اهداف جزئی.. 9

سوالات پژوهش.. 10

تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 11

تعریف مفهومی.. 11

تعریف عملیاتی :.. 12

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه.. 15

تاریخچه شهروندی.. 15

کلیات و تعاریف.. 18

اهداف آموزش وپرورش دور ه ابتدایی.. 19

اهداف پایه های دوم تا پنجم دوره ی ابتدایی.. 20

الف )اهداف شناختی.. 20

ب( اهداف عاطفی.. 21

ج)اهداف روانی ـحرکتی.. 21

ویژگی  های آموزش وپرورش و برنامه درسی در دوره ابتدایی.. 22

جایگاه و اهمیت کتاب درسی.. 24

فرایند پژوهش در تدوین کتاب های درسی.. 25

ضرورت تغییر برنامه های درسی متناسب با تغییرات امروزی.. 26

محتوا در برنامه درسی :.. 27

محتوا.. 28

تحلیل محتوا.. 29

جایگاه و اهمیت محتوا.. 30

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

دیدگاه های اساسی در زمینه ی انتخاب محتوا.. 31

منابع انتخاب محتوای درسی.. 33

انواع روش های تحلیل محتوا.. 34

مراحل انجام تحلیل محتوا.. 35

2ـ تعریف جامعه مورد پژو.. 35

3ـ انتخاب نمونه.. 35

4ـ انتخاب و تعریف واحد تحلیل.. 35

6ـ تحلیل داده ها.. 36

– هدف های تحلیل محتوا :.. 37

انواع تحلیل محتوا از کتاب اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی فتحی 1388 برگرفته شده است :.. 37

مراحل تحلیل محتوای ارتباطی :.. 39

فرآیند تحلیل محتوا :.. 40

مزایای تحلیل محتوا :.. 40

معایب تحلیل محتوا :.. 40

روشهای کیفی تحلیل محتوا.. 41

نکات عمده.. 41

مفهوم شهروند.. 42

ابعاد شهروندی.. 43

آموزش شهروندی.. 47

ویژگی های شهروندی.. 48

گذر تاریخی به شهروند ایرانی.. 49

چرا آموزش ارزش ها شهروندی ضروری است ؟.. 51

آموزش شهروندی در برنامه درسی دوره ابتدایی.. 52

روش های تدریس شهروندی.. 53

آموزش محیط زیست.. 60

جمع بندی مبانی نظری.. 63

پیشینه داخلی و خارجی.. 65

تحقیقات مرتبط با موضوع پژوهشی (پیشینه خارجی).. 72

جمع  بندی تحقیقات انجام شده.. 76

 

یک مطلب دیگر :

فصل سوم روش شناسی تحقیق

مقدمه.. 78

روش پژوهش:.. 78

جامعه آماری.. 78

حجم نمونه وروش نمونه گیری.. 78

ابراز اندازه گیری و روش گرد آوری داده ها.. 79

مؤلفه های شهروندی آکسفام.. 79

مراحل انجام تحلیل محتوا.. 82

1ـ صورتبندی سؤال یا فرضیه های تحقیق.. 82

2ـ تعریف جامعه مورد پژوهش.. 82

3ـ انتخاب نمونه.. 82

5ـ مقوله بندی محتوای مورد تحلیل.. 83

6ـ تحلیل داده ها.. 83

روش تجزیه و تحلیل داده ها.. 84

متدولوژی.. 84

فصل چهارم

یافته های پژوهش

نمونه جدول تحلیل محتوا کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی از لحاظ توجه به مفاهیم.. 85

جدول نهایی (1-4) تحلیل محتوای درس  تعلیمات اجتماعی پایه سوم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش  شهروندی حیطه ی ( شناختی، ارزشی ، مهارتی ( 87

نمودار(4-1) تحلیل محتوا کتاب تعلیمات اجتماعی پایه سوم حیطه شناختی.. 88

نمودار (4-2) تحلیل محتوا کتاب تعلیمات اجتماعی پایه سوم حیطه ارزشی   89

نمودار (4-3) تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه سوم حیطه مهارتی.. 90

جدول نهایی(2-4) تحلیل محتوای درس جغرافیا پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه ی شناختی ).. 91

نمودار نهایی ( 4-4) تحلیل محتوا درس جغرافیای پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی(حیطه شناختی).. 92

جدول نهایی (3-4)  تحلیل محتوای درس جغرافیا پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه ی ارزشی).. 93

نمودار نهایی ( 5-4) تحلیل محتوا درس جغرافیای پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی (حیطه ی ارزشی).. 94

جدول نهایی (4-4) تحلیل محتوای درس جغرافیا پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی حیطه مهارتی).. 95

نمودار نهایی (6-4) تحلیل محتوا درس جغرافیای پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی حیطه ی مهارتی).. 96

جدول نهایی(5-4) تحلیل محتوای درس تاریخ پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی(حیطه ی شناختی).. 97

نمودار نهایی ( 7-4) تحلیل محتوا درس تاریخ  پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی حیطه شناختی ( 98

جدول نهایی (6-4)  تحلیل محتوای درس تاریخ  پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه ی ارزشی).. 99

نمودار نهایی) 8-4) تحلیل محتوا درس تاریخ  پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی )حیطه ی ارزشی( 100

جدول نهایی(7-4 ) تحلیل محتوای درس تاریخ پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش شهروندی (حیطه مهارتی.. 101

نمودار نهایی) 9-4 ) تحلیل محتوا درس جغرافیای پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی(حیطه ی مهارتی).. 102

جدول نهایی (8-4 ) تحلیل محتوای درس مدنی  پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه ی شناختی ( 103

نمودار نهایی ( 4-10) تحلیل محتوا درس مدنی پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی (حیطه ی شناختی).. 104

جدول نهایی (9-4 ) تحلیل محتوای درس مدنی پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه ی ارزشی ).. 105

نمودار نهایی ( 11-4 ) تحلیل محتوا درس مدنی پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی(حیطه ی ارزشی).. 106

جدول نهایی(10-4 )  تحلیل محتوای درس جغرافیا پایه چهارم تا پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری از مفاهیم آموزش  شهروندی (حیطه مهارتی( 107

نمودار نهایی( 12-4 ) تحلیل محتوا درس مدنی پایه چهارم و پنجم دبستان از نظر میزان برخورداری مفاهیم آموزش شهروندی (حیطه ی مهارتی).. 108

جدول شماره ی( 11-4 ) مقایسه ی مولفه های آموزش شهروندی در کتب تعلیمات اجتماعی مقطع ابتدایی.. 109

خلاصه.. 110

فصل پنجم.. 111

خلاصه ، نتیجه گیری و پیشنهادات.. 111

بررسی سؤالات پژوهش.. 112

نتیجه گیری.. 118

پیشنهادات.. 120

پیشنهادات کاربردی :.. 120

منابع.. 122

پیوست.. 128

2-3 فواید اوقات فراغت………………………………………………………… ………………………………………………………….15

2-4 کارکردهایی که با گذران اوقات فراغت محقق می شود…………………………. ………………………………………..17

2-5 تاریخچه اوقات فراغت…………………………………. …………………………………………………………………………….21

2-5-1روند فراغت در جامعه ایران…………………………………… …………………………………………………………………23

2-5-2فراغت در ایران قبل از اسلام……………………………………………… …………………………………………………………….23

عنوان……………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..صفحه

2-5-3ارزش و اهمیت اوقات فراغت از دیدگاه اسلام ومکاتب دیگر…………………………………………………………24

2-5-4فراغت در ایران بعد از اسلام………………………………………………………………………………………………………27

2-5-5 فراغت در ایران معاصر……………………………………………………………………………………………………………..28

2-5-6 فراغت در حال حاضر………………………………………………………………………………………………………………29

2-6 نگاهی کوتاه به سیر تحول چگونگی گذران اوقات فراغت…………………………………………………………………29

2-6-1اوقات فراغت در دوران باستان……………………………………………………………………………………………………32

2-6-2 رم باستان………………………………………………………………………………………………………………………………..33

2-6-3 ایران باستان…………………………………………………………………………………………………………………………….34

2-6-4 جوامع سنتی……………………………………………………………………………………………………………………………35

2-6-5 دوران صنعتی………………………………………………………………………………………………………………………….37

2-6-6 دوران فوق صنعتی……………………………………………………………………………………………………………………42

2-6-7 شباهتها…………………………………………………………………………………………………………………………………..44

2-6-8 تفاوتها…………………………………………………………………………………………………………………………………..44

بخش دوم

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………46

2-7 عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی……………………………………………………………………………………………………47

2-8 نقش تربیت بدنی و اهمیت آموزش آن …………………………………………………………………………………………..52

2-9 اهداف درس تربیت بدنی در دوره متوسطه………………………………………………………………………………………55

2-10 نقش زبان انگلیسی در پیشرفت تحصیلی……………………………………………………………………………………….58

2-11اوقات فراغت و عوامل اجتماعی مؤثربر آن ……………………………………………………………………………………62

2-12 نقش و عملکرد فعالیتهای فوق برنامه:…………………………………………………………………………………………..64

عنوان……………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..صفحه

الف-پیشگیری وکاهش آسیب های اجتماعی …………………………………………………………………………………………64

ب-غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان…………………………………………………………………………………………….66

2-13اوقات فراغت ونیازمندی های نوجوانان…………………………………………………………………………………………67

2-14اصول مهم در برنامه ریزی برای اوقات فراغت فعالیتهای فوق برنامه………………………………………………….68

2-15بررسی آراء و اندیشه های صاحب نظران ………………………………………………………………………………………70

2-16پژوهشهای انجام شده در داخل کشور درباره اوقات فراغت وپیشرفت تحصیلی…………………………………72

2-17پژوهشهای انجام شده در خارج کشور درباره اوقات فراغت وپیشرفت تحصیلی…………………………………76

2-18نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………….80

فصل سوم ( روش شناسی تحقیق)

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………82

3-1 طرح و روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………….82

3-2 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………….82

3-3 نمونه………………………………………………………………………………………………………………………………………….83

3-4 روش نمونه گیری………………………………………………………………………………………………………………………..84

3-5 ابزار گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………………………………………..84

3-6 روایی و پایایی…………………………………………………………………………………………………………………………….85

3-7 روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………..86

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………..86

فصل چهارم ( یافته های تحقیق)

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………….89

عنوان……………………………………………….. ……………………………………………………………………………………..صفحه

4-1 یافته های توصیفی………………………………………………………………………………………………………………………..90

4 -2 یافته های استنباطی …………………………….. …………………………………………………………………………………….99

فصل پنجم (نتیجه گیری و پیشنهادها )

مقدمه……………………………………………………………… …………………………………………………………………………….116

5-1 پاسخ به سوالات وتحلیل داده ها…………….. …………………………………………………………………………………116

5-2 بحث وتفسیر نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………120

5-3 پیشنهادات وراهکارها ………………………………………………………………………………………………………………..124

5-4 پیشنهاد محقق به آینده………………………………………………………………………………………………………………..126

5-5 محدودیتهای پژوهش :………………………………………………………………………………………………………………..126

الف: محدودیتهای تحت کنترل محقق …………………………………………………………………………………………………..26

ب: محدودیتهای خارج از کنترل محقق…………………………………………………………………………….. ……………….127

– فهرست منابع فارسی………………………………………………………………………………………. ……………………………128

– نشریات……………………………………………………………………………………………. ………………………………………..131

– فهرست منابع انگلیسی……………………………………………………………………….. …………………………………………132

-پیوستها (ضمائم) ………………………………………………………… ………………………………………………………………..134

– پرسشنامه ها……………………………………………………………….. ………………………………………………………………135

– چکیده انگلیسی……………………………………………………………. ……………………………………………………………..138

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر نحوه گذران اوقات فراغت بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه شهرستان ورامین است. بدین منظور تعداد 350 نفر از دانش آموزان جامعه مورد نظر به روش طبقه ای– تصادفی  جهت پاسخگوئی انتخاب شدند. پژوهش حاضر از حیث هدف آن، تحقیق کاربردی و از حیث موضوع و سئوالات پژوهش از نوع تحقیقات پیمایشی باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه محقق ساخته جهت بررسی نحوه گذران اوقات فراغت می باشد. ضمن اینکه، اندازه گیری پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با استناد بر نتایج امتحانات پایانی نیمسال اول 93-1392 صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با بهره گیری از آزمونهای  t گروههای مستقل، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی اسپیرمن صورت گرفته. براساس یافته های تحقیق دانش آموزان دوره متوسطه که از کلاسهای زبان انگلیسی آموزشگاههای خصوصی استفاده می کنند، به طور معناداری از پیشرفت تحصیلی بالاتری نسبت به سایر دانش آموزان برخوردارند.

دانش آموزان دوره متوسطه که در کلاسهای ورزشی و فعالیتهای گروهی و تفریحی شرکت می کنند، به طور معناداری از پیشرفت تحصیلی پایین تری نسبت به سایر دانش آموزان برخوردارند. تفاوت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شرکت کننده درکلاسهای کنکور با سایر دانش آموزان معنادار نیست. اثرگذاری شرکت درکلاسهای زبان انگلیسی آموزشگاههای خصوصی، اثر مثبت و معناداری در نمرات درس زبان انگلیسی دانش آموزان داشته، در حالیکه، در کلاسهای ورزشی خارج از مدرسه در پیشرفت تحصیلی درس تربیت بدنی اثر معنادار نداشته و شرکت در فعالیتهای گروهی و تفریحی، به طور معناداری موجب کاهش نمرات در درس علوم اجتماعی و جامعه شناسی شده است.

واژگان کلیدی: اوقات فراغت، پیشرفت تحصیلی، دانش آموزان دوره متوسطه- فعالیتهای فوق برنامه

مقدمه :

رسالت آموزش و پرورش در هر کشوری تقویت نگرش انسانی به زندگی و ارتقای فلسفه آن و ایجاد توانایی در افراد جامعه برای زندگی سالم و سازنده می باشد. در کشور ما که فرهنگ آن برگرفته از تعالیم الهی است، این نهاد باید در انجام رسالتش به همه ابعاد شناختی، عاطفی، مهارتی، اخلاقی و اجتماعی بخصوص کرامت انسانی و تفاوتهای فردی به نحوی سزاواری توجه نموده، تا بتواند انسانهای متعهد، متخصص، متفکر، خلاق و نواندیش مطابق با نیازهای جامعه پرورش دهد. مسلم است پرورش چنین انسانی با ساختار آموزش رسمی و وجود کتابهای مختلف و متنوع که از واقعیت های زندگی به دوراند امکان پذیر نبوده و نمی توان نیازهای متحول اجتماع را برآورده سازد و به شخصیت انسانها تعالی بخشد. بنابراین آموزش و پرورش ناگزیر است برای پاسخگو بودن به همه ابعاد وجودی انسان غیر از کتب درسی و آموزش رسمی که برای همه دانش آموزان به طور یکسان در نظر گرفته شده است به تفاوتهای فردی، ویژگی های بومی و منطقه ای، عمل کردن آموخته ها، در دنیای خارج از مدرسه و فرصت مواجه شدن با مسایل و مشکلات را در دنیای واقعی فراهم آورد. و به سخن ارزشمند روسو( پدر روانشناسی جدید کودک ) که مدرسه مقدمه ای برای زندگی نیست بلکه تمرین در زندگی است ( قائدی 1383ص57 )  پیش از پیش تحقق بخشد.

1ـ1بیان مساله تحقیق :

در زندگی انسان لحظه ها و اوقاتی وجود دارد که از اهمیت و حساسیت فوق العاده ای برخوردار است ، این اوقات می تواند فرصتی برای رشد شخصیت فرد باشد یا به عکس موجب بروز اختلالات رفتاری و انحرافات اخلاقی اجتماعی شود منظور از فعالیت های فوق برنامه فرصتهایی است که انسان مسئولیت پذیر هیچگونه مسئولیت و سروکار و موظفی را به عهده ندارد و همه چیز در اختیار او می باشد تا با میل و رغبت خودش به برنامه خاص بپردازد یکی از مهمترین مسائل جوامع امروز بشری در سراسر دنیا مسئله استفاده صحیح تر و مؤثرتر از فرصتهای آزادی است که افراد در اختیار دارند و این اوقات برای مؤمنان لحظه های نیایش با معبود و برای عالمیان ساعات تفکر و برای هنرمندان زمان ساختن و ابداع و برای نوجوانان ساعات خلاقیت می باشد و بسیاری از مردم حتی صاحب نظران به این نتیجه رسیده اند که باید مدارس و مؤسسه های آموزشی مسئولیت های بیشتر و روشن تری در این باره بر عهده بگیرند تا بهره برداری بهینه از اوقات فراغت در برنامه های دانش آموزان طراحی و گنجانده شود مسئله تنوع نیز امری مهم است و زندگی بدون تنوع خسته کننده می باشد پس تنوع در گذراندن اوقات فراغت باعث ایجاد تنوع در زندگی می گردد و تنوع مانع پدیدآیی افسردگی است با راهنمایی فرزندان به انجام فعالیتهای متنوع زمینه علاقه مندی آنان را به زندگی فراهم آوریم . به طور کلی می توان گفت در عین حال که کارکرد اوقات فراغت در وجوه« رفع خستگی» و« تفریح و سرگرمی » اموری غیر قابل انکار هستند، عنایت به کارکرد دیگر آن که « رشد و شگفتکی شخصیت »است ، حائز اهمیت ویژه ای است. البته باید در نظر داشت که این کارکرد « مورد انتظار » اوقات فراغت است و چه بسا که گذراندن اوقات فراغت به گونه ای باشد که خلاف چنین انتظاری رخ نماید . بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این سوأل اساسی است که نحوۀ گذران اوقات فراغت چه تأثیری بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بر جای می گذارد. آیا این پیشرفت در بعضی از دروس مانند مطالعات اجتماعی، ورزش و زبان انگلیسی نمود و جلوه معنی داری خواهد داشت .

1ـ2 اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن :

شخص پس از ارزیابی از تعهدات و تکالیف شغلی، خانوادگی و اجتماعی با میل و اشتیاق به آن می پردازد و غرضش استراحت و تفریح، توسعه دانش و یا به کمال رساندن شخصیت خویش یا به ظهور رساندن استعدادها و خلاقیت ها و یا مشارکت آزادانه در اجتماع است و شخص پس از فراغت انسان را از کارهای روزمره و قالبهای زائیده خودکاری و یا تخصصی شدن امور روزانه می رهاند استعداد های بدنی و ذهنی فرد نظایر آن را پرورش می دهد که در شکل گیری شخصیت وی بی تردید مؤثر خواهد بو

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

د و متخصصان با توجه به تحقیقات متعدد در یافته اند که تذبیت غیر مستقیم( غیر رسمی ) موثرتر­از تربیت مستقیم(رسمی)است و محیط ها و عواملی که خود کودکان و نوجوانان انتخاب

می کند بیش از محیط ها و عوامل تحمیلی در رفتار انسان مؤثرند ( اسماعیلی، 1368، 3 ) در این محیط ها فعالیت ها تقریباً آزادانه انتخاب می شوند . انگیزه انجام این تحقیق بررسی این موضوع است که اوقات فراغت در شرایطی می تواند تأثیر گذاری بیشتری بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته باشد . یعنی هر چه اوقات فراغت از نظم و انضباط بیشتری برخوردار باشد تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بیشتر خواهد شد . ملاک هایی که در نحوه گذران اوقات فراغت مورد نظری می باشند عبارتند از :

الف : انگیزه لازم و قوی به حضور در فعالیتها

ب : حضور مرتب و منظم در اکثریت جلسات آموزشی

ج : بهره گیری از اساتید مجرب و مبرز

د : اعطا گواهینامه معتبر به شرکت کنندگان

ه : حضور در آزمون و امتحان پایانی ( در صورت برگزاری )

و : انتخاب آگاهانه و هدفمند فعالیت

ز : انجام فعالیت به صورت فردی و گاه گروهی و مشارکت جویانه

ح : منتهی شدن به کسب مهارت و توانایی

ط : داوطلبانه ، غیر اجباری و توأم با نشاط و تفریح و سرگرمی و نشاط و هیجان

ی : فعال ، متعال و دارای ساختار و انسجام

ک : ایجاد کننده دستور ذهنی، توانمند ساز، ایجاد عادات مثبت و کمک به سلامت روحی و جسمی فرد

 1ـ3 هدفهای تحقیق

هدف کلی

هدف کلی انجام تحقیق بررسی تأثیر نحوه گذران اوقات فراغت و فعالیتهای فوق برنامه و مکمل در طول تابستان و آغاز سال تحصیلی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دوره متوسطه است .

اهداف جزیی

هدفهای جزیی به بررسی انگیزه و علل شرکت دانش آموزان در برنامه های اوقات فراغت می باشد . چنانچه نحوه گذران اوقات فراغت بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثرباشد می توان به نحوه گذران اوقات فراغت نظارت بیشتری اعمال نموده و بر اجرای بهتر آن مدیریت کرد. تأثیرات استفاده بهینه از اوقات فراغت بهتر اعمال گردد. این تحقیق تأثیر اوقات فراغت را بر پیشرفت کلی تحصیلی و همچنین تأثیر خاص بر بعضی از دروس خواهد سنجید.

1ـ4 سوالات یا فرضیه های تحقیق ( بیان روابط بین متغیر های مورد مطالعه ) :

1ـ آیا نحوه گذران اوقات فراغت( فعالیتهای فوق برنامه )در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ( به طور کلی ) تأثیر دارد؟

2ـ آیا نحوه گذران اوقات فراغت ( فعالیتهای فوق برنامه )در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان درس مطالعات اجتماعی تأثیر دارد؟

3ـ آیا نحوه گذران اوقات فراغت ( فعالیتهای فوق برنامه )در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و ورزش تأثیر دارد؟

4ـ آیا نحوه گذران اوقات فراغت ( فعالیتهای فوق برنامه )در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس زبان انگلیسی تأثیر دارد؟

1ـ5 مبانی نظری اوقات فراغت

الف: تعریف لغوی

اوقات فراغت از دو کلمه اوقات و فراغت تشکیل شده است و در فرهنگ لغتهای مختلف تعاریف متفاوتی از هر کدام آورده شده است که در زیر به چند مورد اشاره می شود .

وقت: مقداری از زمان که برای امری فرض شده، هنگام، عهد، عصر، موقع و جمع آن اوقات است . [1]

وقت : زمان ، هنگام ، زمانیکه بوسیله ساعت و معمولاً براساس نصف النهار یک نقطه تعیین می شود ، فرصتی که برای کاری در اختیار باشد .[2]

وقت  : وقت ، زمان ، فرصت ، مجال ، موقع ، هنگام ، گاه ، باز [3]

فراغت : پرداختن از فراغ ، آسایش ، استراحت ، آسودگی ، آرامش ، در لغت عربی به معنی اضطراب است و « فراغ » به معنی آسایش است . ولی در فارسی فصیحان آن را به معنی آسایش و آسودگی بکار برده اند . بی اعتنایی ، وارستگی ، فرصت ، مجال . [4]

فراغت : آسودگی ـ فرصت آسودگی یا آزادی از کار .

فراغت  : آسودگی ، فرصت ، مجال ، وقت کافی ، فراغت ، فراغ بال ، بتفضیل .[5]

همچنین لغت دانان جدیدتر چون اوژه پایه گذار لاروس برای فراغت مفهومی جدیدتر و محدودتر قابل شده اند و آن عبارت است از : « سرگرمیها ، تفریحات و فعالیتهائیکه به هنگام آسودگی از کار عادی با شوق و رغبت با آن می پردازد .» و نیز در لغت نامه لویتر ، لغت نویس معروف فرانسوی آمده است : « فراغت فرصت و زمانی است که پس از اتمام کار و شغل روزانه باقی می ماند » [6]

ب) تعاریف عملیاتی :

اوقات فراغت

مجموع فعالیتهایی است که شخص پس از رهایی از تعهدات و تکالیف شخصی، خانوادگی و اجتماعی با میل و اشتیاق به آن می پردازد و هدفش استراحت، تفریح، توسعه

یک مطلب دیگر :

خرید پایان نامه روانشناسی : ویژگی های اسباب بازی مناسب

 دانش، به کمال رسانیدن شخصیت خویش، به ظهور رسانیدن استعدادها، توانمندی ها و خلاقیت هاست.

پیشرفت تحصیلی:

به میزان رشد وترقی تحصیلی دانش آموزان در یک مدت زمانی خاص پیشرفت تحصیلی گفته می شود( که در این ملاک پیشرفت تحصیلی معدل دانش آموزان در یک ترم تحصیلی است( نیمسال)

فعالیتهای فوق برنامه:

به مجموعه فعالیتهای سازمان یافته و پیش بینی شده ای گفته می شود که به منظور تعمیق یادگیری بیشتر دانش آموزان و آگاهی بیشتر جهت ورود به اجتماع در نظر گرفته شده تا به رشد و تعالی و شکوفایی استعدادها و مشارکت در برنامه های کاربردی کمک نمایند. در این تحقیق به آن دسته از برنامه ها که برای تکمیل آموزشهای مدرسه ای تنظیم می شوند و استفاده از آنها برای شاگردان نشاط آور است فعالیتهای فوق برنامه گفته می شود.

فعالیتهای خارج از مدرسه:

آن دسته از فعالیتهایی است که دانش آموز خارج از چهارچوب فعالیت و وظایف مدرسه انجام می دهد، که ممکن است زیر نظر سازمانها باشد که احتمالاً وظایف تربیتی هم به عهده دارند: مانند کلاس های هنری و غیره ..

بخش اول

مقدمه

نشاط و سرور لازمه زندگی است و پژمردگی و کسالت زایل کنندۀ استعداد ها و تواناییهای انسان می باشد . در فضایی که نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان فرصت تحرک و تلاشی می یابند و فارغ از کارها و امور عادی و رسمی به تفریح و سرگرمی مورد علاقۀ خویش می پردازد ، می توان به استمرار فعالیتها و شکوفایی استعدادها دل بست . به عبارت دیگر در جایی که مجالی برای فراغت یافت نمی شود، افسردگی و رخوت به سراغ انسان خواهد آمد. امروزه پرداختن به اوقات فراغت از مهمترین و جدّی ترین مشکلات خانواده ها و مدارس به شمار آید و توجه به این امر مهم گره گشای بسیاری از تنگناهای تربیتی و راهبردی برای برنامه ریزی در جهت تعالی دانش آموز می باشد.

بسیاری از جامعه شناسان و نیز اقتصاد دانان بر این باورند که تحول جوامع انسانی به سوی تمدن فراغت در حرکت است ، به همین جهت توجه به چگونگی بهره گیری از اوقات فراغت روز به روز آشکارتر و از اهمیت بیشتری برخوردار می گردد . هر چند همۀ افراد خانواده به اوقات فراغت نیاز مبرم دارند ، اما در این میان جوانان و نوجوانان با توجه به نقش حساس و سازنده ای که در ساخت فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی کشورها به عهده دارند ، نیازمند توجه دقیق تری در این ارتباط هستند . متجاوز از بیست میلیون کودک و نوجوان در کشور ما زندگی می کنند که مسئولیت توجه به اوقات فراغت آنان متوجه خانواده ها می گردد ، به این دلیل آگاهی خانواده ها از اهمیت نقش اوقات فراغت و چگونگی پرداختن به آن ، از ضروریتی خاص برخوردار است . (شرفی ، 1374، ص 11)

جالب است بدانیم که بسیاری از اختراعات و اکتشافات بشری که بوسیلۀ دانشمندان و متفکران صورت گرفته است ، محصول تفکر و قوه ابتکار و خلاقیتی است که در زمان فراغت حاصل شده است . در کشور ما دانش آموزان حدودیک ششم جمعیت کشور را تشکیل میدهند و بیشترین نیاز را به بهره گیری از اوقات فراغت دارند . آنان بطور متوسط 6 ساعت در روز به امر تحصیل اشتغال دارند و حدود 8 ساعت در شبانه روز را هم به استراحت و رفع نیازمندیهای ضروری در منزل می پردازند . اگر اشتغالات تحصیلی و انجام تکالیف درسی را برای آنان 2 تا 4 ساعت در روز محاسبه نماییم ، جوان و نوجوان بیش از 6 ساعت در روز وقت فراغت دارد . البته اگر سایه تعطیلات از جمله تعطیلات نوروز و تابستان و سایر ایام تعطیل به مناسبتهای مذهبی و ملی را هم اضافه کنیم هر فرد در شبانه روز حدود 8 ساعت وقت آزاد دارد که باید برای استفادۀ مطلوب و بهره وری از آن برنامه ریزی لازم صورت پذیرد . بنابراین اگر ما برای اوقات فراغت فرزندانمان برنامه ریزی لازم انجام ندهیم ، قطعاً آنان برای پر کردن اوقات فراغت خود اقدام خواهند نمود که در آن صورت ممکن است بدآموزیها و مشکلات تربیتی حاصل گردد . پیامبر گرامی ما می فرمایند : اگر پدران و مادران به تربیت فرزندان خود اهتمام ننمایند ، روزگار آنان را تربیت خواهند نمود . در حقیقت مراد رسول گرامی اسلام آن است که چنانچه والدین در امر تربیت فرزندان خود برنامه ای نداشته باشند ، حوادث و شرایط پیش آمده که ممکن است برخلاف موازین تربیتی هم باشد ، تربیت فرزندان را سازمان دهد .(شرفی ، 1374،ص 13)

اکنون ببینیم چه نیازهایی در هنگام گذران اوقات فراغت ارضاء می گردد .همان گونه که می دانیم انسان در اوقات فراغت به کار یا فعالیت مورد علاقه اش می پردازد .پس در حقیقت در هنگام فراغت و پرداختن به سرگرمی یا کار مورد علاقه ی خویش، نیازهای درونی وی تأمین می گردد.(یوسفی ،1371،ص57)

روانشناسان معتقدند که تأمین نیازهای درونی فرد به شادی ، نشاط و سرور او خواهد انجامید و این امر به شکوفایی خلاقیت فرد منجر خواهد گردید و شخصیت او را که متشکل از ابعاد فکری ،عاطفی ، اجتماعی و جسمی است ، تعالی خواهد بخشید . در فعالیت فرد در اوقات فراغت که براساس تمایل و علاقۀ درونی شخص انجام می گیرد ، او یا به فعالیت عقلانی می پردازد ، یا به فعالیت جسمی ( بازی و ورزش ) مشغول می شود و یا به انجام فعالیتی اجتماعی ( فعالیت جسمی ) مبادرت می کند و در حقیقت فعالیت عاطفی هم انجام می دهد . بنابراین گذران مطلوب اوقات فراغت ، نیازهای عاطفی ، جسمانی ، عقلانی و اجتماعی فرد را ( که ابعاد شخصیت او را تشکیل می دهد ) برآورده می کند .

2ـ1 انواع اوقات فراغت

اوقات فراغت را می توان به شیوه های گوناگون تقسیم بندی کرد . نظر به اینکه چه عواملی را مبنای تقسیم بندی قرار دهیم می توانیم تقسیم بندی های متفاوتی ارائه دهیم . اکنون برخی تقسیم بندی های اوقات فراغت می پردازیم :

الف ) اگر محل و مکان را مبنای تقسیم بندی قرار دهیم می توانیم دو حالت کلی را تفکیک کنیم :

1ـ منزل : زمان فراغتی که در منزل سپری می شود مثل گفتگو با اعضای خانواده ، تماشای تلویزیون ، بازی و سرگرمی های خانوادگی

2ـ خارج از منزل : زمان فراغتی که خارج از منزل سپری می شود : که طیف وسیعی از فعالیتها را شامل می شود مانند : گردش در پارک ، رفتن به سینما و….

ب ) اگرزمان را مبنای تقسیم بندی قراردهیم می توانیم حالتهای مختلفی رانشان دهیم مثل:

1ـ اوقات فراغت لحظه ای: مثل ساعت تفریح مدارس که معلم و شاگرد می توانند هر فعالیتی که دلخواه آنان است در این وقت انجام دهند .

2ـ اوقات فراغت ساعتی : مثل ساعت بیکاری که بین دو شیفت کاری انجام می شود مثلاً برای یک معلم در یک مدرسه دونوبته مشغول به کار است می تواند ساعت بیکاری بین دو نوبت را به دلخواه سپری کند .

3ـ اوقات فراغت روزانه : زمان فراغتی که پس از پایان کار روزانه بوجود می آید و در همه جا معمول است .

4ـ اوقات فراغت هفتگی : در پایان هفته یک یا دو روز تعطیلی وجود دارد که بخش قابل توجهی از اوقات فراغت می باشد .

5ـ اوقات فراغت سالیانه : در پایان سال یا فصل خاصی از سال تعطیلات سالیانه وجود دارد مثل تعطیلات عید نوروز کشور ما .

ج ) اگر سن را مبنای تقسیم بندی قرار دهیم می توانیم انواع دیگری از اوقات فراغت را ارائه دهیم که کاملاً از یکدیگر متمایزند مانند :

• اوقات فراغت ویژه کودکان قبل از ورود به دبستان
• اوفات فراغت ویژه کودکان و نوجوانان
• اوقات فراغت ویژه جوانان
• اوقات فراغت ویژه میانسالان
• اوقات فراغت ویژه سالخوردگان

بدیهی است وقت فراغت کودکان قبل از ورود به دبستان و نحوۀ سپری کردن این وقت فراغت با جوانان و سالخوردگان کاملاً متمایز است بنایراین تقسیم بندی می تواند کاملاً واقع بینانه باشد .

د ) اگر عامل جنس که در تحقیقات اجتماعی به عنوان یک متغیر مهم محسوب می شود را مبنای تقسیم بندی قرار دهیم با توجه به ویژگیها، نیازها و طبیعت دو گروه جنسی (مرد ـ زن ) می توان دو نوع برنامه فراغتی خاص را از هم تفکیک و ارائه نمود :

• اوقات فراغتی ویژۀ مردان
• اوقات فراغتی ویژۀ زنان

هـ ) اما تقسیم بندی ها به همین جا ختم نمی شود و می توان تقسیم بندی های دیگری بر مبنای جنس ، شغل و حتی سلسله مراتب شغلی ارائه کرد . برای مثال بر مبنای شغل می توان تقسیم بندی وسیعی ارائه کرد که به برخی از آنها اشاره می کنیم :

• اوقات فراغت ویژه کارگران
• اوقات فراغت ویژه معلمان
• اوقات فراغت ویژه دانشجویان
• اوقات فراغت ویژه دانش آموزان

و ….

ر) اگر عوامل ، وسایل و ابزار ها ، منابع و سازمانها و نهادهای مربوط به نحوۀ گذران اوقات فراغت را مبنا قرار دهیم انواع فعالیتهای فراغت را از لحاظ عوامل ایجاد کننده ارتباط و کنش می توان به دو دستۀ کلی «فردی» و «گروهی» تقسیم نمائیم .

فراغت با تصمیم و حضور صرف عامل یا فراغت گر که می توان آن را فعالیت فردی نامید.

1-3- اهمیت و ارزش تحقیق……………………….. 6

1-4- کاربرد نتایج تحقیق……………………….. 7

1-5- سوالهای تحقیق……………………………. 7

1-6- تعریف مفهومی و عملیاتی اجزاء مساله…………. 8

 

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه ………………………………………. 10

2-1- سازمان …………………………………. 11

2-1-1- محیط سازمانی…………………………… 12

2-1-2- متغیر های سازمانی………………………. 12

2-1-2-1- مراجعان……………………………… 12

2-1-2-2-  رقیبان………………………………. 13

2-1-2-3- مراکز تامین بودجه…………………….. 13

2-1-2-4- فروشندگان……………………………. 13

2-1-2-5- تشکل­های کارکنان ……………………… 13

2-1-2-6- علایق آموزشی …………………………. 13

2-1-2-7- عوامل حقوقی، قانونی، و سیاسی…………… 13

2-1-2-8- اوضاع اقتصادی………………………… 14

2-1-2-9- تکنولوژی…………………………….. 14

2-1-2-10- عوامل اجتماعی- فرهنگی………………… 15

2-1-3- پیش بینی محیط………………………….. 15

 

عنوان

صفحه

2-1-4- ابعاد سازمانی………………………….. 15

2-1-4-1- ابعاد ساختاری سازمان………………….. 15

2-1-4-2- ابعاد محتوایی سازمان………………….. 16

2-1-5- سازمان به مثابه یک سیستم………………… 17

2-1-6- سازمان کتابخانه………………………… 18

2-2- مدیریت سازمانی…………………………… 19

2-2-1- سطوح مدیریت …………………………… 19

2-2-1-1- مدیریت استراتژیک یا عالی………………. 19

2-2-1-2-  مدیریت تاکتیکی یا میانی………………. 19

2-2-1-3- مدیریت عملیاتی……………………….. 19

2-2-2- فرایند مدیریت …………………………. 20

2-2-2-1- آرمان ها، اهداف، و مقاصد………………. 20

2-2-2-2- برنامه ریزی………………………….. 21

2-2-2-3- سازماندهی …………………………… 21

2-2-2-4- تامین نیروی انسانی……………………. 21

2-2-2-5- هماهنگی و هدایت………………………. 22

2-2-2-6- نظارت و کنترل………………………… 22

2-2-3- مدیریت کتابخانه………………………… 22

2-2-4- تاریخچه علم مدیریت و مدیریت در کتابخانه ها… 24

2-3- سیستم های اطلاعاتی………………………… 26

2-3-1- اطلاعات………………………………… 26

2-3-1-1- از داده تا اطلاعات و از اطلاعات تا دانش…… 26

2-3-1-2- خصوصیات اطلاعات……………………….. 29

2-3-1-3- گردش اطلاعات در سازمان…………………. 33

2-3-1-4- نقش اطلاعات در تصمیم گیری………………. 34

2-3-2- تصمیم گیری…………………………….. 35

2-3-2-1- مفاهیم تصمیم گیری ……………………. 35

 

عنوان

صفحه

2-3-2-2- انواع تصمیم………………………….. 36

2-3-2-3- فرایند تصمیم گیری…………………….. 37

2-3-2-4- انواع مدل های تصمیم گیری………………. 39

2-3-2-5- نقش تصمیم گیری در سازمان………………. 41

2-3-2-6- سیستم های اطلاعاتی مدیریت و تصمیم گیری در کتابخانه ها  42

2-3-3- سیستم ها………………………………. 43

2-3-3-1- مفاهیم سیستم ها………………………. 43

2-3-3-2- انواع سیستم………………………….. 48

2-3-3-3- سازمان و سیستم های اطلاعاتی…………….. 50

2-3-3-4- روند تکاملی سیستم های اطلاعاتی………….. 51

2-3-3-5- انواع سیستم های اطلاعاتی……………….. 52

2-3-3-6- ارتباط سیستم های اطلاعاتی و مقایسه برخی از ان ها  56

2-3-3-7- چرخه حیات سیستم های اطلاعاتی……………. 58

2-3-3-8- سیستم های اطلاعاتی مورد نیاز کتابخانه ها…. 61

2-4- سیستم های اطلاعات مدیریت…………………… 63

2-4-1- تعریف سیستم اطلاعات مدیریت……………….. 65

2-4-2- تاریخچه سیستم های اطلاعات مدیریت………….. 65

2-4-3- اجزاء سیستم اطلاعات مدیریت……………….. 66

2-4-3-1- افراد……………………………….. 66

2-4-3-2- سازمان………………………………. 66

2-4-3-3- وسائل و تجهیزات………………………. 66

2-4-3-4- اطلاعات………………………………. 66

2-4-3-5- روش ها و دستورالعمل ها………………… 67

2-4-4- اجزاء سیستم های اطلاعاتی مدیریت…………… 67

2-4-5- چرا مدیران به سیستم اطلاعات مدیریت نیاز دارند 68

2-5- سیستم های اطلاعات مدیریت در کتابخانه ها……… 69

2-5-1- سسیستم های اطلاعاتی مدیریت: پشتیبان مدیریت…. 69

 

عنوان

صفحه

2-5-2- طراحی سیستم اطلاعات مدیریت برای کتابخانه ها… 70

2-5-3- مشکلات بکارگیری سیستم اطلاعات مدیریت در سازمان های دولتی  73

2-6- پیشینه پژوهش…………………………….. 76

 فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه……………………………………….. 82

3-1- روش پژوهش……………………………….. 83

3-2- جامعه آماری……………………………… 84

3-3- برآورد حجم نمونه…………………………. 84

3-4- روش و طرح نمونه برداری……………………. 85

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

3-5- ابزار گردآوری داده ها…………………….. 86

3-6- ابزار تجزیه و تحلیل………………………. 92

 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها

مقدمه……………………………………….. 93

4-1- اطلاعات کلی………………………………. 94

4-2- ارزیابی وضعیت سامک در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های شهر تهران 96

4-2-1- بررسی وضعیت پیاده سازی سامک در کتابخانه های مرکزی دانشگاه­های شهر تهران……………………………………….. 97

4-2-1-1- بررسی وضعیت استقرار سامک در کتابخانه­ مرکزی دانشگاه­های شهر تهران……………………………………….. 97

4-2-1-2- نوع اطلاعاتی دریافتی توسط مدیران از سامک موجود در کتابخانه  99

4-2-1-3- وضعیت ارائه گزارشات مستمر……………… 100

4-2-1-4- نرم افزار مورد استفاده در کتابخانه……… 104

4-2-2- بررسی نوع و میزان اطلاعات ارائه شده به مدیران کتابخانه های مرکزی……………………………………………. 105

4-2-2-1- میزان اطلاعات دریافتی در خصوص دانش ها و مهارت های مدیریتی   110

4-2-2-2- میزان اطلاعات ارائه شده در خصوص آینده نگری در کتابخانه ها   111

 

عنوان

صفحه

4-2-2-3- میزان اطلاعات ارائه شده در خصوص مقایسه بین کتابخانه ای و بخش‌های
درونی کتابخانه………………………………. 112

4-2-2-4- میزان اطلاعات ارائه شده در خصوص امور مربوط به کارکنان کتابخانه……………………………………………. 113

4-2-2-5- میزان اطلاعات ارائه شده در خصوص بودجه و مسائل مالی کتابخانه 114

4-2-2-6- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با فناوری های موجود  115

4-2-2-7- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با تجهیزات و تسهیلات فیزیکی کتابخانه ها………………………………….. 116

4-2-2-8- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با کتابخانه های اقماری    116

4-2-2-9- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با کاربران کتابخانه  117

4-2-2-10- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با سازمان مادر 117

4-2-2-11- میزان اطلاعات ارائه شده در ارتباط با منابع اطلاعاتی کتابخانه……………………………………………. 118

4-2-2-12- میزان اطلاعات ارائه شده به مدیران برای تالیف و پژوهش  119

4-2-2-13- میزان اطلاعات ارائه شده به مدیران برای تهیه گزارش     119

4-2-3- بررسی میزان مطلوب بودن اطلاعات……………. 119

4-2-3-1- میزان مرتبط بودن اطلاعات……………….. 123

4-2-3-2- میزان دقت اطلاعات دریافتی………………. 124

4-2-3-3- میزان صحت اطلاعات دریافتی………………. 125

4-2-3-4- میزان ایمنی اطلاعات دریافتی…………….. 126

4-2-3-5- میزان سرعت دسترسی و سهولت استفاده از اطلاعات 127

4-2-4- بررسی تحلیلی مطلوبیت و میزان اطلاعات ارائه شده به مدیران 128

4-2-4-1- بررسی نرمال بودن متغیرها………………. 129

4-2-4-2- استنباط آماری در خصوص میانگین متغیرها…… 131

4-2-4-3- همبستگی و رگرسیون…………………….. 133

4-2-4-4- نمودار دنباله­ای داده­ها ……………….. 134

4-2-4-5- مقایسه میانگین ها…………………….. 135

 

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- خلاصه موضوع و روش ها………………………. 136

 

عنوان

صفحه

5-2- بحث و نتیجه گیری…………………………. 137

یک مطلب دیگر :

5-2-1- وضعیت پیاده سازی سیستم­ اطلاعات مدیریت کتابخانه‌ مرکزی (سامک)   137

5-2-2- نوع و میزان اطلاعات ارائه شده…………….. 138

5-2-3- مطلوب بودن اطلاعات………………………. 138

5-3- تبیین نتایج پژوهش با توجه به تحقیقات پیشین….. 139

5-4- نتیجه گیری کلی…………………………… 140

5-5- پیشنهادهای کاربردی……………………….. 141

5-6- محدودیت های پژوهش………………………… 141

5-6- پیشنهادهایی جهت پژوهش های آتی……………… 141

پیوست: پرسشنامه بررسی وضعیت سیستم های اطلاعات مدیریت کتابخانه های مرکزی (سامک)
دانشگاه های شهر تهران…………………………. 142

منابع و مآخذ…………………………………. 149

مقدمه

ابرامی در کتاب شناختی از دانش شناسی، چهار رکن اساسی را برای علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی بیان می‌کند که این چهار رکن عبارتند از: گزینش و گردآوری، نظم و سازماندهی دانش، اشاعه اطلاعات و دانش‌گستری، و سازمان و مدیریت. مدیریت کتابخانه (به عنوان چهارمین رکن کتابداری و اطلاع‌رسانی) جدای از سایر سازمان ها نیست، زیرا یک کتابخانه نیز برای اداره امور خود تابع اصول کلی علم مدیریت است.

کاربران از کتابخانه انتظار دارند تا حجم عظیمی از اطلاعات، و همچنین منابع اطلاعاتی را در اسرع وقت در اختیارشان گذارد. افزایش حجم اطلاعات از یک سو و مشکل همیشگی کمبود بودجه کتابخانه ها از سوی دیگر، ضرورت مدیریت بهینه مراکز را دو چندان می‌کند. تأمین منابع اطلاعاتی پژوهشگران، صرف هزینه‌ای گزاف را می‌طلبد که بالطبع مستلزم تصمیم گیری مدیران این مراکز می‌باشد. اساس و شالوده تصمیم گیری مدیران را نیز اطلاعات تشکیل می‌دهد. فراهم آوردن این اطلاعات، که اطلاعات مدیریتی خوانده می‌شود، تنها در قالب یک سیستم میسر می‌گردد. این سیستم عبارت است از «سیستم اطلاعات مدیریت»[1] (سام) که به شکلی سازمان یافته، اطلاعات صحیح و دقیق را به سهولت در اختیار مدیر می‌گذارد (حیدری، 1378).

در اوایل قرن بیستم، مخصوصا در دهه‌های 1920 و 1930، استفاده از تجهیزات داده‌پردازی الکترومکانیکی مانند برگه‌های ماشین‌خوان و وسایل محاسبه‌گر، روند پردازش اطلاعات و تهیه گزارش‌های مختلف مدیریتی از کارکردهای سازمان را، نسبت به گذشته آسان‌تر و سریع‌تر کرد. با ورود گسترده رایانه‌ ها به بازار جهانی در اوایل دهه 1950، این روند باز هم شتاب گرفت. در رایانه‌های نسل اول و دوم، ترتیب ذخیره و بازیابی اطلاعات و دسترسی به آن متوالی بود و ردگیری یک داده خاص، بدون گذر از داده‌های قبلی ممکن نبود. این امر در ذخیره و بازیابی اطلاعات لازم، محدودیت به‌وجود می‌آورد. با پیدایش رایانه‌های نسل سوم و چهارم در دهه 1960 و ایجاد امکان دستیابی تصادفی به اطلاعات و ذخیره داده‌ ها بر روی محمل‌هایی با ظرفیت بالا همچون لوح‌های فشرده(سی‌دی)، این محدودیت برطرف شد. در دهه‌های اخیر، فناوری‌های نوین، امکان ترکیب و تلخیص داده‌های به‌دست آمده از سیستم‌های اطلاعات مدیریت در سازمان های مختلف را میسر ساخته و ارتباطات دوربرد قابلیت تعامل داده‌های سیستم‌های گوناگون را ایجاد کرده‌اند (مختاری به نقل از گرانسترا^[2]، 1385).

یک سیستم اطلاعاتی[3] به جمع‌آوری، پردازش، ذخیره، و انتشار اطلاعات برای یک هدف خاص می‌پردازد. سیستم‌های اطلاعاتی مانند هر سیستم دیگری دارای ورودی (داده یا دستورالعمل)، خروجی (گزارش یا محاسبات) است (لاودن، پرایس، و راد، 1385). به دلیل وجود علایق، تخصص‌ها، و سطوح مختلف سازمانی، سیستم‌های گوناگونی به وجود آمده‌اند و طبیعی است که یک سیستم واحد قادر به پاسخگویی به این نیاز ها نیست. سیستم‌های اطلاعاتی دارای سه سطح اصلی می‌باشند که هر کدام هدف‌های متفاوتی را دنبال می‌کنند، این سه سطح عبارتند از: 1. سیستم‌های ستادی (عملیاتی): این سیستم‌ ها (سیستم پردازش تراکنش^[4]) از فعالیت‌ ها و تراکنش‌های معمول و روزمره سازمان همچون عملیات فروش، خرید، حقوق و دستمزد، جریان مواد در کارخانه، و غیره پشتیبانی به عمل می‌آورند؛ 2. سیستم‌های سطح مدیریت: این سیستم‌ ها شامل سیستم اطلاعات مدیریت و سیستم پشتیبان تصمیم^[5] می‌باشند که در خدمت مدیران میانی سازمان بوده و عملیات کنترل، نظارت و تصمیم‌گیری را تسهیل می‌کنند؛ 3. سیستم‌های سطح راهبردی: که در خدمت مدیران ارشد سازمان بوده و نگرانی همیشگی آنها، تطبیق قابلیت‌های سازمانی با تغییرات خارجی است. سیستم حامی مدیران اجرایی^[6] از جمله سیستم‌های این سطح از سازمان‌اند (لاودن، لاودن، و فلیپ^[7]، 2004).

سام سیستمی است یکپارچه که از کاربر و ماشین برای ارائه اطلاعات در پشتیبانی از عملیات، مدیریت و تصمیم‌گیری در سازمان تشکیل شده‌است. این سیستم از نرم‌افزار و سخت‌افزار رایانه‌ای، راهنما ها و دستورالعمل‌ها، مدل‌هایی برای تحلیل، برنامه‌ریزی، کنترل و تصمیم‌گیری، و پایگاه اطلاعاتی بهره‌جویی می‌کند (دیویس و السون^[8]، 1985).

افزایش قدرت فناوری از ابزار اصلی تصمیم‌گیری مدیریت بر پایه اطلاعات و فناوری پیشرفته محسوب می‌شود. سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت یکی از ابزارهای فناوری در جهت نیل به هدف تصمیم‌گیری مدیران در موقعیت‌های حیاتی سازمان می‌باشند. از آنجا که یک تصمیم خوب تصمیمی است که بر پایه اطلاعات باشد، لذا اساس اکثر فعالیت‌ ها در یک کتابخانه، اطلاعات است. حال باید سیستمی به کار گرفته شود که بتواند اطلاعات مورد نیاز مدیران را با دقت زیاد در حجم گسترده، سرعت بالا، هزینه کم، و به موقع تأمین نماید. از این رو استفاده از یک سیستم اطلاعات مدیریت در سازمان یا کتابخانه از ضروریات است. هدف سیستم‌های اطلاعات مدیریت افزایش و بهینه‌سازی روند ارائه و اداره اطلاعات، کاهش حدس و گمان، و حل مشکلات سازمان است. امروزه ‌ایجاد و توسعه‌ی سیستم‌های اطلاعات مدیریت به امری اجتناب‌ناپذیر در سازمان ها مبدل شده، زیرا‌ این سیستم‌ ها اطلاعات لازم را جهت آگاهی مدیران سطوح مختلف از بخش‌های مختلف سازمان و اتخاذ تصمیمات مناسب برای رهبری و کنترل فراهم می‌آورد.

1-1- شرح وبیان مسئله پژوهشی

از جمله نیازهای سازمان ها جهت انجام فعالیت های سازمانی خود، آگاهی از تازه های روز می باشد. امروزه برای حرکت در عرصه جهانی، نیاز به علم جدید و متدلوژیهای توسعه یافته و تجهیز شدن به تکنولوژیهای جدید برای هر سازمانی همواره مطرح است.

کتابخانه‌ ها برای باقی‌ ماندن در صحنه باید خود را با تغییرات روز همگام سازند، هر چند که مفهوم سیستم‌های اطلاعاتی، مفهوم جدید و تازه‌ای نیست، ولی در طی یک دهه اخیر که فن آوری‌های رایانه و ارتباطات، پیشرفت‌های شگرفی داشته‌ است و سیستم‌های اطلاعات به سمت رایانه‌ای شدن حرکت کرده است، کتابخانه‌ باید در ساختار سازمانی خود تجدید نظر کرده و از اصول نوین مدیریتی که سیستم‌های اطلاعاتی در پیش‌روی مدیران و دست‌اندر‌کاران کتابخانه‌ می‌گذارد، به خوبی بهره ببرد (عاصمی و زال زاده، 1389).

ایجاد یک سیستم اطلاعاتی مدیریت مناسب در درون کتابخانه برای مدیران کتابخانه باعث تصمیم گیری به موقع و صحیح برای ارائه هر چه بهتر خدمات اطلاعاتی است. باظهور خدمات الکترونیکی و بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک ابزار مناسب برای ارائه خدمات یک پارچه، بستری مناسب برای ایجاد سیستم اطلاعات مدیریت کتابخانه ای[9] فراهم شده است. با شکل گیری سیستم های اطلاعات مدیریت کتابخانه­ای سرعت ارائه خدمات و تصمیم گیری برای مدیران و به تبع آن سرعت عملیات در ارایه خدمات به کاربر افزایش می یابد. با طراحی این سیستم های اطلاعاتی، می توان به مدیران تصمیم‌گیرنده کمک کرد که در زمان محدود، تصمیم‌گیری‌های عقلایی‌تری انجام دهند.

تنظیم اطلاعات درون یک کتابخانه از طریق سیستم­های اطلاعاتی موجود در کتابخانه امکان پذیر است. این سیستم­ ها ترکیبی از کامپیوتر و انسان هستند که کار گردآوری و ذخیره سازی مجموعه­های اطلاعات و انتقال داده­ ها را به شکل اطلاعات مفید به عهده می­گیرند. سیستم اطلاعات مدیریت کتابخانه باید قادر به برآوردن نیازهای اطلاعاتی مدیران کتابخانه باشد. طراحی سیستم­ اطلاعاتی کارآمد برای کتابخانه ها، مستلزم داشتن آگاهی کامل نسبت به کمیت و کیفیت اطلاعات رد و بدل شده در سازمان و اطلاع از میزان رضایت مدیران در این خصوص است تا بتوان بر روی هر بخش به فراخور نیاز سرمایه گذاری نمود.

امروزه، به طور روز افزون نیاز به طراحی سیستم­های اطلاعاتی در کتابخانه مانند سایر سازمان ها برای مدیریت مجموعه، کارکنان، هزینه­ ها و تجهیزات، تصمیم­گیری سریع و مؤثر در کتابخانه ها احساس می­شود. برای انجام این امر باید متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی با مهندسان علوم کامپیوتر، برای رفع نیاز­های کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی و مدیریت مؤثر این مراکز همکاری نمایند. در این صورت است که نیازهای بالقوه و بالفعل یک کتابخانه در تمام بخش­های آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در طراحی یک سیستم اطلاعاتی لحاظ می­گردد. با وجود چنین سیستم­های اطلاعاتی است که گزارشات و اطلاعات تمام بخش­های کتابخانه، کارکنان، تجهیزات و هزینه­ ها وارد اطلاعات مدیریت شده، اعمال تصمیمات سریع و مؤثر را در بقا و توسعه کتابخانه سبب می­شود (عاصمی و زال زاده، 1389، ص 73).

سیستم اطلاعاتی می تواند ابزار پشتیبان فعالیت‌های کتابخانه باشد. برای طراحی یک سیستم اطلاعات مدیریت طراحان باید دید گسترده ای در طراحی سیستم داشته باشند. محیط کتابخانه، ساختار کتابخانه از نظر هرم سازمانی، تخصص ها و شیوه های کار، فرهنگ و سیاست کلی کتابخانه، نوع و رهیافت مدیریت، سطحی که برنامه قرار است در آن اجرا شود، گروه های اصلی مؤثر در سیستم اطلاعات مدیریت، وظیفه و تصمیم هایی که باید سیستم های اطلاعات مدیریت از آنها پشتیبانی کند، کارکنان و علاقه و دیدگاه آنها نسبت به سیستم کتابخانه، گذشته کتابخانه و سرمایه گذاریهای قبلی در مورد سیستم اطلاعات مدیریت، برنامه ها و منابع انسانی فاکتورهای مهمی هستند که اکثر صاحب نظران در زمینه طراحی سیستم های اطلاعات مدیریت بر آنها اتفاق نظر دارند. ممکن است از نظر بیان فاکتور ها و رتبه بندی آنها با هم تفاوت هایی داشته باشند ولی همگی بر چند مورد اصلی و تأثیرگذار هم عقیده  می باشند. در میان این فاکتور ها عوامل انسانی جایگاهی ویژه دارد. طراحی سیستم های اطلاعات مدیریت کتابخانه ای بایستی به سمت و سویی پیش رود که راحتی بیشتر و سهولت کار کاربران در نظر باشد.

در این راستا پژوهش حاضر سعی دارد تا به بررسی وضعیت سیستم‌های اطلاعات مدیریت موجود در کتابخانه مرکزی (سامک) دانشگاه های شهر تهران پرداخته تا با توجه به بررسی نوع و میزان اطلاعات ارائه شده توسط آنها و همچنین بررسی میزان مطلوب بودن این اطلاعات نمای کلی از وضعیت سیستم های اطلاعات مدیریت موجود در این کتابخانه ها را نشان داده، تا با استفاده از مفروضات به دست آمده بتوان اطلاعات لازم و ضروری را برای طراحی هر چه بهتر سیستم اطلاعات مدیریت کتابخانه ای برای کتابخانه های دانشگاهی در اختیار متخصصان کتابداری و کامپیوتر قرار دهد.

1-6- تعریف نظری و عملیاتی متغیرها 14

1-6-1- نظری 14

1-6-2- تعاریف عملیاتی 21

فصل دوم: ادبیات پژوهش

مقدمه 26

2-1- ادبیات نظری 27

2-2- رفتار شهروندی سازمانی 27

2-3- دیدگاههای نظری رفتار شهروندی سازمانی 32

2-3-1- نظریه انتظار 32

2-3-2- نیاز به پیشرفت 32

2-3-3- نظریه تبادل اجتماعی 33

2-4- ابعاد رفتار شهروندی 35

2-5- انواع رفتار شهروندی 37

2-6- عوامل موثر بر رفتار شهروندی سازمانی 40

2-6-1- ویژگی‏های شغل و رفتار شهروندی 40

2-6-2- شخصیت و رفتار شهروندی سازمانی 41

2-6-3- سن و رفتار شهروندی 41

2-6-4- عوامل تاثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی 42

2-7- ابعاد رفتار شهروندی 44

2-7-1- رفتارهای ضد  شهروندی 50

2-7-2- رفتار شهروندی سازمانی 51

2-7-3- حمایت سازمانی 53

2-7-4- اهمیت رفتار شهروندی 55

2-8- هوش چیست؟ 55

2-8-1- هوش، هیجان، هوش هیجانی ابعاد و تعاریف آن 58

2-8-2- هیجان چیست؟ 60

2-8-3- هوش هیجانی از دیدگاه مایر، سالوی و کاروسو 65

2-8-4- ارزیابی و ابراز هیجان در دیگران 67

2-8-5- نظم جویی هیجان در خود و دیگران 67

2-8-6- به کار بستن هیجان ها 67

2-8-7- برخی از مدل‏های هوش هیجانی 70

2-8-8- هوش هیجانی و تاثیر آن بر استرس 73

2-8-9- هوش هیجانی و کاربردهای سازمانی 73

2-8-10- هوش هیجانی و کاربرد آن 74

2-8-11- هوش هیجانی و جریان مقابله با بحران 76

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 

2-8-12- آیا هوش هیجان را می‏توان افزایش داد 77

2-8-13- چارچوب مفهومی هوش هیجانی از دیدگاه برادبری و گریوز 78

2-8-14- ابعاد هوش هیجانی 79

2-9- مفاهیم نظری رضایت شغلی 81

2-9-1- مفهوم رضایت شغلی 81

2-9-2- عوامل موثر بر رضایت شغلی 82

2-9-3- نظریه‏های رضایت شغلی 84

2-10- رابطه بین تلاش و عملکرد 87

2-10-1- نظریه گینزبرگ 88

2-10-2- نظریهX و Y 89

2-11- تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور 90

2-11-1- تحقیقات انجام شده در داخل کشور 90

2-11-2- تحقیقات انجام شده در خارج از کشور 91

2-12- جمع بندی 93

2-12-1- چهارچوب نظری 94

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- مقدمه 96

3-2- روش تحقیق 96

3-3- جامعه آماری 96

3-4- ابزار اندازه گیری 97

3-5- اعتبار (روایی) پرسشنامه 98

3-6- پایایی پرسشنامه 99

3-7- اعتبار (روایی) پرسشنامه 100

3-8- پایایی 101

3-9- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 105

3-10- روش اجرا 105

3-11- ملاحظات اخلاقی : 105

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‏های پژوهش

4-1- یافته‏های پژوهش 107

یک مطلب دیگر :

4-2- فرضیه‏های فرعی 113

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- بحث و نتیجه گیری 119

5-2- محدودیتهای پژوهش 126

5-2-1- محدودیتهای در اختیار محقق 126

5-2-2- محدودیتهای خارج از اختیار محقق 126

5-3- پیشنهادهای تحقیق 127

5-3-1- پیشنهادهای پژوهشی 127

5-3-2- پیشنهادهای کاربردی 127

منابع

منابع فارسی 128

منابع لاتین 132

پیوست

پیوست 1: پرسشنامه شهروند سازمانی اورگان و کانوسکی 1996 OCB 135

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………………………………… 136

چکیده

در این تحقیق به بررسی تاثیر رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی بر رضایت شغلی کارکنان امور مالی دانشگاه علوم پزشکی فارس پرداخته و به نتایجی دست یافت. به منظور بررسی این متغیرها تحقیقی به روش توصیفی از نوع همبستگی در دانشگاه علوم پزشکی فارس انجام شد. نمونه پژوهش شامل 110نفر از کارکنان یاد شده بود که با روش سرشماری انتخاب شدند. برای جمع آوری داده‏ها از پرسشنامه رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی و رضایت شغلی استفاده شد. ضریب آلفای پرسشنامه ‌های مذکور به ترتیب 889/0، 879/0و 865/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل اجرایی پژوهش با استفاده از روش ضریب همبستگی و آزمون خطی رگرسون چند گانه انجام پذیرفت. در نهایت نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که  بین متغیرهای رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی، و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج حاکی از آن است که مولفه‏های هوش هیجانی می‏تواند رفتار شهروندی را پیش بینی نماید ضمن اینکه تمامی مولفه‏های هوش هیجانی با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری دارد.

کلید واژه‏ها: رفتار شهروندی سازمانی، هوش هیجانی، رضایت شغلی

مقدمه:

در دوران کنونی، سازمان‌ها جایگاه والا و برجسته‌ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده‌اند. بسیاری از فعالیت‌های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی مردم در سازمان‌ها انجام می‌گیرند و زندگی بدون وجود سازمان‌های گوناگون آموزشی، صنعتی، بازرگانی، خدماتی، سیاسی، نظامی و غیره غیرمقدور است. با وجود این نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین رفاه آسایش به صرف وجود سازمان‌ها تحقق نمی‏یابد، بلکه برای این منظور به سازمان‌های کارآمد و اثربخش نیاز است(شکر کن ,1379).

توسعه هر سازمانی تا حد زیادی به کاربرد صحیح نیروی انسانی بستگی دارد. بنابراین از موضوعات مورد توجه در مدیریت نیروی انسانی در سازمان، تأمین نیروها و ایجاد انگیزه برای بالابردن کیفیت کار آنان است. شغل هر فرد باید تأمین کننده قسمتی از نیازهای مادی، روانی و اجتماعی او باشد. از آنجا که تلاش هر سازمان به حداکثر رساندن تولیدات و کیفیت خدمات است، بنابراین باید این هدف به جدیت تمام دنبال شود. تولیدات هر سازمان منوط به آموزش نیروی ماهر و متخصص در زمینه‌های گوناگون می‌باشد و بالا بردن کیفیت مهارت‌های این نیروها نیز از اهداف هر سازمان می‌باشد و نیز برای رسیدن به چنین هدفی داشتن نیروی ماهر و باانگیزه سرشار از انرژی لازم و حتمی می‌باشد.(پاشا،1384).

پس نیروی انسانی به عنوان مهمترین و با ارزش‌ترین سرمایه سازمان، عوامل متفکر و توانمندی هستند که می‌توانند با بهینه استفاده کردن سایر منابع، سازمانی قدرتمند و پویا ایجاد نمایند. بدیهی است کارمند با انگیزه می‌تواند به کمک اراده و تجربه‌هایش خود همه چیز را به نفع جامعه، محیط کاری و خود تغییر دهند. (ادریس و رئیسی اردلی، 1383).

مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط بیتمن و ارگان در اوایل دهه 1980 میلادی به دنیای علم ارائه شد. تحقیقات اولیه که در زمینه رفتار شهروندی سازمانی انجام گرفت بیشتر برای شناسایی مسئولیت‌ها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند. اما اغلب نادیده گرفته می‌شد. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابی سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه‌گیری می‌شدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار می‌گرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند. (بینستوک، 2003)

(اعمال رفتار شهروندی سازمانی)که در محل کار اتفاق می‌افتند را اینگونه تعریف می‌کنند:

مجموعه‌ای از رفتارهای داوطلبانه و اختیاری که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند اما با این وجود توسط وی انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقش سازمان می‌شوند. (اپل‌بام و همکاران، 2004)

با توجه به تعریف بالا از انسان به عنوان شهروند سازمانی انتظار می‌رود پیش از الزامات نقش خود و فراتر از وظایف رسمی، در خدمت اهداف سازمان فعالیت کند. به عبارت دیگر ساختار رفتار شهروندی سازماین به دنبال شناسایی، اداره و ارزیابی رفتارهای فرانقش کاکنانی است که در سازمان فعالیت می‌کنند در اثر این رفتارهای آنان اثربخشی سازمانی بهبود می‌یابد.

در بررسی‌ها و تحقیقات پیشین رفتار شهروندی سازمانی، پژوهش‌های انجام شده)استوار،1387و هادی زاده،1387و گرلیوز 2008) نشان می‌دهد که متغیرهای مختلفی با رفتار شهروندی رابطه داشته که در میان آنها توجه ویژه‌ای به رضایت شغلی و احساس و نگرش‌های مثبتی است که کارکنان نسبت به شغل خود دارند.

دنیای کنونی با شتاب فزاینده‌ای در حال صنعتی شدن است. این امر ضرورت نوآوری، انعطاف‌پذیری، بهره‌وری و پاسخگویی را برای بقا و موفقیت سازمانها بیشتر می‌‌کند. از این رو، استانداردهای جدیدی باید برای سازمانها تدوین گردد تا پاسخگوی چالشهای جهانی بوده و زمینه مناسبی را برای کارکنان فراهم کند تا بتوانند از مناسب‌ترین مهارتها برخوردار باشند. از این رو، روانشناسان تأکید دارند کارکنان سازمانها باید فراتر از وظایف رسمی خود عمل کنند. با توجه به تعامل فراوان و رو در رو با مشتری و همچنین ماهیت خدمات، این مفهوم در بخشهای خدماتی اهمیت بیشتری دارد (گارگ و راستوگی، 2006).

یکی از مهارتهایی که می‌تواند به کارکنان در این راه کمک کند، «رفتار شهروندی سازمانی» است. این مقوله به رفتارهای فردی اشاره دارد که برخاسته از بصیرت افراد بوده و علاوه بر این‌که کارایی و اثر بخشی عملکرد سازمان را افزایش می‏دهند، مستقیم و به صورت صریح، از طریق سیستم رسمی پاداش تشویق نمی‌شوند (اورگان، 1988؛ بورنز و کارپنتر، 2008).

رفتار شهروندی سازمانی، حرکت کردن به ورای حداقل عملکرد مورد انتظار است (بورنز و کارپنتر، 2008) (موران، 2003).

از سوی دیگر، تحقیقات دانشمندان گوناگون مانند «گلمن»، «بویاتزیس و همکارانش» و … نشان می‌دهد، یکی از عواملی که نقش بسیار مهمی در انجام موفق وظایف شغلی دارد، «هوش هیجانی»است (گولمن، 1995و1998؛ بویاتزیس و همکاران، 2000). افراد دارای هوش هیجانی بالا، هنر تعامل و مهارت کنترل و اداره احساسات دیگران را دارا هستند.

1-6-1. تعاریف نظری……………………………….. 10

2-6-1. تعاریف عملیاتی…………………………….. 11

 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی

1-2. مبانی نظری پژوهش…………………………….. 13

1-1-2. ازدواج، خانواده و رضایت زناشویی……………… 13

2-1-2. رضایتمندی زناشویی………………………….. 15

3-1-2. متغیر های مهم موثربررضایت زناشویی …………… 17

1-3-1-2. همانندی ………………………………… 17

2-3-1-2. ویژگیهای شخصیتی …………………………. 18

4-1-2. رضایت و عشق در طول زمان ……………………. 21

5-1-2. رضایت و نا رضایتی …………………………. 23

6-1-2. مسائل موثر در رضایت زنا شویی………………… 25

7-1-2. عوامل موثر بر رضایتمندی زناشویی……………… 27

2-2. مبانی نظری کمال گرایی………………………….. 50

1-2-2. نظریه زیگموند فروید (1856-1939)……………….. 50

2-2-2. نظریه هورنای (1952-1885)…………………….. 50

3-2-2. نظریه آدلر (1937-1870)………………………. 51

4-2-2. نظریه  راجرز (1987-1902)……………………… 51

5-2-2. نظریه الیس (1913)…………………………… 52

6-2-2. نظریه اریکسون (1990-1902)……………………. 52

7-2-2. نظریه فرانکل (1905)…………………………. 52

8-2-2. نظریه دیدگاه روانشناسی الهی- اسلامی……………… 53

9-2-2. نظریه فروست………………………………… 53

10-2-2. مؤلفه های شخصی و انگیزشی کمال گرایی در نظریه کاتس و زیگلر (1998)   55

3-2. هوش هیجانی………………………………….. 57

4-2. هوش هیجانی چیست؟…………………………….. 58

5-2. تعریف نظری هوش هیجانی………………………….. 58

6-2. بار-آن……………………………………… 59

7-2. تاریخچه هوش هیجانی……………………………. 62

8-2. الگو ها ودید گاه های پیرامون هوش هیجانی……………. 64

1-8-2. الگوی سالوی- مایر…………………………… 64

2-8-2. الگوی گلمن…………………………………. 66

3-8-2. الگوی بار- آن………………………………. 68

9-2. هوش هیجانی و عملکرد آن در زندگی ……………….. 70

1-9-2. ارتباط جنسیت با شخصیت و هوش هیجانی………………. 77

10-2. پیشینه پژوهش……………………………….. 78

1-10-2. پیشینه پژوهشی مربوط به کمال گرایی و طلاق…………………………………………………………………………78

2-10-2. پیشینه پژوهشی مربوط به هوش هیجانی وطلاق………. 80

11-2. بحث و نتیجه گیری……………………………. 85

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه…………………………………………… ..87

1-3. روش تحقیق…………………………………… ..87

2-3. جامعه آماری…………………………………. ..87

3-3. نمونه آماری و روش نمونه گیری………………….. ..87

4-3. ابزار اندازه گیری……………………………. .91

1-4-3. مقیاس چند بعدی کمال گرایی(MPS)………………. .91

5-3. آزمون هوش هیجانی تراویس. براد بری و جین. گریوز….. .92

6-3. ارزیابی هوش هیجانی…………………………………………………………………………………………………………………..94

1-6-3. ارزیابی نتایج. نمره خود – آگاهی……………… .94

2-6-3. ارزیابی نتایج. نمره خود – مدیریتی……………. .96

3-6-3. ارزیابی نتایج. نمره آگاهی اجتماعی……………. .97

4-6-3. ارزیابی نتایج. نمره مدیریت رابطه…………….. 101

7-3. نحوه اجرای پژوهش…………………………….. 106

8-3. مسائل اخلاقی پژوهش……………………………. 106

9-3. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………… 106

 فصل چهارم: یافته های تحقیق

4. یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………………………… 108

1-4. یافته های توصیفی مربوط به متغیر های پژوهش…………………………………………………………………………… 108

2-4. بررسی فرضیه های پژوهش………………………… .109

3-4. خلاصه……………………………………….. .114

 فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

1-5. مقدمه………………………………………. 116

2-5. بررسی و تبیین نتایج فرضیه های پژوهش……………….. 117

3-5. محدودیت ها وموانع پژوهش………………………… 122

4-5. پیشنهادها…………………………………… 123

1-4-5. پیشنهادهای پژوهشی…………………………… 123

2-4-5. پیشنهادهای کاربردی………………………….. 123

پیوست ها ………………………………………..

منابع …………………………………………..

چکیده

هدف کلی این پژوهش مقایسه کمال گرایی و هوش هیجانی در زنان متقاضی طلاق و زنان عادی، بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زنان متقاضی طلاق مراجعه کننده به دادگاه های خانواده شهر شیراز و مقایسه این گروه با زنان عادی بود. نمونه این تحقیق مشتمل بر 200 نفر بر می باشد که از این میان 100 نفر زنان متقاضی طلاق و 100 نفر نیز زنان عادی بود، زنان متقاضی طلاق با روش نمونه گیری هدفمندانتخاب شدند و زنان عادی از نظر سنوات ازدواج مقایسه شدند. در این پژوهش به منظور اندازه گیری متغیرهای مورد نظر از ابزارهای مقیاس چند بعدی کمال گرایی(MPS)، هویت و فلت (1991) و آزمون هوش هیجانی تراویس. براد بری و جین. گریوز (2004) استفاده شد. پس از تکمیل پرسشنامه ها از نرم افزار آماری Spss-18 استفاده شده و با بکارگیری آماره های ‌توصیفی مانند محاسبه فراوانی, درصد, میانگین، انحراف معیار وآزمون T مستقل و مانووا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.بر اساس نتایج این پژوهش بین کمال گرایی و ابعاد آن در زنان متقاضی طلاق و زنان عادی و همچنین بین هوش هیجانی آنان تفاوت معنادار وجود دارد.

واژه های کلیدی:  کمال گرایی، هوش، هوش هیجانی، طلاق

1-1. مقدمه

خانواده به معنی واقعی اجتماعی از حضور مادر، پدر و فرزندان در یک مکان و فضای اجتماعی و فرهنگی مشترک تشکیل می شود.این تعریف از خانواده معطوف به نوع خانواده هسته ای است. در این تعریف خانواده در دوره صنعتی شدن شکل گرفته، حضور والدین و فرزندان با الزامات فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی همراه است (آزاد ارمکی، 1386).

یکی از مولفه های خانواده منسجم، پیوند عاطفی است که در اثر وجود و استمرار فضای گفت وگو، تعامل افکار و تبادل نظر میان اعضای آن شکل می گیرد. پیوند عاطفی،

برای دیدن جزییات بیشتر و دانلود پایان نامه اینجا کلیک کنید

 خود به عنوان یک عامل انگیزشی موجب ارتقاء انسجام خانواده می شود و این چرخه می تواند همچنان ادامه یابد. براین اساس پیوند عاطفی و انسجام خانواده با یکدیگر همبستگی مثبت و بالایی دارند. جامعه سالم نیازمند خانواده های سالم می باشد، نهاد خانواده در مقایسه با سایر نهادهای اجتماعی  هر چند کوچکتر است اما از سطح بالاتری از اهمیت قائل است.زیرا لازمه بقای جامعه متشکل از خانواده ها است، و مختصات جامعه از طریق روشن ساختن روابط خانوادگی موجود در آن قابل توصیف می باشد. پایه های اساسی خانواده را پیوند مقدس و سنت دیرینه ای تشکیل می دهد که درآن زن و مرد بر اساس یک تعهد قانونی، شرعی، اجتماعی و عاطفی پیمان می بندند. این رابطه فقط به منظور ارضای تمایلات آنی نیست بلکه زندگی آینده  و خوشبختی زن و مرد و کودکان آنها بر اساس این پیوند قرار می گیرد.

طلاق یکی از پیچیده ترین پدیده های اجتماعی عصر ما است که افراد بسیاری از آن لطمه می بینند. پدیده طلاق، راه حل رایج و قانونی، عدم سازش زن و شوهر، فروریختن ساختمان خانواده، قطع پیوند زناشویی  می باشد.طلاق در لغت به معنی گشودن گره و رها کردن است. در فقه اسلامی در تعریف طلاق گفته اند: طلاق عبارتست از زائل کردن قید ازدواج با لفظ مخصوص (صفائی، امامی، 1372).

طلاق یکی از آسیب های اجتماعی است که در چند دهه ی اخیر در اکثر کشورهای جهان رشد روزافزونی داشته است. در ایران نیز طبق آخرین آمار مربوط به سازمان ثبت احوال کشور، کل موارد ثبت شده ی طلاق در مناطق شهری و روستایی ایران در سال 1371 معادل 33983 مورد بوده است که این شاخص با حدود 80% افزایش در سال 1380 به 61013 مورد رسیده است. عمق مسأله زمانی آشکار می شود که نتایج پژوهشهای متعدّد داخلی و خارجی در زمینه تأثیرات عمیق روانشناختی، اجتماعی، اقتصادی و حتّی قانونی طلاق بر روی همه ی کسانی که به نحوی در آن درگیر هستند، در نظر گرفته شود.با این وجود، در جریان زندگی یک زوج، گاه شرایطی پیش می آید که طلاق، این «مکروه ترین حلال خداوند» اجتناب ناپذیر می گردد. در چنین شرایطی همچون هر موقعیت استرس آور دیگری در زندگی، لازم است به مقابله با آن پرداخت و در جهت به حداقل رساندن آسیبها و عوارض ناشی از آن تلاش کرد. (قدیری، 1382).

بر اساس آمار اعلام شده توسط سایت مرکزی سازمان ثبت احوال کشوراز سال 1383 تا 1391 نسبت ازدواج به طلاق که از تعداد ازدواج شده در برابر یک طلاق ثبت شده می باشد، از 5/5 درصد به 8/9 درصد رسیده و این آمار در استان فارس نیز 6/6 به 7/9 رسیده که نشان دهنده کاهش شدید ازدواج و تشکیل خانواده و افزایش آمار طلاق می باشد.

هر چند در دین مبین اسلام، ازدواج پیوند مقدسی به شمار می آید و از برهم زدن این پیوند ابراز نگرانی شده اما طلاق به عنوان نهایی ترین راهکار در اختلافات خانوادگی نیز نام برده می شود که آثار زیانبار فردی و اجتماعی بسیاری دارد که از جمله آن می توان به ترس از آینده، احساس گناه فردی، احساس تنهایی و انزوا، مشکلات دوگانگی نقشی، انزوای اجتماعی همراه با اختلال هویت اجتماعی، افزایش نابهنجاری های اجتماعی همچون فساد اخلاقی، فقر، ازدواج موقت و غیره برشمردکه معمولاً این مسائل در میان زنان به دلیل موقعیت فرودست تاریخی خود در اجتماع بیشتر مشاهده می شود. 

بی شک یکی از این ابعاد آسیب زا بعد روانشناختی  افراد می باشد، که معمولاً از تجربیات اولیه یا شخصیت آنها ناشی می شود، از جمله مسائل مهم در این مسئله بررسی ابعاد مهمی همچون کمال گرایی به عنوان یکی از جنبه های شخصیتی فرد که از توقع بالا و بی اندازه او از خودش یا دیگران ناشی می شود که از جمله توانایی هایی است که کمبود آن می تواند در شکست فرد در زندگی مشترک و بروز طلاق تاثیر گذار باشد.

 2-1. بیان مسئله

زندگی مشترک با این باور که تنها مرگ می تواند ما را از یکدیگر جدا کند شروع می شود و زوجین هم، حداقل در آغاز زندگی مشترک خود نسبت به آن اعتقاد کامل دارند. اما واقعیت چیز دیگری است، زندگی مشترک تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد که پاره ای از آنها ممکن است زوجین را به طرف اختلاف و درگیری، جدایی روانی و حتی طلاق سوق دهد. تحقیقات مختلف نشان داده است که یکی از مهمترین عوامل مشکل ساز،  اختلال در ارتباط یا به عبارتی اختلال در فرآیند تفهیم و تفاهم است. به عنوان مثال در گزارشی که توسط یک آژانس مشاوره خانواده در سال 1970 تهیه شده است 87 درصد زوج های شرکت کننده در پژوهش نشان دادند که مشکل اصلی آنها مشکل ارتباطی است (جکویسون و همکاران[1]، 1980 به نقل از حیدری و همکاران، 1381). همچنین نتایج پژوهشی که توسط محققین دانشگاه اوهایو انجام شد نشان می دهد که 84 درصد از پرونده های طلاق مربوط به عدم تفاهم بوده است، به طوریکه اغلب زوجین اظهار کرده اند که « همسرم اصلاً به حرف های من توجهی ندارد و یا من هر چه می گویم او فقط حرف خود را می زند و یا او همیشه از کاه کوه می سازد» (فرهنگی، 1379).

ازدواج مقدمه تشکیل خانواده است و به عنوان عالی ترین رسم اجتماعی برای دستیابی به نیازهای عاطفی و امنیتی افراد بزرگسال همواره مورد تایید بوده است . علیرغم اینکه ازدواج رضایت بخش یکی از عوامل مهم بهداشت روانی جامعه محسوب می شود، ولی چنانچه زندگی خانوادگی شرایط نامساعدی برای ارضاء نیازهای روانی زوجین ایجاد کند، نه تنها بهداشت روانی تحقق نمی یابد، بلکه اثرات منفی و گاهی جبران ناپذیر به جا می گذارد که اختلالات عصبی، افسردگی و خودکشی از پیامدهای اختلالات خانوادگی می باشد. در روابط میان زوجین که گاه منجر به نارضایتی و بعضاً جدایی آنها می شود عوامل بسیاری از جمله ویژگی های شخصیتی نقش تاثیرگذاری ایفاء می کنند، از جمله عوامل روانشناختی دخیل در پدیده طلاق، کمال گرایی می باشد (امان الهی فرد، 1384).

کمال گرایی به عنوان یک ویژگی شخصیتی همواره امری دشوار بوده است. اگر چه هنوز اتفاق نظری در میان دانشمندان در رابطه با این ساختار روانی وجود ندارد، هولندر[2] (1987) کمال گرایی را توقع بی اندازه شخص از خود یا دیگران در رابطه با کیفیت عملکرد می داند. فلت و هوویت[3] (2002) نیز کمال گرایی را نیاز شدید فرد برای انجام تمام کارها کاملاً بدون نقص تعریف می کنند. فلت و همکاران[4] (1991) معتقدند که کمال گرایی قراردادن استانداردهای بسیار بالا برای عملکرد است که همواره همراه با گرایش به ارائه ارزیابی های بسیار انتقادی از خویش می باشد. کمال گرایی از جمله ویژگی های شخصیتی پایدار است که دارای تاثیرات زیاد بر موفقیت و یا شکست فرد در زندگی اجتماعی می شود.

کمال گرایی به منزله تمایل پایدار فرد به وضع معیارهای کامل و دست نیافتنی و تلاش برای تحقق آن هاست (برنز[5]، 1980) که با ارزشیابی های انتقادی از عملکرد شخصی همراه است (فراست، مارتن، لهارت و روزنبالت[6]، 1990). کمال گرایی یک الگوی پایدار فکر و رفتار است که به میزان کمی در طی زمان تغییر می کند، بر عکس سایر حالات انسان مانند ترس و یا اضطراب که در موقعیت خاصی به کار می رود (آنتونی و سوینسون[7]، 1998 ؛ آنشل و ایوم[8]، 2002 ؛ به نقل از آنشل، ویتربای، کانگ و واتسون[9]، 2009). تحقیقات مختلف، کمال گرایی را به عنوان یک صفت پایدار شخصیتی، که از اوایل زندگی تشکیل می شود در نظر می گیرند (فراست و هندرسون[10]، 1991 ؛ به نقل از آنشل و همکاران، 2009).

یک مطلب دیگر :

به بیان ساده، انسان های کمال گرا کسانی هستند که گرایش بسیار زیادی به ناتمام گذاشتن کارهای خود دارند و اغلب نگرانی عمیق و توام با شک در مورد به کیفیت عملکرد خود دارند (بونز[11]، 1980) . چنین افرادی همواره در تلاش برای انجام کارهای کاملاً بدون نقص اند و احساس وجود کوچک ترین خطا باعث می شود تا کل کار را یک شکست تلقی کنند. این احساس شکست به نوبه خود به انتقاد شدید از خویش و افسردگی (بلت[12]، 1995) یا اضطراب می انجامد (کاوامور  و همکاران[13]، 2001).

هوویت و فلت (1991) از جمله پژوهشگرانی بودند که در ارائه مدلی جامع و  چندبعدی از کمال گرایی کوشیدند. مقیاس چند بعدی کمال گرایی که از شناخته شده ترین ابزارهای سنجش این سازه به شمار می آید و حاصل تلاش هوویت و فلت (1991) می باشد، در واقع به سنجش کمال گرایی از سه بعد می پردازد. این سه بعد شامل کمال گرایی خودمدار[14]، کمال گرایی دیگر مدار[15] و کمال گرایی جامعه مدار[16] است . ایندو کمال گرایی خودمدار را نوعی از کمال گرایی با ماهیت درون شخصی به شمار می آورند، این در حالی است که دو بعد دیگر اساساً جنبه بین شخصی دارند.

افراد کمال گرا در محیط خانواده  بیشتر اوقات عصبانی هستند، سختگیرند، دایم ایراد می گیرند، انتقاد می کنند، بسیار تمیز و منظم هستند، مودب هستند، کمی وسواسی هستند، بهترین ها را می خواهند، کیفیت برایشان اهمیت خاصی دارد، در یک کلام این افراد صفر و یکی هستند، و بر این باورند که همواره یک راهِ درست برای مواجه شدن با هر مشکلی وجود دارد، ایده آل گرا هستند، ترس از خوب نبودن و کامل نبودن آنها را آزار می دهد، برای بهبود بخشیدن به همه چیز تلاش می کنند، مشکل پسند هستند، از این رو در محیط خانوادگی یا به شدت دچار مشکل شده و از برقراری ارتباط موثر غافل می شوند و انزوا را انتخاب می کنند یا اگر نتوانند در محیط خود تغییر ی ایجاد کنند راهی جز فرار را انتخاب نمی کنند (بلت، 1995). از نقطه نظر بشارت افراد کمال گرا در محیط خانوادگی رفتارهایی توام با خودخوری و تکانه های پرخاشگری نشان می دهند(بشارت، 1385). در روابط میان فردی به شدت سلطه جویانه و خود خواهانه عمل می کنند، به نحوی که زندگی خانوادگی آنان را تحت الشعاع قرار می دهد و از سوی نزدیکان خود مورد طرد قرار می گیرند(بونز، 1980).هرچند برخی کمال گرایی مثبت را موجب پیشرفت فردی می دانند اما نوع منفی و افراطی آن را موجب آزار فرد و اطرافیان درجه یک از جمله همسر برای ادامه زندگی می دانند(فلت و هوویت، 2002).

از بعد نظری کمال گرایی به عنوان یک متغیر پایدار شخصیتی به وجود آورنده انتظارات فراوان فرد از خود، دیگران و اجتماع می باشد که گاه در محیط خانوادگی ایجاد کننده تنش ها و فشارهای فراوانی می باشد که محیط فرد از جمله خانواده وی را آزار دهنده می نماید. در این میان بیشترین تنش در رابطه با همسر فرد ایجاد می شود، که این مساله نیز بر روی احتمال تقاضای جدایی افراد به ویژه زنان به دلیل حساسیت روانی بیشتر بالاتر می باشد که نیاز به پژوهش نظری در آن احساس می شود.

از آنجایی که کمال گرایی دارای ابعاد مهم فردی و اجتماعی است و بر روی توانایی و مهارت فرد در برابر دشواری های محیطی و خانوادگی که ناظر بر بعد اجتماعی وی می باشد، اعمال نفوذ می کند.یکی از این ابعاد مهم خانوادگی رضایت شغلی و گرایش افراد به جدایی و طلاق تحت تاثیر کمال گرایی فرد می باشد.

از دیدگاه بار – آن[17] هوش هیجانی دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیر شناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و محدودیت های محیطی افزایش می دهد. بنابراین هوش هیجانی از عوامل مهم در موفقیت زندگی فردی می باشد. بار – او ن معتقد است است که تفکر هیجانی قسمتی از تفکر منطقی و هوش کلی است و هوش دارای ابعاد شناختی و هیجانی است. بعد هیجانی هوش دو جزء کلی را شامل می شود به عنوان مهارت های درون فردی و برون فردی. هوش درونی فردی هوشی است که به ما کمک می کند تا به افکار و احساسات خود معنا ببخشیم و هوش بین فردی به ما کمک می کند تا روابط خود با دیگران، همدلی با آنها، برانگیختن بین آنها و فهم ارتباط بین آنها را تنظیم کنیم. بنابراین هوش هیجانی از مجموعه ای از مهارت ها، توانایی ها و تسهیل کننده های گوناگونی ساخته شده است که بیشتر آنها را می توان از طریق یادگیری در دیگران ایجاد کرد یا پرورش داد(بار – آن، 1997).

به نظر گلمن[18](1995) هوش هیجانی توانایی اداره مطلوب خلق و خو و وضع روانی و کنترل تکانش هاست. عاملی است که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف، در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند. گلمن ضمن مهم شمردن هوش شناختی و هیجانی بیان می کند که هوش بهر (IQ) در بهترین حالت خود، تنها عامل 20درصد موفقیت های زندگی است و 80 درصد موفقیت ها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گرو مهارت هایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهند.

هوش هیجانی(EQ)، دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیر شناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با استرس ها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد (بار – آن، 1997). در نتیجه هوش هیجانی یک عامل مهم در تعیین موفقیت فرد در زندگی است و مستقیماً متغیرهای مربوط به خود شخص را تحت تاثیر قرار می دهد. هوش هیجانی موجب پردازش مناسب اطلاعاتی می شود که بار هیجانی دارند و استفاده از آنها برای هدایت فعالیت های شناختی مانند حل مساله و تمرکز انرژی بر روی رفتارهای لازم ضرورت دارد(سالوی و مایر[19]، 1997). آموزش هوش هیجانی با بالا بردن شناخت فرد از خودش و دیگران، به ارتباط با دیگران و سازگاری و انطباق با محیط پیرامون که برای موفق شدن در برآوردن خواسته های اجتماعی لازم است منجر می گردد (بار- آن، 1997).

به صورت نظری و تجربی عمدتاً کاستی در هوش هیجانی و حتی آموزش آن به عنوان یک متغیر روانشناختی در راستای حل مساله در میان برخی از خانواده ها و در نتیجه زنان و دختران مشاهده می شود. این مسئله حتی در میان خانواده ها و افراد تحصیل کرده نیز مشاهده می شود که به ارتباط و سازگاری افراد در درون فضای خانوادگی در راستای حل مساله ایجاد اختلال می نماید که شکاف در خانواده و کاهش انسجام آن همراه با جدایی و طلاق از نتایج آن می باشد.

با توجه به آنچه که بیان شد این پژوهش در پی آن است تا متغیرهای روانشناختی کمال گرایی و هوش هیجانی را در مساله طلاق بهتر بشناسد، زیرا با آنچه که پیشتر آمد کمال گرایی با ایجاد انتظارات غیر واقعی فرد از خودش و هوش هیجانی به عنوان یک مهارت اجتماعی در فضاهای اجتماعی از جمله خانواده و شناخت این متغیرها در میان زنان متقاضی طلاق و مقایسه آن با زنان عادی می تواند در شناخت بعد روانشناختی مساله پژوهش لازم به نظر می رسد.

 3-1. اهمیت موضوع تحقیق

طلاق به عنوان یک مسئله اجتماعی که در برگیرنده انحلال قانونی ازدواج و جدایی زن و شوهر می باشد، به لحاظ تأثیرات گسترده در دگرگونی ساختار خانواده ها و اجتماع حائز اهمیت به سزایی می باشد.

طلاق به عنوان یک پدیده اجتماعی منبعث از مجموعه علل و عوامل متعدد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خاصه مباحث فرهنگی می باشد و تعیین یک عامل اصلی و قطعی بروز طلاق امکانپذیر نیست. در کشور ما عوامل متفاوت اجتماعی و فردی در بروز پدیده طلاق مداخله می نمایند. گرچه نقش عوامل مختلف بر اساس نظام فرهنگی ـ شخصیتی و ساختار روابط اجتماعی و الگوهای هنجاری در اجتماعات و ادوار گوناگون، تفاوت های زیادی دارد. اما تأکید بر مهم ترین عوامل تأثیرگذار در شناخت زیرساخت های طلاق بسیار گره گشا است. بر این اساس مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر طلاق را می توان بر اساس محورهای ذیل دسته بندی نمود:

1. 1. عوامل اقتصادی مؤثر بر طلاق عوامل شخصیتی مؤثر بر طلاق 3. عوامل ارتباطی بین زوجین    4. عوامل اجتماعی مؤثر بر طلاق(آزاد ارمکی، 1386). در این میان کمال گرایی و هوش هیجانی به عنوان دو متغیر این پژوهش در محورهای عوامل شخصیتی، ارتباطی و اجتماعی نقش بارزی دارد. از این رو شناخت این دو متغیر در زنان متقاضی طلاق و مقایسه آنان با زنان عادی دارای اهمیت ویژه ای است.

همراه با شروع قرن جدید، جوامع با معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بسیاری مواجه می باشند. نظر اغلب کارشناسان بر این است که برای حل بسیاری از مشکلات موجود به شهروندانی نیاز است که نه تنها دارای قابلیت های خردمندانه، بلکه به همان نسبت دارای مهارت های اجتماعی و هیجانی قابل توجه نیز باشند. تشخیص اهمیت مهارت های اجتماعی وتوان کنار آمدن موثر بادیگر افراد موجبات علاقه مندی روزافزون به مفهوم « هوش هیجانی» را فراهم آورده است.

با توجه به اهمیت کارکرد متعادل خانواده و جلوگیری از متلاشی شدن آن، شناخت عوامل مرتبط با رضایت زناشویی که پایه ی استحکام بخش زندگی خانوادگی است، ضروری به نظر می رسد. بنابراین در صورت توجه به عوامل موثر بر رضایت زناشویی می توان انتظار داشت که با افزایش سطح رضایت مندی زناشویی بسیاری از مشکلات روانی، عاطفی و اجتماعی خانواده ها و درکل جامعه کاهش یابد. همچنین با ارتقاء سطح رضامندی زناشویی و رضایت از زندگی، افراد جامعه با آرامش خاطر بیشتر به رشد و تعالی وخدمت اجتماعی فرهنگی و اقتصادی خواهند پرداخت و خانواده ها نیز از این پیشرفت سود خواهند برد (ثنایی، علاقبند  و هومن، 1379).

یکی از عواملی که می تواند بر رضایت زناشویی موثر باشد کمال گرایی است. کمال گرایی به عنوان یک ویژگی شخصیتی و از جمله ابعاد روانی مهم در میان افراد شناخته می شود. تحقیقات وسیع روانشناسان در سالهای اخیر نشان از آن داده است که نگرش های کمال گرایانه افراد می تواند پیش بینی کننده مهمی در رابطه آنها با سایر افراد نقش ایفا کند. روابط فرد با سایرین در عرصه اجتماعی تحت تاثیر دیدگاه آن فرد از خود واقعی و خود آرمانی وی می تواند باشد، این خود آرمانی همان کمال گرایی فرد است که در موفقیت یا شکست فرد در اجتماع تاثیر می گذارد. در همین راستا موفقیت فرد در زندگی خانوادگی و با شریک خود نیز تحت الشعاع این جنبه از شخصیت روانی فرد می باشد. گاه انتظارات نابه جای فرد از خودش به نارضایتی زناشویی و جدایی او منجر می شود و طلاق به شکل یک راه حل جهت حل تعارضات شخصیتی از تنش های روانی ناشی از این انتظارات غیرواقعی پدیدار می شود.

همراه با شروع قرن جدید، جوامع با معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بسیاری مواجه می باشند. نظر اغلب کارشناسان بر این است که برای حل بسیاری از مشکلات موجود به شهروندانی نیاز است که نه تنها دارای قابلیت های خردمندانه، بلکه به همان نسبت دارای مهارت های اجتماعی  و هیجانی قابل توجه نیز باشند. تشخیص اهمیت مهارت های اجتماعی و توان کنار امدن موثر با دیگر افراد موجبات علاقه مندی روز افزون به مفهوم « هوش هیجانی» را فراهم آورده است. از دیدگاه بار – آن هوش هیجانی دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیر شناختی است که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و محدودیت های محیطی افزایش می دهد. بنابراین هوش  هیجانی از عوامل مهم در موفقیت زندگی فردی می باشد(علی اکبری دهکردی، 1391).

هوش هیجانی به ما می گوید که چگونه از هوشبهر برای موفقیت در زندگی استفاده کنیم.  هوش هیجانی به ما در جهت شناخت احساسات فرد از خود و دیگران، مهارت کافی در ایجاد روابط سالم با دیگران و حس مسئوولیت پذیری در مقابل اطرافیان از جمله اعضای خانواده به ویژه همسر فرد کمک میکند. در این راستا این تحقیق در مورد شناخت مقایسه ای وضعیت کمال گرایی و هوش هیجانی زنان متقاضی طلاق و زنان عادی ضرورت می یابد و این پژوهش در پی گامی در این مورد در جهت شناخت عوامل روانشناختی دخیل در طلاق می باشد.

4-1. اهداف پژوهش

1-4-1. هدف کلی

هدف کلی این پژوهش مقایسه کمال گرایی و هوش هیجانی در زنان متقاضی طلاق و زنان عادی، می باشد.