<p>2-2-5. انواع فناوری­های اطلاعاتی موجود در کتابخانه­ها…………….. 29</p>

<p>2-2-5-1. رایانه­ها………………………………………….. 29</p>

<p>2-2-5-2. اینترنت…………………………………………… 29</p>

<p>2-2-5-3. اینترانت………………………………………….. 30</p>

<p>2-2-5-4. نرم­افزارهای کتابخانه­ای……………………………… 32</p>

<p>2-2-5-5. وب­سایت­های کتابخانه­ها……………………………….. 33</p>

<p>2-2-5-6. منابع الکترونیکی…………………………………… 34</p>

<p>2-2-6. کتابخانه عمومی………………………………………. 35</p>

<p>2-2-6-1. تعریف…………………………………………….. 35</p>

<p>2-2-6-1. تاریخچه شکل­گیری کتابخانه­های عمومی……………………. 35</p>

<p>2-2-6-3. اهداف…………………………………………….. 36</p>

<p>2-2-7. ضرورت استفاده از فناوری­های نوین اطلاعاتی در کتابخانه­های عمومی 37</p>

<p>2-2-8. مزایای به­کارگیری فناوری اطلاعات در کتابخانه­های عمومی……… 39</p>

<p>2-2-9. اهداف کتابخانه­های عمومی از به­کارگیری فناوری اطلاعات………. 41</p>

<p>2-2-10. تأثیر فناوری­های اطلاعاتی بر کتابخانه­های عمومی…………… 42</p>

<p>2-2-10-1. تأثیر فناوری اطلاعات بر درونداد……………………… 44</p>

<p>2-2-10-1-1. فراهم­آوری منابع اطلاعاتی………………………….. 44</p>

<p>2-2-10-2. تأثیر فناوری اطلاعات بر برونداد……………………… 46</p>

<p>2-2-10-2-1. دسترس­پذیری و بازیابی اطلاعات………………………. 46</p>

<p>2-2-10-2-2. واحد امانت……………………………………… 47</p>

<p>2-2-10-2-3. اشاعه­ی اطلاعات گزینشی و آگاهی­رسانی جاری…………….. 48</p>

<p>2-2-10-2-4. خدمات تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه­ای……………. 49</p>

<p>2-2-10-3. تأثیر فناوری اطلاعات بر نقش و وظایف کتابداران…………. 50</p>

<p>2-2-11. نگرش به فناوری اطلاعات……………………………….. 52</p>

<p>2-2-12. عوامل فردی مؤثر بر نگرش افراد به فناوری اطلاعات………….. 54</p>

<p>2-3. پیشینه پژوهش………………………………………….. 54</p>

<p>2-3-1. پیشینه‌ پژوهش در خارج از ایران…………………………. 55</p>

<p>2-3-2. پیشینه‌ پژوهش در ایران………………………………… 63</p>

<p>2-3-3. جمع‌بندی پیشینه‌ها…………………………………….. 71</p>

 

<p>فصل سوم: روش­شناسی پژوهش</p>

<p>3-1. مقدمه………………………………………………… 73</p>

<p>3-2. روش پژوهش…………………………………………….. 73</p>

<p>3-3. جامعه‌ی آماری پژوهش…………………………………….. 73</p>

<p>3-4. نمونه‌ی آماری و روش نمونه‌گیری……………………………. 73</p>

<p>3-5. ابزار گرد‌آوری داده‌ها…………………………………… 75</p>

<p>3-6. روایی ابزار گردآوری داده­ها……………………………… 76</p>

<p>3-7. پایایی ابزار گردآوری داده­ها…………………………….. 77</p>

<p>3-8. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها……………………………….. 78</p>

<p>فصل چهارم: یافته­های پژوهش</p>

<p>4-1. مقدمه………………………………………………… 80</p>

<p>4-2. بررسی ویژگی­­های جمعیت­­شناختی……………………………… 80</p>

<p>4-2-1. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت…………………… 80</p>

<p>4-2-2. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن……………………… 81</p>

<p>4-2-3. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات…………….. 82</p>

<p>4-2-4. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب رشته­ی تحصیلی…………….. 83</p>

<p>4-2-5. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات 83</p>

<p>4-2-6. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه­ی کار………………. 84</p>

<p>4-2-7. توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب شرکت در دوره­های آموزشی فناوری اطلاعات 85</p>

<p>4-3. یافته­های مربوط به پرسش­های پژوهش…………………………. 86</p>

<p>4-3-1. نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات چگونه است؟ 86</p>

<p>4-3-2. آیا بین عوامل کارآیی فناوری اطلاعات، عملکرد کاری، پذیرش ، اعتماد به استفاده و نگرانی در کتابداران عمومی استان خوزستان با<br />نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات رابطه­ای وجود دارد؟…………… 110</p>

<p>4-3-3. آیا بین هر یک از پیش­بین­های جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته­ی تحصیلی، تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات، سابقه­ی کار<br />در کتابخانه و شرکت در دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات<br />رابطه­ای وجود دارد؟……………………………………….. 112</p>

<p>فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری</p>

<p>5-1. مقدمه……………………………………………….. 126</p>

<p>5-2. بحث و نتیجه­گیری در مورد پرسش‌های پژوهش…………………… 126</p>

 

<p>5-3. پیشنهادهای پژوهش……………………………………… 144</p>

<p>5-4. پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده………………………… 145</p>

<p>فهرست منابع………………………………………………. 147</p>

<p>پیوست‌ها………………………………………………….. 162</p>

<p>چکیده: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات و عوامل فردی مؤثر بر آن بوده که به روش پیمایشی، از نوع توصیفی- همبستگی انجام شده است. ابزار گردآوری داده­ها، ترجمه­ی فارسی پرسش­نامه­ی نگرش به فناوری اطلاعات صراف و تمجن (2003) است. جامعه­ی آماری پژوهش، شامل کلیه­ی کتابداران شاغل در کتابخانه­های عمومی استان خوزستان (334 نفر) می­باشد، که با استفاده از جدول<br />کرجسی- مورگان، 179 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. از میان 179 پرسشنامه‌ی پخش شده در بین نمونه آماری، 145 پرسشنامه (معادل 81 درصد) بازگشت داده شد و کار تجزیه و تحلیل یافته‌ها بر اساس تعداد مذکور انجام و برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف استاندارد) و برای تعیین معنی‌داری رابطه­ها از آمار استنباطی (آزمون تی و ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شد. روایی پرسش­نامه با استفاده از روایی صوری و هم­چنین از طریق محاسبه‌ی ضریب همبستگی هر یک از عامل­ها با نمره‌ی کل پرسش­نامه، مورد تأیید قرار گرفت. به منظور سنجش میزان پایایی پرسش­نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی کلی آن برابر با 86/0 به دست آمد، و تک­تک عوامل نیز از پایایی مطلوبی برخوردار بودند. نتایج پژوهش نشان داد که 3/19 درصد (28 نفر) از کتابداران، نگرش منفی و نسبتاً منفی و 6/80 درصد (117 نفر) نگرش مثبت و نسبتاً مثبتی، نسبت به فناوری اطلاعات دارند. هم­چنین نتایج حاکی از این بود که بین عوامل کارآیی فناوری اطلاعات، عملکرد کاری، اعتماد به استفاده و پذیرش فناوری اطلاعات با نگرش به فناوری اطلاعات رابطه­ای مثبت و معنا‌دار؛ و بین نگرانی و نگرش به فناوری اطلاعات، رابطه­ای منفی و معنادار وجود دارد. نتایج حاصل از بررسی رابطه­ی بین هر یک از پیش­بین­های جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته­ی تحصیلی، تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات، سابقه­ی کار در کتابخانه و شرکت در<br />دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات، نشان داد که بین متغیرهای جنسیت، میزان تحصیلات، رشته­ی تحصیلی، سابقه­ی کار کتابداران در کتابخانه با نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات رابطه­ی معناداری وجود ندارد. بین نگرش کتابداران نسبت به فناوری اطلاعات و سن آنان رابطه­ی منفی و معنادار، و بین تجربه­ی کتابداران در استفاده از فناوری اطلاعات و شرکت در دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات با نگرش آنان نسبت به فناوری اطلاعات، رابطه­ی مثبت و معناداری یافت شد.<br />1-1. مقدمه</p>

<p>دنیای مدرن امروز در حال تجربه­ی دگرگونی­های اساسی از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و دانایی­ محور، و از سازمان­های سنتی به سازمان­های یادگیرنده و دانایی مدار می­باشد. این­ گذار با استفاده از قابلیت­های فناوری اطلاعات صورت می­پذیرد (رهنمافرد، 1384، ص 42). امروزه فناوری اطلاعات از مهمّ­ترین محورهای توسعه در جهان است و بسیاری از کشورهای جهان، توسعه­ی فناوری اطلاعات را یکی از اساسی­ترین زیرساخت­های توسعه­ی خود قرار داده­اند.</p>

<p>فناوری­های اطلاعاتی و ارتباطی جزء مهمی از جامعه ما شده­اند (چیمیک[1]، 2004؛ نقل در اولاتوی[2]، 2009، ص 1272). پیشرفت­های فناوری اطلاعات و کاربرد آن در تمام ابعاد زندگی، جامعه­ی امروز را با تغییراتی مواجه کرده است. جوامعی که به موقع و سریع اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورده، تجزیه و تحلیل کرده و از نتایج آن­ها به درستی بهره­مند شده­اند، همواره موفق­تر از دیگر جوامع هستند. ورود و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه، رشد انتشار اطلاعات را در پی داشته است،<br />به­گونه­ای که اطلاعات به سرعت به اقصی نقاط جهان منتقل و در دسترس کاربران قرار می­گیرد. فضای مجازی، دنیای سایبری، جهان شبکه­ای و جامعه­ی اطلاعاتی برخی از مفاهیمی هستند که با توسعه­ی فناوری به وجود آمده­اند. این اصطلاحات نشان از آن دارند که دنیا به سمتی پیش می­رود که فاصله­ها و مکان جغرافیایی، در دسترسی به اطلاعات معنا و مفهومی ندارند.</p>

<p>اهمیت فناوری اطلاعات و اثرات آن برای سازمان­ها افزایش یافته و رشد و توسعه­ی آن احساس<br />می­شود، به­گونه­ای که امروزه تصور سازمانی بدون فناوری اطلاعات غیرممکن به نظر می­رسد. فناوری اطلاعات فرصتی است که می­توان با استفاده از آن دامنه­ی کسب و کار سازمان را توسعه بخشید و خدمات را گسترش داد و تسریع نمود. هم­چنین فناوری اطلاعات می­تواند نقش مهمی در ارتقای<br />بهره­وری و کارآیی در سازمان­های مختلف دولتی یا خصوصی داشته باشد. سازمان­هایی که در آن­ها فرآیند پیاده­سازی و استفاده از فناوری اطلاعات با موفقیت همراه باشد، با دستاوردهای قابل توجهی<br />رو به رو خواهند شد.</p>

<p>تحقیقات نشان می­دهند که یکی از مهمّ­ترین دلایل تمایز سازمان­ها از یکدیگر، درجه­ی به­کارگیری فناوری اطلاعات در فعالیت­های سازمانی است (صفدری، درگاهی، اشراقیان، و برزه­کار، 1390، ص 25). از جمله سازمان­هایی که با تحول فناوری دچار دگرگونی­هایی در ساختار و روش انجام کار<br />شده­اند، کتابخانه­ها هستند. کتابخانه­ها همواره از فناوری­های زمان خود تأثیر پذیرفته­اند. اختراع کاغذ و فراوانی آن، موجب تغییر نوع مواد کتابخانه­ای شد. به دنبال آن، اختراع چاپ دگرگونی در کتابخانه­ها به وجود آورد. دستنوشته­های نویسندگان که تا پیش از این با مشکلات زیاد استنساخ می­شد و در<br />نسخه­های محدود توزیع و در اختیار علاقه­مندان قرار می­گرفت، در تعداد زیاد به چاپ رسید و در اختیار افراد بیشتری قرار گرفت. ظهور فناوری­های رایانه­ای تحول دیگری در کتابخانه­ها به وجود آورد. کاربردهای متنوع این فناوری­ها موجب شد تا کتابخانه­ها اقدام به خودکارسازی فرآیندهای خود کنند. در واقع می­توان گفت که کتابخانه­ها با گذشت زمان از انبارهای مملو از مدارک به مراکز ارائه­ی خدمات تبدیل شده­اند، که به تمامی متخصصان و غیرمتخصصان در بهره­برداری از مجموعه­های مفید و مورد نیاز کمک می­کنند.</p>

<p>بقایی (1384، ص 2) سرعت، حافظه­ی بسیار وسیع، دقت بالا در فراهم­آوری، صرفه­جویی در نیروی انسانی، انباشت و بازیابی اطلاعات به مدد رایانه و امکان روزآمد کردن اطلاعات، را از دلایل استفاده­ی کتابخانه­ها از فناوری اطلاعات بیان کرده است.</p>

<p>کتابخانه­های عمومی که از مهمّ­ترین نهادهای فرهنگی جامعه هستند، فناوری­های نوین اطلاعاتی را جذب، استفاده و ترویج نموده­اند. اینترنت و قابلیت دسترسی آن به دنیای اطلاعات، کتابخانه­های عمومی را به فناوری و وسایلی مجهز نموده که به لحاظ کیفی با امکانات گذشته­ی آن­ها قابل قیاس نیست. با وجود اینترنت، کتابخانه­های عمومی این امکان را یافته­اند که خدمات اطلاعاتی خود را به صورت 24 ساعته و 7 روز هفته در اختیار عموم قرار دهند و در واقع این فرصت را دارند که دروازه­ی ورود به دنیای اطلاعات الکترونیکی باشند.</p>

<p>فناوری اطلاعات با تغییراتی که در روند ذخیره، بازیابی و مدیریت اطلاعات ایجاد کرده، نقش کتابداران و شکل­های مختلف خدمات کتابخانه­ها را نیز تغییر داده و آن­ها را از بافت سنتی خود خارج نموده است. تحولات فناوری، تجربه­ای پیچیده برای کتابداران بوده است. این تحولات با جهش­هایی به سمت جلو و هم­چنین لحظاتی مملو از مشکلات همراه است. از ابتدای کاربرد فناوری­ اطلاعات در کتابخانه­ها، همواره مخالفان و موافقانی، با کاربرد این فناوری­ها وجود داشته­اند. برخی هوادار چنین تغییراتی هستند و برخی دیگر دچار نگرانی­هایی در برابر اعمال چنین تغییراتی می­شوند.</p>

<p>نیروی انسانی مخاطب اصلی فناوری اطلاعات است. سرمایه­گذاری کتابخانه­ها در حوزه­ی فناوری اطلاعات زمانی مؤثر خواهد بود که فناوری­های جدید توسط کتابداران پذیرفته شوند و چنانچه کتابداران در برابر تغییرات حاصل از فناوری مقاومت کنند، سرمایه­گذاری در حوزه­ی مورد نظر بی­نتیجه<br />خواهد ماند. نگرش، از مهمّ­ترین عوامل پیش­بینی کننده­ی­ پذیرش فناوری­ها می­باشد (بیلر و ریچی[3]، 2002؛ نقل در موغلی، طالبی، و صیف، 1390، ص 34). پیاده­سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات در<br />کتابخانه­ها تا حد زیادی به نگرش کتابداران به این فناوری­ها بستگی دارد (رمضان[4]،2004 ، ص 440).</p>

<p>نگرش فرد در مورد یک موضوع، می­تواند بر رفتار وی نسبت به آن موضوع تأثیرگذار باشد.<br />هم­چنین اهمیتی که مدیران برای استفاده­ی صحیح از فناوری­­ قائل هستند، در کاربری آن­ نقش      مهمی دارد. مدیران دارای نگرش مثبت، خود موتور محرکی در استفاده از فناوری­ اطلاعات به حساب می­آیند.</p>

<p>اهمیت به­کارگیری فناوری­های­ اطلاعاتی در زمینه­های مختلف بر کسی پوشیده نیست. توجه به این امر، کتابخانه­ها و کتابداران را ملزم به همگام  شدن با این فناوری­ها می­دارد. پس برای این همگامی، آگاهی از نگرش کتابداران نسبت به فناوری­ اطلاعات امری ضروری به نظر می­رسد، تا کتابخانه­ها بتوانند در عصری که به عصر اطلاعات و ارتباطات موسوم است به گونه­ای مؤثر عمل کنند.</p>