1-1-6-اهداف.. 13
1-1-7- ضرورت و اهمیت تحقیق.. 14
1-1-8-روش تحقیق.. 14
1-1-9- ساختار پژوهش.. 15
1-2-مفاهیم.. 16
1-2-1-مفهوم حبس ابد.. 16
1-2-2-زندان.. 17
1-2-3-مجازات.. 18
1-2-4-مفهوم مجازات های جایگزین حبس.. 19
1-2-5-عدالت کیفری.. 21
فصل دوم: انواع مجازات در حقوق ایران و انگلستان.. 22
2-1-ویژگی مجازات ها.. 23
2-1-1-تحقیر آمیز بودن.. 23
2-1-2-عذاب آور بودن.. 24
2-1-3-مشخص بودن.. 25
2-1-4-قطعی بودن.. 26
2-2-اهداف مجازات ها.. 26
2-2-1-تشفّی و انتقام.. 28
2-2-2- اجرای عدالت.. 30
2-2-3-به سازی، درمان و بازپروری مجرم.. 33
2-2-4-پیشگیری.. 37
2-3-اصول حاکم بر مجازات ها.. 46
2-3-1-اصل قانونی بودن مجازات ها.. 47
2-3-2-اصل تساوی.. 47
2-3-3-اصل قضامندی.. 48
2-3-4-اصل شخصی بودن.. 49
2-3-5-اصل فردی بودن مجازات ها.. 50
2-3-6-اصل تناسب بین جرم و مجازات.. 50
2-3-7- اصل رعایت کرامت انسانی و تضمینات حقوق دفاعی متهم در اعمال مجازات ها.. 51
2-4-سابقه تاریخی انواع مجازات ها در حقوق ایران.. 55
2-4-1- انواع مجازات در قانون مجازات عمومی سابق.. 57
2-4-2-انواع مجازات در قانون مجازات اسلامی 1370. 58
2-4-2-1-حدود.. 58
2-4-2-2- قصاص.. 59
2-4-2-3-دیات.. 59
2-4-2-4-تعزیرات.. 61
2-4-2-5- مجازات‌های بازدارنده.. 62
2-4-3- انواع مجازات در قانون مجازات اسلامی92. 62
2-5-انواع مجازات در حقوق انگلستان.. 65
2-5-1-صدور احکام آزادی.. 67
2-5-1-1- صدور دستور آزادی مطلق.. 67
2-5-1-2- صدور دستور آزادی مشروط.. 68

2-5-2-مجازات های اجتماعی یا جایگزین حبس.. 68
2-5-3-احکام توقیفی.. 70
2-5-3-1- مجازات حبس بزهکاران بزرگسال.. 71
2-5-3-2-مجازات حبس مجرمان جوان.. 73
2-5-4-جریمه نقدی.. 74
فصل سوم: جایگاه حبس ابد در حقوق ایران و انگلستان.. 77
3-1-اصول حاکم بر کیفر حبس ابد.. 78
3-1-1-قانونی بودن‌ 78
3-1-2-تناسب.. 79
3-1-2-1-تناسب كیفر و نتایج مجازات.. 79
3-1-2-2-تناسب كیفر و جرم ارتكابی.. 79
3-1-3-بشری بودن.. 80
3-2-جایگاه حبس ابد.. 81
3-2-1-در حقوق ایران.. 81
3-2-2-در حقوق انگلیس.. 84
3-3-کارکردهای کیفر حبس ابد.. 85
3-3-1-ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺰا دﻫﻨﺪﮔﯽ ﮐﯿﻔﺮ ﺣﺒﺲ ابد.. 87
3-3-2-کارکرد اصلاح کنندگی کیفر حبس ابد.. 88
3-4-علل ناکارآمدی کیفر حبس ابد.. 89
3-5-تعدیل کیفر حبس ابد.. 91
3-5-1-جایگزین های حبس ابد در حقوق ایران.. 91
3-5-1-1-جایگزین‌های سنتی.. 91
3-5-1-1-1- آزادی مشروط.. 91
3-5-1-1-2-تعلیق اجرای مجازات.. 93
3-5-1-1-3-جزای نقدی.. 96
3-5-1-2-گونه‌های نوین جایگزین‌های حبس.. 97
3-5-1-2-1- محرومیت از حقوق اجتماعی.. 97
3-5-1-2-1-1- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر اصلی.. 98
3-5-1-2-1-1- 1-محرومیت های اجتماعی محدود کنندۀ آزادی.. 98

یک مطلب دیگر :

یک مطلب دیگر :

3-5-1-2-1-1-1-1-تبعید.. 98
3-5-1-2-1-1-1-2-منع اقامت یا اجبار به اقامت در منطقه یا نقاط معین.. 99
3-5-1-2-1-1-1-3-منع خروج از کشور.. 101
3-5-1-2-1-1- 2-محرومیت سالب حقوق اجتماعی.. 101
3-5-1-2-1-1- 3-محرومیت های سالب حقوق شغلی.. 103
3-5-1-2-1-2- محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان کیفر فرعی.. 104
3-5-1-2-2- دوره مراقبتی.. 105
3-5-1-2-3-جریمه روزانه.. 107
3-5-1-2-4-حبس در منزل.. 108
3-5-1-2-5- نظارت الکترونیکی.. 109
3-5-2-تعدیل کیفر حبس ابد در حقوق انگلیس.. 109
3-5-2-1-مقررة کار مجانی.. 112
3-5-2-2-مقرره فعالیت.. 112
3-5-2-3-مقرره برنامه.. 113
3-5-2-4- مقررة محدودیت رفت و آمد در ساعت معین.. 113
3-5-2-5-مقررة ممنوعیت ورود به برخی اماکن.. 114
3-5-2-6- مقررة جواز اقامت.. 114
3-5-2-7- مقررة درمانی سلامت روانی.. 114
3-5-2-8- مقررة بازسازی بزهکار از مواد افیونی.. 115
3-5-2-9- مقررة درمان معتادان به مصرف مشروبات الکلی.. 116
3-5-2-10- مقررة سرپرستی.. 117
فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادها.. 118
4-1-نتیجه گیری.. 119
4-2-پیشنهادات.. 122
کتابنامه.. 123

چکیده

مجازاتها یکی از متداول ترین ابزارها و نمودهای واکنش اجتماعی در قبال ارتکاب فعل مجرمانه بزهکار هستند. در حقوق جزای کلاسیک مجازاتها توسط قانونگذاران جهت تأمین اهداف نظام عدالت کیفری انتخاب می شوند. همچنین قضات نیز با تعیین مجازاتها به دنبال محقق کردن اهداف آنها هستند. باید به این نکته توجه کرد که اهداف مجازاتها در راستای اهداف نظام عدالت کیفری است. در این میان کیفر حبس ابد یکی از شدیدترین مجازات‌ها می‌باشد که ضمانت اجرای بسیاری از جرایم در حقوق انگلستان و ایران است. افزایش توجه به موازین حقوق بشری پس از جنگ جهانی دوم بر روند اعمال مجازاتها در سیستم قضایی هر کشور تأثیری مستقیم و ملموس نهاد. نقطة عطف این تأثیر را در حذف مجازات اعدام در دادگاههای كیفری بین‌المللی یوگسلاوی‌ِ سابق و روآندا می‌توان دید. با حذف مجازات اعدام نگاهها به مجازات حبس ابد و تأثیرات خاص آن معطوف گردید. در حقوق انگلستان ضوابطی برای به‌کارگیری کیفر حبس ابد وجود دارد، اما جای این ضوابط در قوانین داخلی ایران خالی است. قانونگذار ایرانی، هیچ سازوکار مشخص و مدونی برای تعیین این نوع کیفر پیش‌بینی نکرده است. این پژوهش از روش تحلیلی توصیفی با مطالعه کتابخانه و استفاده از منابع موجود، با نگاه تطبیقی در صدد بررسی جایگاه کیفر حبس ابد در دو کشور ایران و انگلستان می باشد.

واژگان کلیدی: حقوق ایران، حقوق انگلستان، مجازات، زندان، حبس ابد، نظام عدالت کیفری، جایگزین‌های حبس.

فصل اول: کلیات پژوهش و مفاهیم

1-1-کلیات پژوهش

1-1-1-مقدمه

مجازات حبس ابد به‌ منزله‌ یک مجازات اصلی، از نیمه دوم قرن هجدهم به عنوان یک واقعیت گریزناپذیر در نظام‌های کیفری بسیاری از کشورها وجود دارد. مجازات و كیفر از قدیمی‌ترین نهادهای بشری است كه نه تنها هـدف آن سرزنش و نكوهش رفتاری ناشایست است، بلكه تأكیدی است بر نظم و ارزشهای جامعه كه باید رعایت شوند. ویژگی‌ بارز این نهاد، ناخوشایند بودن آن برای كسی است كه مجازات می‌شود. این ویژگی فلاسفه را برانگیخت تا توجیهاتی برای آن ارائه كنند. دربارة فلسفة مجازات دو رویكرد آینده‌ نگر یا غایت‌گرا‌ (و به‌ عبارتی پیامدگرا) و گذشته‌ نگر یا واپس‌گرا مطرح می‌شود. در رویكرد نخست، مجازات به دلیل تأمین هدفی آتی و نتایج سودمند آن توجیه می‌شود، در حالی كه رویكرد دوم به خطایی كه مجرم‌ مرتكب‌ شده است، توجه دارد(كانتینگهام 1384، 147-148).
هر یك از این دو رویكرد مظاهری متفاوت دارند. معروف‌ترین مظهر رویكرد گذشته‌نگر نظریة تلافی‌جویانه است كه ایدة اصلی آن‌ تاوان‌ جرم می‌باشد. از جمله مظاهر رویكرد آینده‌نگر نیز نظریة تقلیل جرایم، بازپروری، اصلاح و درمان مجرم است. البته در مقابل این نظریات كه به مجرم توجه دارند، نظریاتی نیز هست‌ كه‌ مجازات‌ را با توجه به قربانی‌ جرم‌ توجیه‌ می‌كند؛ مانند نظریات «ارضای خاطر» و «جبران خسارت». در حالی كه عده‌ای معتقدند مجرمان باید‌ از‌ جامعه دور نگه‌داشته شوند و كیفر حبس ابد كیفری مناسب می‌نماید‌، بسیاری بر این باورند كه حبس ابـد نوعی مرگ تدریجی و مغایر با موازین حقوق بشری است.  در ایران، با وجود کوشش‌ها و هزینه‌ها در‌ جهت‌ روش‌های اجرائی بهتر و صحیح‌تر مـجازات حبس، در دست‌یابی به اهداف پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات، ناموفق بوده است‌(حاجی تبار: 1387، 68).
به همین دلیل، در سال‌های اخیر تحت‌ تأثیر‌ توصیه‌های سازمان ملل متحد و تجربه موفق‌ کشورهای‌ دیگر‌ و نیز به دلیل ناکارآمدی برنامه‌های اصلاح‌ و درمان در ایران‌ و به ویژه نگرش رئیس قوه قضائیه به مسأله زندان در‌ فقه، تلاش‌هایی‌ به منظور تحدید موارد استفاده‌ از‌ مجازات حبس‌ و متنوع‌ کردن مجازات‌ها در چهارچوب سیاست حبس‌زدایی‌ صورت‌ گـرفته است. بدین‌ ترتیب‌ جهت حرکت چه در ایران‌ و چه در کشورهای دیگر، به سمت  محدود کردن حبس است نه حذف کامل آن از‌ نظام‌ عدالت کیفری، زیرا در برخی موارد،اعمال مجازات حبس امری گریزناپذیر به نظر می‌رسد.

1-1-2-بیان مسئله

هر جامعه دارای هنجارهایی است و هر انحرافی كه هنجارهای جامعه را در معرض خطر تغییر و تبدیل قرار دهد، با واكنش اعضای آن جامعه مواجه خواهد شد. هنگامی كه انحراف، عنوان جرم پیدا می‌كند، حاكمیت عمومی مكلف است با توسل به شیوه‌های مناسب، ضمن پیشگیری از تكرار جرم در آینده، قبح فعل مرتكب و لزوم احترام به مقررات و نظامات اجتماعی را به وی و سایر افراد جامعه متذكر شود. هشدار مقامات به حفظ نظم عمومی و واكنش در مقابل جرم، به شیوه‌های مختلفی انجام می‌پذیرد. حبس به عنوان یكی از واكنش‌ها، از قدیم‌الایام مورد توجه زمامداران بوده است(زمانی، 1391، 20).
مجازاتها یکی از متداول ترین ابزارها و نموده ای واکنش اجتماعی در قبال ارتکاب فعل مجرمانه بزهکار هستند. در حقوق جزای کلاسیک مجازاتها توسط قانونگذاران جهت تأمین اهداف نظام عدالت کیفری انتخاب می شوند. همچنین قضات نیز با تعیین مجازاتها به دنبال محقق کردن اهداف آنها هستند. باید به این نکته توجه کرد که اهداف مجازاتها در راستای اهداف نظام عدالت کیفری است. وجود تنوع در مجازاتها یکی از پیش نیازهای تحقق این اهداف است. قاضی اگر در تعیین نوع و میزان کیفر از محدودة انتخاب متنوع و قابل قبولی برخوردار باشد، قطعاً می تواند تحقق اهداف گوناگون مجازاتها را با دقت بیشتری مد نظر قرار دهد. در سالهای اخیر در نظام حقوقی انگلستان و ولز به دلیل تغییرات اساسی که در قوانین مهم کیفری ایجاد شده، مجازاتهای متنوعی جهت بهبود در کارکرد مجازاتها ایجاد شده است(همتیار، 1390، 44).
حبس ابد یا حبس دائم نوعی از مجازات حبس است که در آن محکوم باید تا پایان عمر خود در زندان به‌ سر برد. این کیفر معمولاً برای بزرگترین بزه‌ها مانند قتل عمد، موارد شدید قاچاق انسان یا قاچاق مواد مخدر و دزدیهای بزرگی که با آدم‌کشی یا آسیب‌های جسمانی شدید همراه است، در نظر گرفته می‌شود. در بیشتر کشورهایی که مجازات اعدام لغو شده است، حبس ابد شدیدترین مجازات است. سیر تاریخی قوانین جزایی نشان می دهد که، مجازات ها در قوانین کیفری ایران طبقه بندی واحدی وجود ندارد(حاجی تبار: 1387، 69).
طبق ماده 14 قانون مجازات اسلامی مجازات‌ها عبارتند از:

1. حدود
2. قصاص
3. دیات