کارل راجرز     ……………………………………………………………………………….    38

2-24-7- مارتین سلیگمن    ………………………………………………………………………………………    39

2-24-8- دیدگاه اسلام در مورد عزت نفس    ……………………………………………………………..    39

2-25- مبانی تجربی    ………………………………………………………………………………………………    39

2-25-1- قلدری و ادراک خود    ………………………………………………………………………………    41

2-25-2- ادراک خود قربانی ها    ………………………………………………………………………………    41

2-25-3- ادراک خود قلدرها    ………………………………………………………………………………….    42

2-25-4- ادراک خود قلدر/ قربانی    ………………………………………………………………………….    42

2-25-5- قلدری و عزت نفس    ……………………………………………………………………………….    44

یک مطلب دیگر :

2-26- جمع بندی    …………………………………………………………………………………………………    46

فصل سوم: طرح پژوهش

3-1- پیش درآمد  ……………………………………………………………………………………………………..    47

3-2- طرح وروش پژوهش    …………………………………………………………………………………….    47

3-3- جامعه، نمونه  آماری و روش نمونه گیری   …………………………………………………………..    47

3-3-1- جامعه آماری    ……………………………………………………………………………………………..    47

3-3-2- نمونه و روش نمونه گیری    …………………………………………………………………………..    47

3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات    ……………………………………………………………………………….    48

3-4-1- پرسشنامه­ی قلدری    ……………………………………………………………………………………..    48

3-4-2- مصاحبه ادراک خود    …………………………………………………………………………………….    49

3-4-2-1-متن سؤالات    ……………………………………………………………………………………………    50

3-4-2-3-روش اجرای مصاحبه    ………………………………………………………………………………    52

3-4-2-4- دستور و مقررات کد گذاری محتوای مصاحبه ها     ……………………………………….    53

3-4-3- پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت    ………………………………………………………………..    54

3-5- روش اجرا    ……………………………………………………………………………………………………..    55

3-6- روش تحلیل داده­ها    …………………………………………………………………………………………    56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- پیش درآمد    …………………………………………………………………………………………………….    58

4-2- توصیف آماری متغیرهای پژوهش    ……………………………………………………………………..    58

4-3- یافته های استنباطی پژوهش    ………………………………………………………………………………    63

4-3-1- فرضیه اول پژوهش    ………………………………………………………………………………………    63

4-3-2- فرضیه دوم پژوهش    ………………………………………………………………………………………    66

4-3-3- سوال اول پژوهش    …………………………………………………………………………………………    67

4-3-4- سوال دوم پژوهش    ………………………………………………………………………………………..    70

4-3-5- سوال سوم پژوهش    ………………………………………………………………………………………..    73

4-3-6-سوال چهارم پژوهش    ………………………………………………………………………………………    76

4-3-7- سوال پنجم پژوهش    ……………………………………………………………………………………….    76

4-3-8- سوالات ششم پژوهش    …………………………………………………………………………………..    77

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- پیش درآمد     ……………………………………………………………………………………………………….   79

5-2- بحث و نتیجه گیری    ……………………………………………………………………………………………    79

5-2-1- فرضیه اول پژوهش    …………………………………………………………………………………………    79

5-2-2- فرضیه دوم پژوهش    …………………………………………………………………………………………    82

5-2-3- سوال اول پژوهش    …………………………………………………………………………………………..    84

5-2-4- سوال دوم پژوهش    …………………………………………………………………………………………..    85

5-2-5- سوال سوم پژوهش    ………………………………………………………………………………………….    87

5-2-6- سوال چهارم پژوهش    ………………………………………………………………………………………    88

5-2-7- سوال پنجم پژوهش    ………………………………………………………………………………………..    88

5-2-8- سوال ششم پژوهش    ………………………………………………………………………………………..    89

5-3- محدودیت های پژوهش    ………………………………………………………………………………………    90

5-4- پیشنهادهای پژوهش    …………………………………………………………………………………………….    90

5-4-1- پیشنهادهای نظری    ……………………………………………………………………………………………    90

5-4-2- پیشنهاهای کاربردی    …………………………………………………………………………………………    90

منابع فارسی    ………………………………………………………………………………………………………………..    92

منابع انگلیسی    ……………………………………………………………………………………………………………..    96

پیوست    ……………………………………………………………………………………………………………………     103

• مقدمه

مدرسه محلی است که کودکان نیازهای دانشی و اطلاعاتی خود را از افرادی مجرب و صاحب دانش می‌آموزند و در کنار آن به ایجاد ارتباط با همکلاسی‌های خود پرداخته و از این طریق به مهارت‌های اجتماعی دست پیدا می کنند. مدرسه مکانی است که کودک آن را خانه دوم خود دانسته و مایل است که در آن از آرامش برخوردار باشد تا بتواند از توانایی‌ها و استعدادهای خود استفاده مناسب ببرد. این جامعه کوچک نیز مانند سایر جوامع انسانی دچار مشکلات و تنشهایی خواهد شد. یکی از این مسائل که تمام مدارس با آن مواجه می­باشند مشکلات رفتاری دانش آموزان است که از این مشکلات عاطفی رفتاری میتوان به افسردگی، اضطراب، بیش فعالی و پرخاشگری اشاره کرد. از میان این مشکلات، مسئله­ی پرخاشگری دانش آموزان و اعمال خشونت آنها به نسبت یکدیگر و اعضای مدرسه و خانواده از مسائل بسیار دامن گیر و عمده­ی والدین و اولیای مدارس است. جهان در طول دهه گذشته شاهد افزایش رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت آمیز نوجوانان و جوانان بوده است که این رفتارها بصورت آزار و اذیت دیگران و پرخاشگری فیزیکی و کلامی در موقعیت های اجتماعی، مدرسه و خانواده خود را نشان می دهند وقایعی از این قبیل این اعتقاد را که دانش آموزان در مدارس از امنیت برخوردارند مورد چالش قرار داده است. رفتارهای خشونت آمیز در مدرسه بر فرآیند آموزش و پرورش تاثیر می گذارد و عواقب ناگواری دارد. در مدارس همواره دانش آموزانی هستند که بنابر دلایل متفاوت مانند قدرت طلبی، خشونت و پرخاشگری، عدم همدلی و مهارت نداشتن در درک احساس دیگران با رفتار نامطلوب خود دانش آموزان ضعیف تر از نظر جسمانی یا ویژگی های شخصیتی را تحت سلطه خود در می آورند و با رفتارهایی مانند تحقیر کردن، هول دادن، کتک زدن و دعوا کردن آنان را وادار به پیروی از خواسته های خود می کنند.

• بیان مسئله

وجود خشونت در مدارس کشورمان با آنکه مورد اظهار معلمان و اولیای مدرسه است، اما تحقیقات در این  زمینه نادر است. بازرگان و گودرزی (1378) با پژوهش درباره وضعیت خشونت نتیجه گرفتند که در مدارس راهنمایی خشونت دانش آموزان نسبت به یکدیگر، فراوانی و درصد بالایی دارد و خشونت در مدرسه مانع اهداف آموزش و پرورش است (بازرگان و گودرزی، 1378).

رفتار قلدری[1]، به عنوان زیر مجموعه ای از ساختار بزرگتر رفتار ضد اجتماعی پرخاشگری  یک پدیده ی منحصر به فرد است که به طور مشخصی تعریف شده است. در اواخر این دهه این پدیده به طور فزاینده ای به صورت وخیم تر ظاهر شده و باعث بروز مشکلات برای اعضای خانواده و محیط های آموزشی شده است (مرل و ایساوا[2]، 2008).

رفتار قلدری، شکل افراطی از پرخاشگری است که در آن یک یا چند دانش آموز مکررا و از روی عمد به یک یا چند همسال آسیب پذیر آسیب می رسانند و تهدید می کنند.